Ngoài ngục thất mưa dồn gió dập,
Trong sà lim ruột đứt lòng đau.
Ai ơi có thấu cơ mầu,
Thân này hỏi với ngục sâu tội gì?
Xót nòi giống cớ chi đeo vạ?
Tức non sông ai chả một lòng,
Sao mà bới vết tìm lông?
Làm cho rẽ Lạc, chia Hồng chưa thôi!
Thần công lý bên trời lẩn mất,
Quỷ văn minh chật đất làm càn!
Biết đâu mà giải nỗi oan?
Đã đày đoạ nước lại tan nát nhà!
Nơi cố lý mẹ già thêm ngại,
Chốn tha hương vợ dại càng lo!
Con thì trứng nước ngây thơ,
Nhà không có nóc bây giờ ở đâu?
Trên chín chữ cao sâu lỡ nghĩa,
Nghĩa trăm năm hương lửa chưa tròn.
Đạo thường lỗi cả với con,
Cái thân đến thế thân còn ra chi?
Bịt đôi mắt tường vi bốn mặt,
Bó hai chân cùm chặt bốn phương.
Tháng ngày chết một gian buồng,
Nước non thu lại một chuồng ngựa trâu.
Miệng chưa trải cá rau oan trái,
Mũi không quen cứt đái phong trần.
Sói hùm kề gửi chiếc thân,
Biết bao thảm, nhục với quân bạo tàn!
Thảm nhất lúc dao hàn cắt ruột,
Nhục nhất khi lửa nhiệt đốt da.
Trông người đã đỏ mắt hoa,
Mặt mình còn có một ma nào nhìn?
Thảm nhất lúc mong tin chẳng có,
Nhục nhất khi ngửa cổ trông trời.
Trông trời nào thấy đâu trời?
Ngoài hàng dây điện một vài lá rung.
Thảm nhất lúc soi khung cửa chớp,
Nhục nhất khi thấy nước da chì.
Râu ria như đuổi xuân đi,
Tiếc xuân ta những nặng vì nước non!
Còn nỗi nhục, nhục khôn xiết tả.
Nhục bao nhiêu người hả bấy nhiêu!
Tội gì mà lại đặt điều,
Thân sao đã đủ trăm chiều nhục chưa?
Thảm nhất lục nắng mưa thui thủi.
Nhục nhất khi chịu chửi xời xơi.
Tận từ người chẳng tiếc lời,
Nghĩ thân vô tội giận đời bất lương.
Thảm nhất lúc thân truồng như nhộng,
Nhục nhất khi kiếp sống ngựa trâu.
Ra vào cắm mặt cắm đầu,
Cúi luồn cả bọn quân hầu, quân sai,
Nhục nhất lúc thầy cai, quan quản.
Xịch cửa vào lục khám trước sau.
Giang san nào có gì đâu!
Cái thìa cái bát cũng thâu đem trình.
Thảm nhất lúc có mình với bóng,
Nhục nhất khi có bóng theo mình.
Sớm khuya ôm khối u tình,
Tháng ngày thêm mối bất bình càng lo!
Lệ hưng phế chưa khô mặt đất,
Sóng tang thương còn ngất ngang trời.
Sống còn khổ lắm ai ơi,
Mà thân hèn yếu là đời lao lung.
Ngẫm thế sự càng nung thân thế,
Ngắm cơ đồ như xé tâm can.
Giết người là lũ gian ngoan,
Làm cho xẻ nghé, tan đàn như chơi!
Đập song sắt hỏi người ngộ nạn,
Giận sà lim nhắn bạn hàm oan.
Giang san này vẫn giang san,
Mà nay còn giữ hương tàn còn thơm?


Bài thơ viết tại nhà tù Hoả Lò khoảng năm 1930, trong thời gian tác giả bị giam cầm tại đây.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]