Hồ Thượng Tuy

111

Nếu ngày là ngọn cây
Còn cuộc đời là rừng lớn
Bao nhiêu cây bị chặt rồi, bao nhiêu chưa bị đốn
Trong một rừng cây?

Nếu ngày là con ngựa đua
Còn cuộc đời là bầy ngựa
Bao nhiêu con chạy rồi, còn bao nhiêu nữa
Trong bầy ngựa đua?

112

Tôi ngồi bên bếp lửa nhà ông tôi
Nơi ngọn lửa từ lâu không còn cháy
Nơi ngày xưa trò chuyện ông đã ngồi
Còn bây giờ, chắc gì quay trở lại.

Nhưng bên hòn đá đang trở thành đen
Những người đàn ông quây quần ngồi lại
Và trong tôi ký ức lại hiện lên
Tựa hồ như ngọn lửa xưa đang cháy.

113

Em ghen anh, khóc vậy để mà chi
Em trách anh những lời đâu có đáng.
Có thể cô ấy anh sẽ nhớ về
Mỗi khi em làm cho anh hờn giận.

Không cô ấy – dù em chẳng hề khen –
Trong cuộc đời anh gây ra đau khổ.
Cô ấy chỉ sẽ còn nhớ về anh
Khi người khác làm cho cô đau khổ.

114

Tôi ngỡ rằng: thảy mọi thứ đều già
Tất cả, dù tôi thích hay không thích
Ngày lại ngày, tất cả đều tan ra
Tất cả đổi thay, chỉ mình tôi không khác.

Theo thời gian đời làm sáng mắt ta
Đời trừng phạt chúng ta bằng tuổi tác.
Em sẽ đau đớn nhận ra đột ngột
Rằng người bạn của em đã rất già.

115

Dòng nước ngốc của con suối trên đồi
Ở đây thiếu nước đá khô nứt nẻ
Sao ngươi chảy vội vàng về nơi đó
Nơi nước tràn trề, dù có thiếu ngươi?

Thật tai hoạ cho con tim của tôi
Người đáng yêu thì tim đi ghét bỏ
Tại vì sao cứ hướng về nơi đó
Nơi không thật cần đến trái tim tôi?

116

"Những người khách sớm ở lại không lâu"
Trong dân gian đấy là câu truyền miệng.
Tình buổi sớm trong vườn tôi xuất hiện
Tình không đi mà ở lại đến chiều.

"Rượu và bánh tôi đã tiếp em rồi
Em đi cho nhanh, đừng giềng giang nữa!"
"Em không là khách, em từ lâu là chủ"
Em cười gằn chua chát trả lời tôi.

117

Biết lấy gì so sánh với tình tôi?
Với bức thư được viết trên giấy thấm
Nơi những dấu vết rõ ràng, dễ nhận
Nhưng đọc thư thì không dễ dàng rồi.

Biết lấy gì so sánh với tình tôi?
Với tiếng thỏ thẻ ban đầu âu yếm
Khi hát lên, bài ca chưa thành tiếng
Nhưng có bài ca, dù chưa có những lời.

118

"Cô gái ơi quần áo đẹp đâu rồi
Sao chiếc khăn của em cũ thế?"
"Bởi vì em chẳng có gì vui
Quần áo đẹp đều nằm trong rương cả".

"Để trong rương cho áo quần nhàu nát
Em cất đi như thế để làm gì?"
"Bởi với người em mặc quần áo đẹp
Đã từ nơi chiến trận chẳng quay về".

119

Tôi trên mặt đất, như dưới biển - đang bơi
Tôi lặn xuống, không có gì thấy hết
Và khi đó tôi thốt ra những lời
Thay vì lời, chỉ thấy vòng và bọt.

Trên mặt đất những khi ta đau khổ
Như những con tàu ngoài biển đang bơi
Ta cứ bơi, không có phao cứu hộ
Không hải đăng, không bờ bến xa vời.

