Dương liễu chi kỳ 1 楊柳枝其一 • Cành dương liễu kỳ 1

Khóm hoa có mật ngọt
Ong đực với bướm cái
Cùng lúc chẳng cùng loài
Sao lại tương tư vậy.

**
Cám ơn người dịch đã giới thiệu những bài thơ mới của Lý Thương Ẩn vì trước nay chưa ai dịch những bài nầy cả. kimthoty có vài ý kiến nhỏ sau đây:
Tựa đề của bài thơ là Liễu Chi. Liễu Chi là tên một cô gái rất đẹp, có tài, rành nhiều nhạc cụ và ca múa mà Lý Thương Ẩn tình cờ gặp tại Lạc Dương lúc cô nầy mới 17 tuổi. Lý Thương Ẩn có một người anh chú bác tên Lý Nhượng Sơn李讓山 biết tiếng cô Liễu Chi đẹp nên định ghép cho Lý Thương Ẩn. Liễu Chi gia thế rất khá, cha đi buôn bất hạnh mất vì sông nước, mẹ rất thương con. Liễu Chi có sáng tác một khúc Thiên hải phong đào天海風濤 tình ý thâm trầm. Nhượng Sơn tìm cách dời nhà đến làm hàng xóm với Liễu Chi, một hôm gặp Liễu Chi Nhượng Sơn ngâm bài "Yên đài tứ thủ 燕台四首-春" (trang 簫堯卷541_63) của Lý Thương Ẩn, Liễu Chi rất thích, hỏi ai làm thơ đó, Nhượng Sơn bảo là của người em. Liễu Chi cởi đai áo nhờ đem về tặng tác giả và xin hẹn hôm sau gặp mặt để xin thơ. Hôm sau Lý Thương Ẩn đến gặp, thấy Liễu Chi xinh đẹp tình tứ nhưng chưa có thơ tặng. Lại hẹn 3 ngày nữa gặp nhau ở Hỉ Thuý Đình戲水亭 bến sông Lạc. Lý Thương Ẩn không đến được vì có người bạn cùng đi lên kinh để thi, lấy hết hành lý đi trước nên Lý phải đuổi theo. Cuối năm đến mùa tuyết, Nhượng Sơn lên báo cho biết Liễu Chi bị Quan Đông chư hầu ép duyên về làm thiếp, vẫn rất nhớ Thương Ẩn. Năm sau Nhượng Sơn về Lạc Dương, Thương Ẩn đưa đi rất xa đến Hí Thuỷ Đình là nơi hẹn hò trước đây, chính tại Hí Thuỷ Đình Thương Ẩn nhớ nợ thơ chưa trả nên làm Liễu Chi ngũ thủ柳枝五首 để hoài niệm người xưa cũng để trả nợ cho người bất hạnh.
**

**
Bài một muốn nói tổ ong và hoa phòng là hai nơi cách biệt, ong đi hút mật và bướm vờn hoa, tuy cùng lúc bay sát bên nhau nhưng mỗi loại một đường, ong về tổ mật, bướm đến hoa phòng, không cùng một loại, đi hai đường khác nhau nên khó có thể tương tư được. Tác giả muốn nói ông và Liễu Chi tuy gặp nhau nhưng mỗi người một hoàn cảnh, dù rất muốn, rất nhớ làm sao tương tư được.
**

Phân tích nghĩa của bài trước hết phải xem vào câu chữ cụ thể. Chữ “hoa phòng” chỉ nơi có hoa. “Mật tì” chỉ nơi có mật, không thể coi là tổ ong. Nơi có hoa là có mật. Ong và bướm đến nơi có hoa để hút mật. Tuy là đến cùng lúc “đồng thì” nhưng không cùng loại (ong khác bướm) nên không thể có tình cảm với nhau “tương tư”. Nghĩa cơ bản của bài thơ là như vậy và phù hợp với tự nhiên. Nhân cách hoá chuyện ong bướm liên hệ tác giả với cô gái nào đó chỉ để thêm thi vị.

