Tự khuyến 自勸 • Tự khuyên mình

Nhớ xưa nghèo túng lúc khoa thi.
Bến Khúc thèm men, cố áo đi.
Đấu rượu muôn đồng quen uống đắt.
Nữa chi lộc nước mất tiền chi!

Nhớ trước ra thi, cảnh bần hàn,
Áo cầm mua rượu bến Khúc Giang.
Mươi ngàn một đấu còn uống chịu,
Huống nay khỏi tốn, có lộc quan.

Nhớ xưa nghèo túng lúc vào thi
Đổi rượu bên sông, áo cố đi
Mỗi đấu mười nghìn còn chẳng ngại
Huống nay dư bồng há cần chi

Nhớ năm xưa đi thi đương lúc nghèo đói
Cởi áo ra cầm (cố) để lấy tiền mua rượu ở bên sông Khúc Giang uống.
Mười nghìn một đấu rượu mà còn dám hoang phí uống được.
Huống chi là làm quan đã có bổng lộc thì còn kể chi đến giá trị đồng tiền nữa.

Trong Bạch Hương Sơn Thi tập (Toàn tập Bạch Cư Dị, Quảng Trí thư cục, Hương Cảng xuất bản, không rõ năm) có một bản "Tự khuyến", nguyên văn như sau


Tự khuyến

Ức tích cơ bần ứng cử niên.
Thoát y điển tửu Khúc Giang biên.
Thập niên nhất đẩu do xa ẩm,
Hà huống quan cung bất trước tiền.


自勸

憶昔羈貧應舉年，
脫衣典酒麯江邊。
十年一斗猶賒飲，
何況官供不著錢。


Dịch nghĩa

Nhớ xưa còn bị giam hãm trong cảnh nghèo túng, tôi đi thi.
Cởi áo ra cầm để lấy tiền mua rượu ở bên sông Khúc Giang uống.
Một đấu rượu mà trong bao năm (mười năm) tôi đã phải mua chịu (trả dần).
Huống chi nay làm quan có bổng lộc nhiều thì có uống mấy cũng chẳng mất tiền gì.


Theo Nguyễn Quảng Tuân, thì:

. Bài thơ mà Tản Đà dùng để dịch, nguyên văn như sau

自勸

憶昔饑貧應舉年，
脫衣典酒麯江邊。
十千一斗猶賒飲，
何況官供不著錢。

(trong phiên âm, còn có bản ghi "Ứng tích cơ hàn...")

Như thế là đã dùng một bản khác với bản trong Bạch Hương Sơn thi tập.

. Bài thơ "Tự khuyến" trong Bạch Hương Sơn thi tập là đúng hơn, vì tác giả muốn nói ở hai câu 3 - 4 rằng: Trong mười năm (nhiều năm) đã phải uống rượu mua chịu từng đấu một thì nay làm quan có nhiều bổng lộc, có uống mấy cũng chẳng mất gì tiền của.

Hơn nữa câu thứ 3 mà viết là "thập thiên nhất đẩu" (mười ngàn một đấu rượu) thì vô lý! Làm gì có giá ấy? Bán cái áo làm sao cho có được mấy ngàn?

Theo ý chúng tôi thì bài thơ chép trong Bạch Hương Sơn đúng hơn và chúng tôi xin dịch lại như sau:

Tự khuyên mình

Nhớ xưa còn túng lúc ra thi.
Thèm rượu Khúc Giang cố áo đi.
Một đấu, bao năm thường uống chịu.
Huống nay lộc nước mất tiền chi.

Nguyễn Quảng Tuân

Bộ "Bạch Hương Sơn thi tập" thì ở đây em cũng tham khảo được và đúng là có những khác biệt như trên, nhưng dù gì thì cũng không thể phủ nhận được việc rất nhiều bản khác chép như trên. Tạm thời tại hạ vẫn để như cũ và bổ sung thêm chú thích những chỗ có khác biệt. Có thể trong hoàn cảnh cơ bần mà mua rượu quý không hợp lý cho lắm, nhưng thiết nghĩ "thập thiên nhất đẩu" cũng chỉ là cách nói thậm xưng. Lý Bạch cũng viết "Kim tôn thanh tửu đẩu thập thiên...", hay Vương Duy: "Tân Phong mỹ tửu đẩu thập thiên".

Nhớ lúc cơ hàn đọ bút nghiên,
Bên sông cố áo uống triền miên.
Mười nghìn một đấu còn chơi chán,
Huống bổng lương đây há ngại tiền.

Nhớ xưa, nghèo khổ đi thi,
Khúc Giang, uống rượu, cởi y cầm liền.
Mười ngàn một đấu, chẳng phiền,
Huống nay quan chức, kể tiền làm chi?!...

Nhớ trước trọ nghèo đợi ứng thi
Khúc Giang cầm áo rượu lo gì
Xa hoa một đấu vạn tiền uống
Nay có lộc quan tiền sá chi

Nhớ xưa túng thiếu lúc đi thi
Đổi áo bên sông rượu uống lì
Một đấu mười nghìn còn chẳng ngại
Nay thừa bổng lộc lại cần chi