120

Con người ơi, tại sao người chậm trế?..
Như loài rùa, đi lại cứ thung thăng.
Sự chậm chạp chẳng có gì đáng lạ:
Loài rùa kia sống không dưới trăm năm!

Con người ơi, tại sao người vội vã?
Cứ phóng như loài thỏ giữa đồng không.
Sự vội vã chẳng có gì đáng lạ:
Loài thỏ kia sống không quá năm năm.

101

Anh không tin vào thiên mệnh, diệu kì
Nhưng vẫn ước một điều gì như vậy
Cứ để cho thần chết bắt anh đi
Rồi lại thả về vài năm sau đấy.

Để anh trở về từ chốn xa xăm
Đi tìm xem những gì xưa bỏ lại
Về bên em, nếu như em đau buồn
Còn nếu không thì anh xin chết lại.

102

Rượu và bánh hãy mang theo cho nhiều
Để trên đường còn chia cho bạn
Con dao găm thật sắc nhớ mang theo
Để đi đường thêm phần yên ổn.

Tôi bước ra đường đã từ lâu lắm
Nhưng theo mình chỉ bài hát tôi mang
Với bạn bè – nó là rượu và bánh
Còn với kẻ thù – nó là dao găm.

103

Để biển nói, còn em thì im lặng
Đừng tuôn ra niềm vui hoặc nỗi buồn
Đăng-tơ cũng từng lặng im trong đêm vắng
Khi biển thì thầm, ì-oạp dưới chân.

Dù biển khi vắng người hay đầy chật
Cứ để hát lên, xin chớ nhắc lời
Puskin dù lời hay ý đẹp
Vẫn lặng im khi biển hát đấy thôi.

104

Tôi ngồi bên cửa sổ trời mưa
Màn sương xa, giọt nước rơi trên kính.
Trời cứ mưa, tất cả đều trắng mờ
Xa xa núi đồi, còn gần – cung điện.

Không nhìn ra sau màn sương trắng
Chẳng thấy gì dù gần hay xa
Mưa vẫn rơi, ngoài cuộc đời đã sống
Nhắm mắt vào, tôi chẳng thấy gì.

105

Suối rì rào, thác nước vang lên
Rồi biến mất đâu đó
Dòng nước cười, còn sông ầm ĩ
Như nhà thơ chếnh choáng hơi men.

Sao dòng nước cười, làm ầm ĩ
Khi muôn đời từ giã quê hương?
Còn tôi luôn luôn im lặng và buồn
Mỗi khi quê hương mình từ giã.

106

Nhiều tình cảm dạt dào trong lòng tôi
Tôi chưa từng xẻ chia cùng ai hết.
Có nhiều lời đang ngủ trong tim tôi
Hay hơn những lời mà tôi từng viết.

Khi nở ra sẽ ganh tỵ hoa kia
Bông hoa quí hiện giờ tôi đang giữ
Vàng bạc này tôi sẽ đem xẻ chia
Chứ giấu đi để làm gì kia chứ.

107

Một nhà thơ viết cho vợ những câu:
"Em là ngôi sao của anh, là ánh sáng
Khi em bên anh – lòng thấy ngọt ngào
Khi không có em – lòng anh cay đắng".

Nhưng khi người vợ – ngôi sao và ánh sáng –
Đến thăm nhà thơ, hiện trước cửa ra vào
"Em lại đến đây – nhà thơ hốt hoảng –
Không cho anh làm việc nữa hay sao!"

108

Bài hát tình yêu lớn
Chẳng viết để cho ai
Thường khi tình cảm ngắn
Lại sinh ra lời dài.

Đại bàng sau vòng lượn
Bay biến vào trong mây
Chim sẻ kia bay đến
Kêu ríu rít cả ngày.

109

Trong khổ đau ta thường tuôn nước mắt
Nhưng nước mắt cầm lại mới khó hơn
Ngày tháng qua rồi không khó gì quở trách
Nhưng kể ra đúng sự thật khó hơn.

