Vô đề (Tương kiến thì nan biệt diệc nan) 無題（相見時難別亦難） • Vô đề (Gặp nhau đã khó ly biệt lại càng khó)

Khó xa cũng khó gần nhau,
Phương đông tắt gió, hoa sầu xác xơ.
Con tằm chết, hết vương tơ,
Đèn cầy cạn sáp, lệ mờ hoen mi.
Đêm ngâm trăng lạnh lòng si,
Sáng soi gương nhạt, sầu ghi tóc thề.
Bồng lai đâu lắm đường về,
Chim xanh chỉ lối bến mê dọ tìm.

Rằng khó gặp nhau cũng khó tan,
Gío đông hiu hắt trước hoa tàn.
Tằm xuân đến chết tơ đành dứt,
Đuốc sáp thành tro lệ hết giàn.
Sáng ngắm đượm buồn màu tóc đổi,
Đêm ngâm thấm lạnh ánh trăng ngàn.
Bồng Lai này đến không bao ngả,
Thanh điểu ân cần lựa hỏi han.

Gặp nhau đã khó chàng ơi
Biệt ly càng lại ngậm ngùi xiết bao...
Gió đông yếu ớt thổi ào
Mà trăm hoa rụng nghẹn ngào bên song...
Tầm xuân chết cạn tơ lòng
Nến kia tắt mới khô dòng lệ sa...
Gương soi mái tóc bạc pha
Trăng khuya lạnh chiếu... ngâm nga thơ sầu...
Bồng Lai muôn nẻo về đâu
Nhờ chim xanh giúp đôi câu hỏi đường...

Khó gặp nhau, xa chẳng dễ dàng
Gió đông hiu hắt thổi hoa tàn
Tằm xuân đến chết tơ trao tận
Ánh sáp vừa tàn lệ ráo khan
Sáng ngắm gương buồn vừng tóc trắng
Đêm ngâm thơ lạnh ánh trăng vàng
Bồng lai đến đó không xa lắm
Hăm hở chim xanh dọ kỹ càng.

Khó gặp, càng khó chia xa,
Gió đông phe phẩy trăm hoa úa tàn.
Nến tuôn dòng lệ héo hon,
Tằm xuân dẫu thác vẫn còn tơ vương.
Tóc phai, buổi sáng soi gương,
Tối ngâm thơ dưới trăng suông lạnh đầy.
Non Bồng xa cách từ đây,
Chim xanh quyến luyến đã bay thăm đường.

Đã khó tương phùng lại khó xa
Trời xuân nhẹ gió rũ trăm hoa
Tằm đau hết kiếp tơ còn nhả
Nến khóc tan thân lệ chửa nhòa
Một sớm gương soi buồn tóc lạ
Trong đêm thi khúc lỡ trăng ngà
Bồng Lai cõi ấy bao nhiêu ngả
Mượn cánh chim trời hỏi giúp ta

Đã khó tương phùng huống biệt ly
Hoa xuân vì gió nhẹ bay đi
Kia tằm lạnh bóng tơ còn vướng
Nến dẫu tan thân lệ ướt mi
Gương tiếc tóc xanh ngày chớm bạc
Trăng tàn thơ nhạt khúc tình si
Hỏi nơi tiên cảnh Bống Lai ấy
Biết cánh chim xanh có biết gì

Khó thay gặp mặt rồi xa,
Gió đông thổi nhẹ trăm hoa lìa cành.
Tơ vương bên xác con tằm,
Nến kia cháy hết lệ còn chửa khô.
Soi gương buồn tóc bạc phơ,
Ánh trăng lạnh cả câu thơ đêm trường.
Bồng sơn đến đó mấy đường,
Cậy chim xanh mách tỏ tường với ta.

Gặp nhau khó chia ly càng khổ
Muôn hoa tàn nức nở gió đông
Tằm chết mới hết tơ lòng
Nến ngừng rơi lệ thân không còn gì
Soi gương sớm ô kìa tóc bạc
Ngâm thơ khuya lạnh toát trăng soi
Bồng lai đường tới gần thôi
Nhờ chim xanh gửi đôi lời đón đưa.

曉鏡但愁雲鬢改，
夜吟應覺月光寒。
蓬萊此去無多路，
Về lời dịch 3 câu này, tôi thích bản của Hoàng Giap Tôn nhất:
Câu 5&6: Hiểu kính đãn sầu vân mấn cải,
        Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn.
Dịch là:   Gương sớm mỗi soi buồn tóc ngả
          Đêm ngâm biết lạnh ánh trăng là
thì thật là đạt và hay. Các bản dịch khác là buồn tóc bạc, tóc úa, tóc điểm..rõ ràng là không đúng. Vì lúc này Lý Thương Ẩn còn khá trẻ, tóc chưa úa bạc được đâu. Vất vả buồn phiền thì thấy mỗi ngày tóc bớt xanh, bớt mượt đi mà thôi. Nghĩa là “tóc ngả màu thêm theo mỗi sớm”.
Ánh sáng theo vật lý thì nó có năng lượng, nghĩa là nó “nóng” chứ chẳng có tia sáng lạnh nào cả. Nếu có thì chiếu sáng một lúc làm nước thành đá được đấy. Nhưng thi nhân ngâm thơ thì lại “cảm” được cái “ánh trăng lạnh lẽo”. Nên câu dịch như trên này mới đúng là lột được cái thần của câu thơ “Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn”.
Câu 7: Bồng Lai thử khứ vô đa lộ. Như các dẫn chứng và thảo luận ở phần trên đã có. Ở đây có 2 cách hiểu “vô đa lộ” là “không nhiều lối” và “không xa mấy”. Hoàng Giáp Tôn đã dịch là “bao nhiêu nhỉ” (Bồng Lai lối tới bao nhiêu nhỉ) thì như vậy lại là được cả hai. Bao nhiêu nhỉ? Nghĩa là có bao nhiêu lối đâu, nghĩa là không nhiều lối. Bao nhiêu nhỉ? Lại cũng là xa gần bao nhiêu đâu? Nghĩa là không xa mấy. Dịch như vậy cũng là đạt và hay.
Lại nữa câu 2: 東風無力百花殘。Đông phong vô lực bách hoa tàn. Câu này theo riêng tôi, tác giả chỉ tả cảnh vật thời gian không gian lúc chia tay thôi. Lúc này là tháng ba, cuối Xuân, trăm hoa đã tàn cả, gió Xuân cuối mùa cũng rất yếu. Sau mùa Đông giá lạnh, gió Xuân đem về hơi ấm và sự mát mẻ khiến trăm hoa và vạn vật đều tươi tốt bừng sức sống, chứ như một số lời dịch lại đổ trách nhiệm cho gió Xuân “thối héo, thổi rụng..trăm hoa, thì tôi e oan cho gió Xuân lắm. Còn như liên tưởng suy diễn của thi nhân cho rằng gió Xuân nay đã “vô lực” rồi nên trăm hoa nay mất nguồn nâng đỡ nuôi dưỡng mà tàn tạ, thì cũng có phần đúng. Nhưng như vậy câu thơ cũng chỉ nên hiểu ý là “cuối xuân, gió xuân đã quá yếu, còn trăm hoa đã tàn úa” . Kín đáo. Xa xa một chút. Không nên nhấn, quy kết vào cái quan hệ “nhân quả”,  tại gió Xuân mà.., gió Xuân..làm cho..”.
Qua các bản dịch đã đăng ở trên với các cảm nhận của tôi đã trình bày. Tôi thấy bản dịch của Hoang Giap Tôn đạt hơn cả. Xin trao đổi cùng các bạn.
NGHICHNHI