Tây cung thu oán 西宮秋怨 • Nỗi oán mùa thu ở Tây cung

Điểm trang người đẹp nụ sen nhường,
Thuỷ điện châu lồng gió ngát hương.
Mảnh quạt thu sầu che tủi hận,
Mãi treo trăng tỏ đợi quân vương...

Hoa phù dung kếm ngất ngây
Hương đưa ánh ngọc hây hây má hồng
Quạt che tình hận thâm cung
Trăng thu lẻ bóng ngóng trông vua vời

Người đẹp điểm trang, sen kém hồng,
Gió qua thủy điện, ngọc hương nồng.
Hận nổi trăng thu còn che quạt,
Quân vương chưa gọi, mãi ngóng trông.

Phù dung tươi thắm thua người đẹp
Gió thoảng tư trang Thuỷ điện hương
Ôm hận thu về che mảnh quạt
Treo vừng trăng sáng đợi quân vương

Hoa sen không sánh được người đẹp
Rèm ngọc lầu hồ gió thoảng hương
Lại oán quạt thu e ấp nỗi
Trăng sông treo sáng đợi quân vương

Phù dung chẳng kịp đài trang
Gió đưa cung nước ngọc càng ngát hương
Che quạt thu, ngậm mối hờn
Treo trăng sáng đợi quân vương ích gì

Sen hồng chưa thấm vẻ đài trang
Gió thổi qua đền, ngọc ngát hương
Thơ thẩn đêm thu che mảnh quạt
Uổng treo vầng nguyệt đợi quân vương

Mỹ nhân, hoa đẹp khó mà đương,
Thủy điện trâm châu gió thoảng hương.
Mảnh quạt thu che, tình ngậm hận,
Treo vầng trăng tỏ đợi quân vương.

Đề tài cung nữ là đề tài vô cùng quen thuộc của thơ Đường. Viết về người cung nữ các nhà thơ đời Đường đã thể hiện tấm long nhân đạo rất đáng trân trọng. Họ lên tiếng bênh vực quyền được sống, quyền được hưởng hạnh phúc của những cô gái trẻ phải chôn vùi cuộc đời của mình trong cung cấm. Bài thơ Tây cung thu oán của Vương Xương Linh cũng nằm trong dòng mạch ấy.

Người cung nữ trong bài thơ thật sắc nước hương trời:
芙蓉不及美人妝，
水殿風來珠翠香。
(Hoa sen không bằng vẻ điểm trang của người đẹp,
Từ thuỷ điện, gió đưa lại mùi thơm ngọc ngà.)

Tác giả đã dựng lên một cảnh huống người con gái đẹp trong một đêm trăng thu ngát hương, thật nhiều xao xuyến. Đêm thu là đêm người ta dễ cảm thấy cô đơn và trống vắng nhất. Vậy mà:
誰分含啼掩秋扇，
空懸明月待君王。
(Oán giận phải ôm tình riêng nên che chiếc quạt thu,
Cứ treo mãi vầng trăng tỏ để đợi nhà vua.)

Người con gái trẻ đẹp ấy ôm tình riêng ở trong lòng đến mức phải oán hận, bởi có lẽ từ rất rất lâu rồi cô chưa một lần được hưởng ân sủng của Vua, nhưng cô vẫn treo mãi vầng trăng vằng vặc để chờ đợi. Từ cảnh huống của cô cung nữa kia ta chợt nhận ra rằng: dù oán hận, dù mỏi mòn trong chờ đợi, những người cung nữ vẫn nuôi hy vọng, vẫn trông chờ vào một lần được đức vua ân sủng. Chính niềm hy vọng ấy giúp họ sống trong cung cho đến lúc phôi pha cả nhan sắc, đến lúc không còn những điều kiện cần thiết để được hưởng những hạnh phúc trần tục của người thường. Đến đây người đọc đốn ngộ ra một chân lý: phàm đã là người thì ai cũng nuôi hy vọng kể cả trong những cảnh huống tuyệt vọng như của người cung nữ trong đêm thu sầu oán kia.

Bên cạnh chân lý mà người đọc vừa đốn ngộ, bài thơ còn mang lại niềm thương cảm sâu sắc cho những người con gái sinh ra được trời phú cho nhan sắc đẹp tươi nhưng lại không ban cho cuộc sống hạnh phúc. Người đọc lại thêm một lần nữa nhận ra cái qui luật khắc nghiệt của cuộc đời: “Hồng nhan bạc phận”. Bài thơ hay ở chỗ bên cạnh những triết lý nhân sinh sâu sắc ta còn cảm nhận được tấm lòng cảm thông sâu sắc của nhà thơ với những cảnh huống ngặt nghèo trong cuộc đời.

Phù dung còn kém vẻ trang đài,
Cung nước đưa làn gió ngát hương.
Lại bận ngậm tình, cho kín quạt,
Uổng treo trăng sáng đợi quân vương.