Năm tháng đến cùng ta như khách
Và rất hay như thế – một thói thường:
Ta đón khách, khen hết lời trước mặt
Nhưng khách về ta nói xấu sau lưng.

110

Này, anh chàng lưng dài vai rộng
Hãy đứng ra xa cửa sổ nhà tôi
Đừng che của tôi ánh sáng ban ngày
Hãy tránh ra, trước cửa tôi đừng đứng.

Ở đằng xa kia – núi đồi tuyết trắng
Ngoài biển khơi – thấp thaóng những cánh buồm
Thế mà tôi chỉ thấy bóng lưng anh
Hãy tránh ra, trước cửa tôi đừng đứng.

91

Một bầy chim bay lượn ở trên trời
Tôi cố đếm từng con từ mặt đất
Hai, ba, bốn, mười, hai mươi, ba mươi...
Không đếm hết, đàn chim bay đi mất.

Như bầy chim bay, năm tháng của tôi
Tôi đếm chúng rồi tiễn về sau núi:
Hai, ba, bốn, mười, hai mươi, bốn mươi...
Nhưng bầy lớn không thì tôi không hiểu nổi.

92

Lại một con quạ đen đang tìm kiếm
Một ngôi nhà không có khói bay lên
Như người mang tin chết chóc nguy hiểm
Rằng người chủ ngôi nhà đã đến cõi tiên.

Tôi mong cho sự đủ đầy, êm ấm
Vẻ bình yên, lao động chiếu muôn nhà
Cho trên mái nhà quạ không quanh quẩn
Cho chim én về làm tổ hát ca.

93

Tôi rất muốn kể về quê hương mình
Cho thế giới nghe nhưng không thể kể
Những chiếc hòm đầy tôi mang theo mình
Nhưng khốn nỗi  mở ra tôi không thể.

Những bài hát bằng ngôn ngữ của mình
Cho thế giới nghe, tôi không thể hát.
Tôi chất cái rương viền sắt lên lưng
Nhưng viền sắt thì tôi không mở được.

94

Trên má nhà thơ những giọt lệ tuôn
Cả bên phải, bên trái đều ướt đẫm.
Một giọt vui, lại một giọt buồn
Nước mắt yêu thương, nước mắt thù hận.

Hai giọt nhỏ sạch sẽ, lặng như tờ
Chúng bất lực một khi chưa thành mặn
Nhưng hợp lại và chúng biến thành thơ
Sấm chớp nổi lên, mưa rào trút xuống.

95

Chim đủ lông sổ lồng bay đi hết
Chim vội vàng bay khỏi đất ông cha.
Thời bây giờ con người ta cũng chết
ở xứ người, nơi không phải sinh ra.

Con người sống về miền xa khao khát
Cả cuộc đời theo đuổi một ước mơ
Thế rồi giống như con chim khi chết
Chỉ con tim khi bay bổng nhớ nhà.

96

ở miền xa, tôi nhớ, có một lần
Tôi từng thấy các nhà thơ đem đọ
Tài với nhau, họ không tiếc sức mình
Ráng nhại theo nhau dù bằng mọi giá.

Cuộc tranh luận này tôi không hiểu rõ
Nhại theo nhau qủa là ý ngông cuồng.
Nhường kẻ mạnh – chẳng có gì xấu hổ
Thắng kẻ hèn – không một chút vinh quang.

97

Ta gọi ngươi là bạn lúc ban đầu
Nhưng ngươi là kẻ không hề yêu người khác
Rồi ta nghĩ ngươi là kẻ thù lúc sau
Ngươi hoá ra là một tên hèn mạt.

Nhưng mà ta không khóc, chẳng trách đời
Rằng ta và ngươi không còn giao thiệp.
Lạy Thánh Ala, đối với ta trên đời
Dù thiếu ngươi kẻ thù còn không ít!

98

Xin để tôi một mình, tôi xin lạy
Tôi giờ đang mệt mỏi bởi đường dài
Trên cỏ hoa như áo buốc-ca tôi cởi
Những nghĩ suy và mơ ước của tôi.