Cô gái tên là Liễu Chi và bài thơ tên là Dương liễu chi tự hai việc đã có khác biệt, ghép vào nhau thấy khiên cưỡng.
Dương liễu chi là một chủ đề thơ khá phổ biến trong Đường thi. Ta có thể thấy hành chục bài thơ có tựa đề Dương liễu chi của Bạch Cư Dị, Lưu Vũ Tịch, Ôn Đình Quân, Trương Hỗ,.... Trên Thi Viện có thể tìm thấy. Liệu mỗi tác giả này có một cô gái Liễu Chi của mình không? Tuy nhiên dựa vào bài thơ để suy diễn những bối cảnh khác nhau thêm phần thi vị.

**
Liễu Chi của Lý Thương Ẩn:
柳枝 （李商隱詩作）
這是一首記錄李商隱的初戀的詩。柳枝是商人的女兒，義山和她並非門當戶對...
---
柳枝
花房與蜜脾，蜂雄蛺蝶雌。
同時不同類，那復更相思。
本是丁香樹，春條結始生。
玉作彈棋局，中心亦不平。
嘉瓜引蔓長，碧玉冰寒漿。
東陵雖五色，不忍值牙香。
柳枝井上蟠，蓮葉浦中乾。
錦鱗與綉羽，水陸有傷殘。
畫屏綉步障，物物自成雙。
如何湖上望，只是見鴛鴦。
李商隱
---
Với lời tựa của Lý Thương Ẩn:
作品序 :
柳枝，洛中里娘也(1)。父饒好賈，風波死於湖上。其母不念他兒子，獨念柳枝。生十七年，塗裝綰髻，未嘗竟，已復起去，吹葉嚼蕊，調絲擫管，作天海風濤之曲，憶怨斷之音。居其旁，與其家接故往來者(2)，聞十年尚相與，疑其醉眠夢物斷不娉(3)。餘從昆讓山比柳枝居為近。他日春曾陰，讓山下馬柳枝南柳下，詠餘燕臺詩(4)，柳枝驚問：“誰人有此？誰人為是？”讓山謂曰：“此吾里中少年叔耳。”柳枝手斷長帶，結讓山為贈叔乞詩。明日，餘比馬出其巷，柳枝丫鬟(5)畢妝，抱立扇下，風鄣一袖，指曰：“若叔是？後三日，鄰(6)當去濺裙水上，以博山香待，與郎俱過。” 餘諾之。會所友有偕當詣京師者，戲盜餘臥裝以先，不果留。雪中讓山至，且曰：“為東諸侯娶去矣。”明年，讓山復東，相背於戲上(7)，因寓詩以墨其故處雲。
**

Trả liên quan gì đến 5 bài Dưong liễu chi của Lý Thương Ẩn.

Đoạn dẫn của kim thố ty là lời tự của chùm thơ này mà bác Trần Đông Phong ơi, khó thể nói là không liên quan được.

Nói không liên quan là không liên quan trực tiếp đến 5 bài 20 câu của Lý Thương Ẩn.
Bài 1: nói về ong bướm hút mật bên khóm hoa.
Bài 2: Nói về cây đinh hương
Bài 3: Nói về quả dưa
Bài 4: Nói về liễu sen chim cá bên giếng
Bài 5: Nói về cái bình phong có vẽ uyên ương
Đây là miêu tả 5 cảnh vật có gợi lên chuyện đôi lứa như ong đực bướm cái tương tư, liễu rậm sen khô, cá chim thương tàn, uyên ương có đôi làm cho câu thơ thêm sinh động ý vị. Tuy nhiên không có câu, chữ nào của bài thơ nói đến tác giả Lý Thương Ẩn yêu cô Liễu Chi không thành? Nếu có thì hãy chỉ ra bằng câu, chữ trong bài thơ. Còn việc suy diễn bên ngoài, bối cảnh xuất xứ chỉ để làm tăng thi vị. Không thể áp vào nghĩa của bài thơ.

Phòng hoa cùng tổ mật
Bướm cái gần ong đực
Cùng lúc chẳng cùng loài
Làm sao thương nhớ được