Đằng Vương các 滕王閣 • Gác Đằng Vương

Gác Đằng cao ngất bên sông đó
Đeo ngọc reo chuông ngừng hát múa
Chiều cuốn rèm châu mưa núi Tây
Sớm bay cột vẽ mây bến Nam
Đầm in mây lặng vẻ thâm u
Vật đổi sao dời trải mấy thu
Đế tử trong lầu đâu vắng bóng?
Trường Giang ngoài cửa vẫn trôi mù...

Người Trung Quốc gọi Đằng Vương các, Hoàng Hạc lâu, Nhạc Dương lâu là Giang Nam tam đại danh lâu. Nhiều người biết đến Hoàng Hạc lâu qua bài thơ của Thôi Hiệu. Đỗ Phủ có bài Đăng Dương lâu, nhưng khi nhắc đến lầu này, người ta có khuynh hướng nhắc đến bài Nhạc Dương lâu ký của Phạm Trọn Yêm đời Tống. Còn Đằng Vương các đã nổi tiếng từ thời Sơ Đường qua bài phú của Vương Bột. Bài phú này kết thúc bằng bài thơ thất ngôn trên.

Con vua Đường Cao Tổ là Nguyên Anh được phong là Đằng vương, xây cất gác này khi nhận chức thứ sử tại Hồng Châu. Năm Hàm Thuận thứ hai, thứ sử Hồng Châu là Diêm Bá Tự mở đại yến ở đây, sai con rể là Ngô Tử Chương chuẩn bị trước một bài tự để mang ra khoe với tân khách. Trong bữa tiệc, họ Diêm sai đem giấy bút ra mời khách làm văn, nhưng không ai dám nhận. Duy có Vương Bột không từ chối. Họ Diêm sai người ngó xem bài của Vương Bột. Khi được nghe đến câu: “Lạc hà dữ cô vụ tề phi, thu thuỷ cộng trường thiên nhất sắc” thì thán phục, khen là thiên tài, bèn thỉnh cầu Vương Bột tiếp tục hoàn thành bài tự này. Vương Bột lúc đó mới 19 tuổi, nhờ ngọn gió thổi mạnh thuyền mới đến được Đằng Vương các đúng giờ. Nguyễn Du có dùng điển tích này trong câu Kiều:

Duyên Đằng thuận nẻo gió đưa
Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày

Vương Bột tự Tử An, người đất Long Môn. Sáu tuổi đã biết làm văn. Mười sáu, mười bảy tuổi nổi danh hạ bút nên vần.

Vương có thói quen, mỗi khi làm văn, mài mực sửa soạn nghiên bút rồi nằm đắp chăn ngủ. Khi tỉnh dậy, cầm ngay bút viết. Vương nổi tiếng là một thi sĩ cao danh thời Sơ Đường (618-713).

Con của vua Cao Tông nhà Đường bấy giờ làm Thái Sử ở Hồng Châu, được phong là Đằng Vương, có dựng một cái gác bên sông Tầm Dương gọi là Đằng Vương các. Lúc Diêm Bá Dư ra giữ chức Đô Đốc Hàng Châu, đặt tiệc tại gác Đằng Vương để thết tân khách. Muốn khoe tài chàng rể, bảo làm trước một bài tự, rồi mời tất cả các nhà quyền quý, các mặc khách tao nhân xa gần đến dự; và yêu cầu mỗi người làm một bài tự ngay bữa tiệc.

Vương Bột lúc bấy giờ, tuổi vừa 15, 16. Hay tin ấy, nhưng vì đường xá xa xôi có mấy trăm dặm, không đến họp được, lấy làm tiếc. Một ông già khuyên chàng cứ sửa soạn thuyền buồm, tự nhiên sẽ có gió thổi. Quả nhiên đêm đó có gió lớn. Vương cho thuyền khởi hành, và hôm sau tới Đằng Vương các vừa kịp lúc vào tiệc.

Thấy Vương Bột, viên Đô Đốc họ Diêm khinh là con nít, miễn cưỡng cấp giấy bút. Nhưng cho người đứng bên cạnh Vương, hễ Vương viết được câu nào thì chép lại cho ông xem.

Mới đọc hàng đầu, họ Diêm đã ngạc nhiên vì lời già giặn. Đến câu:

Lạc hà dữ cô vụ tề phi,
Thu thuỷ cộng tràng thiên nhất sắc

Ráng chiều với cò lẻ cùng bay,
Nước thu cùng trời dài một sắc

Nhàn vân đàm ảnh nhật du du,
Vật hoán tinh di, không độ thu?
Các trung đế tử kim hà tại?
Hạm ngoại trường giang không tự lưu.