Xin hãy cho tôi đến với mọi người
Cho tôi đi – chưa bao giờ tôi nghĩ
Rằng thật khủng khiếp khi chỉ mình tôi
Với ước mơ, với những điều suy nghĩ.

99

Có một lần, buổi sáng, mẹ hỏi tôi:
"Con trai ơi, liệu chiến tranh còn nữa
Trong giấc mơ mẹ thấy nước mắt rơi
Nghe tiếng động và mẹ đem khoá cửa".

Tôi trả lời: "Mẹ đừng lo tiếng động
Trong giấc mơ, đừng phiền muộn, băn khoăn
Đấy là tiếng cóc trong hồ nước bẩn
Ộp oạp kêu lên đòi doạ đại bàng".

100

Mỗi buổi sáng ta thức dậy mỉm cười
Ngày ra sao ta biết gì đâu chứ
Ngày đến đây ta thề thốt, trách ngày
Ngước nhìn lên chiều đã về bên cửa.

Báu vật của ta – sức mạnh, lòng can đảm
Ngày gom vào rồi mang nó đi xa
Chỉ còn lại sự trưởng thành trầm lắng
Áo buốc-ca dùng để mặc sau mưa.

81

Giá mà những con tim ác độc
Có thể biến thành tuyết, thành băng
Thì hành tinh này từ nam chí bắc
Sẽ là mùa đông băng giá vĩnh hằng.

Còn giá như lòng tốt của con người
Sẽ trở thành một nguồn nước mạch
Thì trên trái đất này khắp mọi nơi
Một dòng suối trong muôn đời róc rách.

82

Tôi ngỡ mình như đồng đất khô cằn
Vì mùa màng tôi phải oằn lưng xuống
Tôi còm cõi, héo khô nhưng mà chẳng
Sinh cho đời dù một ngọn hay bông.

Tôi lại ngỡ mình là kho đựng lúa
Lúa đổ đầy tôi muốn vỡ tung ra.
Còn mùa đông gió gào thét trong kho
Và báo trước một mùa xuân đói khổ.

83

Khắp thế giới các nhà thơ than phiền
Rằng bạn đọc không hiểu thơ, không quí
Các bà mẹ thường trách rể của mình
Là tại sao không quan tâm tới vợ.

Các tài xế trách cảnh sát của mình
Vì thói quen họ cho là tai ác.
Tôi hiểu rằng mọi người trên hành tinh
Có nhiều điểm giống nhau hơn là khác.

84

Thuở xa xưa phạt nghiêm khắc những kẻ
Dám cả gan đem ra vẽ hình người
Bởi cho rằng chỉ một mình Thượng đế
Tạo ra bằng bàn tay của Ngài thôi.

Có rất nhiều đường nét của con người
Không vẽ được, dù hoa văn hay mực
Bởi trong tranh ngay cả núi và đồi
Tái nhợt hơn cả đồi và núi thực.

85
Ở Hirôsima người ta tin rằng:
Ai nhiễm xạ sẽ vượt qua cơn bệnh
Nếu người đó cắt ít nhất một nghìn
Nghìn con sếu được cắt bằng giấy trắng.

Đời đang đau, hãy lấy ra trang giấy
Hãy nghĩ về những con sếu đang bay
Và xin đừng chết giống như cô gái
Với con sếu 999 ở trong tay.

86

Tôi đã từng đi khắp nơi
Đã từng thấy nhiều cuốn sách hoàn hảo
Nhưng chính quyển sách đời
Là bản nháp, chính xác hơn, bản thảo.

Trong sách này có nhiều chương lầm lỡ
Có biết bao dòng ác độc, khổ đau!
Giá như bản thảo này đem sửa
Thì hoá ra phải viết lại từ đầu.

87

Nghe nói rằng thuở khai thiên lập địa
Lời nói đầu tiên có mặt trên đời.
Lời cầu nguyện và thề nguyền trong đó?
Hay sự cầu xin và mệnh lệnh trong lời?

