Tống Lý Đoan 送李端 • Tiễn Lý Đoan

Ải xưa đầy cỏ úa
Đau lòng lúc chia phôi
Đường ra ngoài mây lạnh
Người về tuyết chiều rơi
Mồ côi sớm làm khách
Nhiều nạn chậm quen ai
Nín lệ nhìn nhau mãi
Mong chi gặp nữa rồi!

Cỏ tàn quê cũ khắp nơi
Chia tay nhau dạ tơi bời chẳng kham
Tiển anh mây tạnh quan san
Chiều sương tuyết phủ mênh mang lối về
Tha phương từ thuở mồ côi
Bao nhiêu hoạn hiểu thời quá lâu
Quay lưng giấu giọt u sầu
Anh vào gió bụi bao lâu tái hồi

Cỏ úa đầy biên ải
Chia ly buồn chơi vơi
Chân mây đường lạnh buốt
Người về tuyết chiều rơi
Xa nhà khi còn bé
Gian nan gặp giữa đời
Nhìn nhau đành dấu lệ
Nơi đâu gặp lại người ?

Ngút ngàn cỏ úa biên cương
Nỗi sầu ly biệt vấn vương đã nhiều
Đường chân mây lạnh đìu hiu
Người về tuyết phủ bóng chiều mong manh
Xa nhà thuở tóc còn xanh
Trải bao gian khó, gặp anh muộn màng
Nhìn nhau dấu lệ, bàng hoàng
Hẹn nơi đâu... chốn trần gian bụi mờ ?

Quê xưa cỏ lác tiêu điều,
Biệt ly cảnh thực quá chiều thương đau.
Đường bon mấy trắng một màu;
Ta về tuyết đổ buông mau cảnh chiều.
Mất cha sớm phải phiêu lưu,
Trải bao hoạn nạn hiểu nhiều cảnh anh.
Nuối trông lệ bỗng buông nhanh,
Phong trần ngày gặp mong manh lạ thường.

Xin đưa ra một số ý kiến về cách hiểu bài này:
- Cố quan: có người hiểu là ải cũ, có người hiểu là cố hương, ai đúng? Theo tôi thì quê cũ phù hợp hơn.
-Theo tôi, câu 3&4 nêu ra 2 thời điểm của cuộc đưa tiễn (lúc tác giả đi và lúc tác giả về:
"Lộ" ở đây không có nghĩa là con đường, nó còn có nghĩa là "xe" nói chung.Lộ xuất hàn vân ngoại: ý là: (Lúc) xe đi thì bên ngoài nhiều mây lạnh (xe Lý Đoan và tác giả).
Nhân qui mộ tuyết thì:Nhân qui-người (tác giả) về. "mộ" ở đây là động từ (verb)có nghĩa là sắp hết (tương tận). Câu này có ý: (Khi) tác giả đi về thì mưa tuyết(tuyết thì) gần hết. Nếu viết lại thì câu này có 2 mệnh đề: nhân qui/tuyết thì mộ.
Như vậy lúc tác giả ra đi cùng Lý Đoan là lúc tuyết sắp rơi (bên ngoài nhiều mây lạnh) và tiễn bạn xong quay về lúc gần hết tuyết rơi (He came back at the end of the snowfall).
-Đa nạn thức quân trì:"Nạn" ở đây chỉ khó khăn, trắc trở trong cuộc đời, không chỉ hiểu là tai nạn."thức" là quen biết (know); "trì" là "trễ" (late). Câu này hàm ý: (vì) cuộc đời tôi nhiều trắc trở nên tôi không được sớm quen biết anh=tôi biết anh quá trễ. Câu nói rất nhã, rất chân tình, chứng tỏ tác giả rất coi trọng Lý Đoan.
-Yểm khấp không tương hướng:"Yểm" là che dấu; "khấp" (noun)là nước mắt; "tương" là phó từ (adverb) bổ nghĩa cho hành động "hướng", biểu thị cùng hành động với nhau (nhóm từ này còn có: hợp/tịnh/khởi)."không" là thinh không. Câu này ý là: (để) che dấu nước mắt(của mình), cả 2 đều hướng mặt vào khoảng không (không hướng vào nhau). Nói cách khác cả 2 đều tránh nhìn mặt nhau để bạn mình không biết mình khóc.
-Phong trần hà sở kỳ: Chốn phong trần biết khi nào là ngày gặp mặt (xin xem thêm cấu trúc có chữ "hà sở")

Dài dòng giải thích cũng chỉ mong được các bậc cao minh bàn luận và chỉ giáo thêm.My email:bsthenguyen@yahoo.com

- "Lộ xuất" có nghĩa là: con đường đi qua(hndtd: 路出 lù chū: 路過)
- "Yểm khấp không tương hướng". Tra trong bộ Hán ngữ đại từ điển thì "tương hướng" có nghĩa là nhìn nhau, mặt đối mặt (相向 xiāng xiàng 亦作“相嚮”。||相對；面對面), với "tương" là phó từ. "không" ở đây không thể là danh từ chỉ nơi chốn có nghĩa "thinh không" được, mà nó sử dụng như một phó từ làm trạng ngữ, có những nghĩa: Hão, suông, Chỉ, thế thôi (td Hán việt 2008 Bùi Quốc Phong). vì thế câu thơ có nghĩa: dấu dòng lệ chảy chỉ nhìn nhau (ngậm ngùi).

Xin được nghe ý kiến của các bạn!

Xin nêu ra cách hiểu của mình:
- cố quan: quan ải cũ. Câu này chỉ cảnh xung quanh nơi chia tay.
- lộ xuất hàn vân ngoại: con đường mở ra, dẫn ra, đi ra ngoài nơi những áng mây lạnh.
- mộ tuyết: tuyết lúc chiều tối.
- không tương hướng: chỉ nhìn nhau mà thôi (ý là chỉ biết nhìn nhau, không biết nói gì, làm gì).
- hà sở: ở trên phiên âm nhầm, tôi đã sửa lại cho đúng: hà xứ.

Rất cảm ơn vì các giải thích của bác Tue Dung và bác  Vanachi. Thật sự thì các bài thơ dịch thì nhiều nhưng các diễn giải thì hiếm. Xin cảm ơn. Mong nhận được email của 2 bác để có lúc trao đổi thêm. Mời các bác bình luận thêm về cách hiểu bài "Tặng Mạnh Hạo Nhiên" của Lý Bạch trong forum này.

Ải cũ cỏ tàn lụi,
Biệt ly sầu lại khơi.
Đường ra mây lạnh phủ,
Người đến tuyết chiều rơi.
Đa nạn muộn bên bác,
Trẻ côi sớm xứ người.
Gặp nhau bưng mặt khóc,
Gió bụi gặp nào nơi !