Đào Tấn 陶晉

Đào Tấn 陶晉 (3/4/1845 - 23/8/1907) vốn tên Đào Đăng Tấn 陶登晉 nhưng vì tránh quốc huý nên bỏ chữ Đăng, tự Chỉ Thúc 止叔, hiệu Mộng Mai 夢梅 và Tô Giang 蘇江, biệt hiệu Tiểu Linh Phong 小靈峯 và Mai Tăng 梅僧. Lúc nhỏ, ông được may mắn thọ giáo cụ tú Nguyễn Diêu 阮窯 người làng Nhơn Ân, nay là thôn Nhơn Ân, xã Phước Thuận, cùng huyện, không những được thầy dạy chữ để đi thi mà còn đào tạo thành một nhà soạn tuồng. Năm 19 tuổi, lúc còn học với thầy, ông soạn tuồng đầu tay Tân Dã đồn, nổi tiếng từ ấy.

Năm 23 tuổi, ông đậu cử nhân khoa Đinh Mão (1868). Năm 1871 đời Tự Đức thứ 24, ông được sơ bổ Điển tịch, sung vào Hiệu thư ở Nội các, tức hội nhà văn của triều đình, lo việc biên soạn và sáng tác, do vua Tự Đức làm chủ toạ. Ông làm quan trải ba triều Tự Đức, Đồng Khánh, Thành Thái; từ chức Điển tịch, hai lần Thừa Thiên phủ doãn, hai lần Tổng đốc An Tĩnh (Nghệ An – Hà Tĩnh), hai lần Thượng thư bộ Công sung Cơ mật viện Đại thần, tước Vinh Quang tử. Ông thuộc nhóm cảm tình Cần Vương, lúc làm Thượng thư ở kinh, nghe tin Phan Đình Phùng mất (1896), ông làm thơ Khốc Phan Đình Nguyên và câu đối điếu. Lúc làm Tổng đốc An Tịnh lần thứ 2, nhân dịp khánh thành cầu sắt bắc qua sông Nhị Hà, ông cấp giấy thông hành cho Phan Bội Châu ra bắc. Nhờ có giấy phép hợp lệ, ông Phan đến đồn Phồn Xương yết kiến Hoàng Hoa Thám và đi khắp xứ Bắc Kỳ tìm đồng chí. Lúc Phan Bội Châu xuất ngoại, ông làm thơ Ức Phan San (Nhớ Phan San). Ngoài ra ông có câu đối điếu Mai Xuân Thưởng, lãnh tụ Cần Vương tỉnh Bình Định.

Đào Tấn có khoảng 40 kịch bản tuồng sáng tác hoặc nhuận sắc, những tuồng nổi tiếng như Vạn Bửu trình tường, Tân Dã đồn, Cổ thành, Diễn võ đình, Hộ sanh đàn, Trầm hương các... Thơ Hán văn có tập Tiên nghiêm Mộng Mai ngâm thảo, từ có tập Mộng Mai từ lục, văn có Linh Phong tự ký và Hý trường tuỳ bút, biểu và văn tế có Biểu tạ ơn khi nhận tước phong Vinh Quang tử và văn tế Tạ cầu mưa tại Đền Cồn Nghệ An. Câu đối hiện còn 19 câu, trong đó có 3 câu đối điếu lãnh tụ, tướng lãnh Cần Vương.

Đào Tấn 陶晉 (3/4/1845 - 23/8/1907) vốn tên Đào Đăng Tấn 陶登晉 nhưng vì tránh quốc huý nên bỏ chữ Đăng, tự Chỉ Thúc 止叔, hiệu Mộng Mai 夢梅 và Tô Giang 蘇江, biệt hiệu Tiểu Linh Phong 小靈峯 và Mai Tăng 梅僧. Lúc nhỏ, ông được may mắn thọ giáo cụ tú Nguyễn Diêu 阮窯 người làng Nhơn Ân, nay là thôn Nhơn Ân, xã Phước Thuận, cùng huyện, không những được thầy dạy chữ để đi thi mà còn đào tạo thành một nhà soạn tuồng. Năm 19 tuổi, lúc còn học với thầy, ông soạn tuồng đầu tay Tân Dã đồn, nổi tiếng từ ấy.

Năm 23 tuổi, ông đậu cử nhân khoa Đinh Mão (1868). Năm 1871 đời Tự Đức thứ 24, ông được sơ bổ Điển tịch, sung vào Hiệu thư ở Nội các, tức hội nhà văn của triều đình, lo việc biên soạn và sáng tác, do vua Tự Đức làm chủ toạ. Ông làm quan trải ba triều Tự Đức, Đồng Khánh, Thành Thái; từ chức Điển tịch, hai…