Cho khỏi tan hoang, huỷ hoại cuộc đời
Ta cần lời bây giờ, có thể lắm
Dù trong lời: thề nguyền hay cầu nguyện
Dù sự cầu xin và mệnh lệnh trong lời.

88

Rằng người mù khắp nơi đều tối
Thì điều này đâu tại bởi thiếu trăng
Và cánh đồng cũng không hề có lỗi
Vì sao nông dân sống nghèo nàn.

Rằng mùa đông đi chân trần không dễ
Thì giá băng đâu tại bởi ông trời
Còn con người sao khổ đau nhiều thế
Thử nghĩ xem có phải tại con người.

89

Trái đất là quả dưa – với một người này
Họ bổ dưa, cắt nhỏ ra từng mảnh.
Với người khác – trái đất là quả bóng
Trên sân chơi những cầu thủ giành nhau.

Trái đất với tôi không phải dưa hay bóng
Mà trái đất là gương mặt với tôi
Tôi dỗ dành, chùi nước mắt cháy bỏng
Vết máu tôi lau, tôi hát về người.

90

Ở quê tôi người ta thường nói rằng
Có những bờ phân chia từng suất ruộng
Nhưng nếu mưa đá bỗng nhiên trút xuống
Thì chẳng còn bờ, dấu vết sạch trơn.

Trái đất phân chia theo đường biên giới
Nhưng nếu bão dông hay mưa đá rơi
Chúng không hỏi đâu là ruộng của ai
Chúng không nhìn ở đâu là biên giới.

71

Dù từ lâu đã nghe câu chuyện kể
Nhưng giờ đây đang nhớ lại trong lòng:
Chuyện chàng trai đã cầm tay người mẹ
Người mẹ mù chập chững bước theo con.

Chàng cứ đi... chữa đôi mắt lành hẳn
ánh sáng ngày giờ mẹ đã nhìn xa...
Trái đất mù hãy đưa tay tôi nắm
Đi cùng tôi người phải sáng mắt ra.

72

Tất cả mọi người đứng dậy chúc mừng tôi
Họ vỗ tay mừng tôi thêm phần thưởng.
Nhưng tôi không vui, tôi thấy hai người
Nhìn vào mắt tôi có điều trách mắng.

Họ theo tôi khắp tất cả mọi miền
Gương mặt họ và của tôi rất giống
Một – ông già sau này tôi trở nên
Một – cậu bé là tôi thời xa vắng.

73

Có một điều không làm tôi kinh ngạc
Những điều này đã có tự lâu rồi:
Sự vu khống, dối gian và thuốc độc
Những thứ làm nên cái chết con người.

Nhưng có lẽ trời không cho tôi biết
Tại vì sao vẫn tồn tại một điều:
Là rượu, sự thật và cả tình yêu
Cũng là những thứ làm cho người chết.

74

Phật tử tin rằng không bao giờ chết
Bởi lẽ rằng hồn họ sẽ hoá thân
Vào sinh linh nào đó trên mặt đất
Chẳng con người thì hoa cỏ, chim muông.

Tôi nhà thơ -- dù bé hay dù lớn
Liệu có thể chăng tôi được trở thành
Linh hồn của muôn loài khi đang sống
Cả con người, cả hoa cỏ, chim muông.

75

"Ơi những ngọn đồi, cánh đồng tuyết trắng
Tôi biết làm sao có thể đi qua?"
"Ngươi đi qua chúng tôi, một khi mà
Có bài hát và bạn đường bên cạnh".

"Ơi con suối trong rừng cùng thác nước
Tôi biết làm sao có thể vượt qua?"
"Khi bài hát, người bạn đường ở xa
Thì muôn đời nhà ngươi không qua được".

76

Tôi muốn nghe người ta ra câu hỏi
Và câu trả lời sẽ là những lời sau:
"Có lạnh không?"
"Không".
"Có đói không?"
"Không".
"Có sợ hãi không?"
"Không".