Đầm chiếu mây bay, trời lửng lơ,
Sao dời vật đổi, mấy thu rồi.
Con vua trong gác nào đâu nhỉ?
Dòng nước ngoài hiên vẫn tự trôi.

Lạc hà dữ cô vụ tề phi,
Thu thuỷ cộng tràng thiên nhất sắc.

Lạc hà cô vụ tề phi,
Thu thuỷ tràng thiên nhất sắc.

Bên sông đây gác Đằng Vương
Múa ca đã hết, ngọc vàng nào ai?
Cột rồng Nam Phố mây bay
Rèm châu mưa cuốn ngàn Tây sớm chiều.
In đầm, mây vẩn vơ trôi
Tang thương vật đổi, sao dời mấy thâu
Đằng Vương trong gác giờ đâu?
Trường Giang nước vẫn chảy mau mé ngoài.

Gác Đằng cao ngất bãi sông thu
Ngọc muá vàng reo nay thấy đâu?
Nam phố mây mai quanh nóc vẽ
Tây sơn mưa tối, cuốn rèm châu
Đầm nước mây vờn ngày tháng trôi
Mấy phen vật đổi với sao dời
Đằng vương thuở trước giờ đâu tá?
Sông lớn ngoài hiên luống chảy hoài.

Bến sông cao ngất gác Đằng Vương
Đai ngọc chuông kêu múa hát ngừng
Cột vẽ mây Nam vờn sáng sớm
Mưa Tây rèm cuốn thấy chiều buông
Ngày vẫn trên đầm in bóng mây
Sao dời vật đổi mấy thu đây
Con vua trong gác nơi nào ở?
Ngoài cửa Trường Giang nước chảy dài.

Gác Đằng cao ngất bãi sông
Còn đâu tiếng ngọc, nhạc rung rộn ràng?
Mây mai vờn nóc phố Nam
Rèm châu chiều cuốn thấy ngàn Tây mưa
Đầm in  mây lửng, ngày đưa
Sao dời vật đổi mấy mùa vèo trôi
Đằng Vương giờ khuất xa rồi!
Trường giang nước cứ chảy xuôi bên thềm.

Bên sông gác Đằng Vương cao ngất,
Đeo ngọc vàng reo ngừng múa hát.
Cột vẽ mây Nam Phố sớm bay,
Rèm cuốn mưa Tây Sơn chiều tạt.
Đầm in bóng mây, ngày chậm trôi
Sao dời vật đổi mấy thu rồi.
Trong gác con vua giờ đâu nhỉ?
Ngoài hiên, sông vẫn chảy đấy thôi.

Gác Đằng vương bên sông cao nóc,
Dứt múa ca, tiếng ngọc phôi phai.
Cột hoa Nam Phố mây mai,
Rèm châu chiều cuốn, non đoài hạt rơi.
Trải mấy thu, sao dời vật đổi,
Mây ánh đầm, ngày dõi lửng lơ.
Gác đây, đế tử đâu giờ ?
Trường Giang cứ chảy hững hờ ngoài hiên.

Đằng Vương Các, bài thơ hay đã được xem đến trên một ngàn lượt trên trang Thi Viện quả là điều đáng mừng, một phần vì yêu thích thơ Đường, một phần vì đam mê Hán-Việt hiện còn rất đông đảo trong công chúng độc giả. Nhưng trong bài thơ nguyên bản bằng chữ Hán đăng trên đây tôi thấy có hai chữ viết sai (chứ không phải là dị bản), đó là chữ "minh" 鳴 (cái gì phát ra tiếng kêu đều gọi là 鳴 như "minh cổ" là đánh trống, "minh loan" là tiếng phát ra của cái nhạc khí giống như nhạc ngựa, các vũ nữ xưa thường đeo vào cổ tay, cổ chân khi múa nó kêu theo nhịp nhảy, hoặc dùng tay lắc để phát ra tiếng kêu mà đệm nhạc trong khi hát) lại viết thành 明(ở câu thứ hai) và chữ "vât" 物 lại viết thành chữ "nhật"日 (ở câu thứ 6).
 Vì vậy, tôi có hai đề nghị: Một là ban biên tập xem và sửa lại nếu có thể. Hai là các bạn đọc, các thành viên cần quan tâm hơn trong quá trình truy cập, để cùng nhau mài dũa cho Thi Viên ngày càng tinh tế hơn.Kính!