Dương chi thuỷ 1 揚之水 1 • Dòng nước lững lờ 1

Chú giải của Chu Hy:

Chương này thuộc hứng.

dương: dáng nước chảy chậm chậm.
bỉ ký chi tử (bỉ là tiếng trợ ngữ từ, tiếng đệm vào câu nói, không có nghĩa): người kia ấy, tiếng người đi lính thú chỉ vợ ở nhà mà nói.
thú: đồn binh lại mà trấn giữ.
Thân: nước Thân. Thân Hầu họ Khương, nước của mẹ vua Bình Vương nhà Chu, nay ở vùng quân (khu hành chánh). Tín Dương thuộc Đặng Châu.
hoài: nhớ.
hạt: sao.

Vua Bình Vương cho là nước Thân ở gần nước Sở, bị nhiều lần xâm phạm, cho nên mới khiến dân chúng ở trong kinh kỳ đi đóng đồn trấn giữ cho. Những người đi lính thú ấy tham oán nhớ nhà mà làm bài thơ này. Khởi hứng mà chẳng lấy hai chữ như theo lệ ở thiên Tiểu Tinh.

Thân Hầu (vua nước Thân) cùng với rợ Khuyển Nhung đánh Tông Chu, giết U Vương, theo luật vua, Thâu Hầu ắt phải bị tru di, vì là đứa giặc không thể tha thứ được, là kẻ thù không đội trời chung của Bình Vương và của thần dân nhà Chu. Nay Bình Vương chỉ biết có mẹ mà không có cha, biết việc lập mình làm vua là ân đức, mà không biết việc giết cha mình là thù oán, cho đến khiến quân đội dành để đi phục thù, trái lại, làm những nghĩa cử đền ơn. Thì Bình Vương đã quên cha và trái lẽ, đắc tội với thiên hạ đã quá lắm rồi. Huống chi theo pháp chế của tiên vương, nếu chư hàu có biến cố thì phương bá (chư hầu làm bực trưởng) phải liên hợp quân đội, đem quân đội của chư hầu đến trừ dẹp. nếu vương thất nhà Chu có biến cố thì phương bá phải liên hợp quân đội, đem quân đội của chư hầu đến giải cứu. Dân chúng trong nước của thiên tử chỉ lo nộp thuế vụ bảo vệ vương thất nhà Chu mà thôi.

Nay Bình Vương không thể thi hành uy lệnh của mình ra thiên hạ, thì chớ vì cớ bảo bọc nàh họ mẹ mà làm khổ nhọc nhân dân trong nước, cho đi đồn thú chốn xa xôi ở nước chư hầu. Cho nên dân nước nhà Chu đi đồn thú ở nước Thân, lại cho đó không phải là nhiệm vụ của mình, mà than oán nhớ nhà. Thì việc suy bại yếu hèn của Bình Vương và đắc tội với dân lại có thể thấy rõ! Than ôi! Việc nghiên cứu thi ca để biết việc chính trị xấu tốt không còn nữa, thì về sau, sách Xuân Thu được làm ra, há chẳng phải vì cớ đó hay sao?