Tôi đi trên mặt đất này thiếu thốn
Gặp những con người phiền muộn, ưu tư:
"Có lạnh không?"
"Vâng".
"Có đói không?"
"Vâng".
"Có sợ hãi không?"
"Sợ vô cùng".

77

Ống kim tiêm, ôxy dẫn từ vòi
Sống và chết giành giật nhau đến sáng
Người thầy thuốc giống như bồ câu trắng
Trên đầu giường người chị gái của tôi.

Bài thơ tôi được viết bằng máu đấy
Tôi đớn đau suy nghĩ một điều này:
Thơ dù một lần trên đầu giường của ai
Có là người chị nhân từ không vậy?

78

Hãy qui phục, Kavkaz, tướng Ermolov đang đến.
A. Puskin.

Không, không qui phục và lưng không cúi xuống
Không bấy giờ, không sau một trăm năm
Không những người con, không phải núi rừng
Vẻ sừng sững như vai bao vị tướng.

Không mưu chước tinh ranh, không sức mạnh
Mà tôi xin khẳng định một điều là:
Không phải bằng sức mạnh nước Nga đã thắng
Mà Kavkaz bí huyền đã quyến rũ nước Nga.

79

Trên trán Người một chấm son cháy đỏ
Như dấu triện trong thư, Ấn độ ơi
Tôi mở phong bì theo từng dòng chữ
Tôi muốn ôm lấy Người, Ấn độ ơi.

Tôi thấy khắp nơi những nhà rách nát
Rất nhiều thư tôi nhận, Ấn độ ơi
Nhưng khổ đau hơn bức thư của Người
Cho đến bây giờ tôi chưa hề đọc.

80

Ở Đê-li chú rể làm đám cưới
Thì những nhạc công thể hiện hết mình.
Cha mẹ chàng rể khó nhọc mười lăm năm
Gom từng đồng để trả cho đám cưới.

Đôi vợ chồng trẻ còn nhiều năm nữa
Đổ mồ hôi để trả hết nợ nần.
Giá tự do nhiều dân tộc cũng thế
Được trả như đám cưới kẻ bần nông.

61

"Anh có thể nói gì về người này?"
Bạn tôi nhún vai, lắc đầu khó hiểu:
"Đi nói tốt về anh ta tôi chịu
Bởi tôi không quen biết con người này".

"Anh có thể nói gì về người này?"
Tôi đem câu hỏi hỏi người bạn khác.
"Tôi không thể nói xấu anh ta được
Bởi tôi không quen biết con người này".

62

Tôi không ngủ một mình – mà lên ngực
Như người yêu, nghiêng xuống nỗi muộn phiền
Cả sung sướng, buồn đau đều ghé sát
Và nỗi sợ bên thềm như chú chó con.

Tôi thức dậy buổi sáng không một mình
Mà đầu tiên nỗi muộn phiền thức dậy
Rồi sung sướng, buồn đau thức sau đấy
Và bên thềm nỗi sợ đã kêu lên.

63

Các nhà in quí trọng người đã chết
Họ đem in sách người chết thật dày
Người đang sống chẳng vội vàng in hết
Mà chỉ in sách mỏng, nhẹ trên tay.

Tôi đang sống nên tỏ ra khiêm tốn
Sợ có đi đòi hỏi cũng bằng thừa:
Thay vì khi đã chết rồi sách lớn
Xin hãy in dù sách nhỏ bây giờ.

64

Bờ vai tôi trước đây màu trắng
Sao bây giờ bờ vai trở thành đen?
Màu đen – tàn tích của những ngày chiếu sáng
Cháy mặt trời, bờ vai cũng cháy lên.

Tóc của tôi trước đây có màu đen
Sao bây giờ tóc trở thành màu trắng?
Màu trắng là kết quả của những đêm
Những đêm đen đã nhọc nhằn chiếu sáng.

65

Tôi giờ đây quên bài hát của mình
Dù hôm qua ngỡ rằng quí hơn tất cả
Và có thể chỉ sau thêm ngày nữa
Bài hát bây giờ đang hát cũng quên.

Nhưng có một bài ca in đậm trong tim
Là bài hát ru với nỗi buồn của mẹ
Bài hát sinh ra từ tình yêu như thế
Không bao giờ có thể trở thành quên.

66

Anh bây giờ cố tình quên tuổi tác
Em nói rằng em còn trẻ hơn anh
Ai biết được trong mái đầu ánh bạc
Lỗi một phần là tuổi trẻ của em.

Chớ đem tuổi già ra mà trách mắng
Đi nhắc về tuổi tác chỉ vu vơ
Thật tàn nhẫn đi nói cho người bệnh
Rằng vết thương không chữa khỏi bao giờ.

67

"Tại vì sao mà con chim màu trắng
Không bay vào đậu ở dưới chân ta?
Chim không yêu hay là chim sợ ta?"
"Có thể yêu, nhưng mà không tin tưởng!"

"Tại vì sao con thú trước mắt ta
Khắp mọi nơi đều tìm cách lẩn tránh?
Thú không yêu hay là không tin tưởng?"
"Có thể yêu nhưng vì thú sợ ta!"

68

Đời – tấm thảm. Nhưng tôi không biết dệt
Nên giờ đây thấy xấu hổ vô cùng.
Tôi tìm ra trong những viền hoạ tiết
Có quá nhiều những lỗ hổng, đường vênh.

Sách đã viết nhưng chẳng hề nhuần nhuyễn
Trong sách kia những trang nhạt ê hề
Ơ đâu trên đường người dừng chân, độ chín
Và tại sao người đến muộn thế kia?

69

Người Ân độ cho rằng trên mặt đất
Loài rắn là loài xuất hiện trước tiên
Người rừng núi tin rằng trên mặt đất
Chỉ chim đại bàng có mặt đầu tiên.

Còn riêng tôi, thì tôi lại nghĩ rằng
Chỉ con người xuất hiện, rồi sau đấy
Trong số họ nhiều người thành đại bàng
Còn số khác lại biến thành rắn vậy.

70

Vừa mới sinh ra một chàng kỵ sĩ
Tôi ngỡ rằng tôi vừa mới ra đời.
Ở đâu đó đám cưới đang ầm ĩ
Tôi ngỡ rằng đang cưới vợ cho tôi.

Ở đâu đó có một người bị giết
Bà mẹ già thương tiếc đứa con trai
Những người phụ nữ ngồi khóc thảm thiết
Tôi ngỡ rằng những kẻ khác chôn tôi.

51

Tôi đã từng khắp thiên hạ chu du
Ba ngày đầu tôi mê người ngoại quốc
Ngày thứ tư như trong một giấc mơ
Tôi nhìn thấy chỉ những người thân thuộc.

Ba ngày đầu tiên tôi rất say mê
Giọng nói khác và lời biển khác
Còn sau đó thì tôi chỉ nghe
Tiếng ngựa kêu, tiếng núi đồi, chim hót.

52

Giờ lại bỏ quê mẹ ở sau lưng
Rồi lại bỏ quê người bên sông vắng
Biên giới quê hương – chẳng đồng, chẳng rừng
Biên giới quê hương – đường biên yên lặng.

Nhưng lại trở về từ chốn xa xăm
Tôi bắt tay những bạn bè thân thiết
Biên giới quê hương – chẳng cầu, chẳng sông
Biên giới quê hương – đường biên ly biệt.

53

Tôi đã từng trong đêm rất khó
Tìm ra đường, đá ở dưới chân ghê
Mẹ tôi khêu ngọn đèn bên cửa sổ
Để cho tôi tìm thấy đường về.

Từ buổi ấy đường tôi đi vô số
Tôi đã từng gặp bão tuyết, mưa giông
Nhưng khắp nơi nhớ về ngọn lửa nhỏ
Đã giúp tôi vững bước đến cùng.

54

Trên đường đời gặp khổ đau, sung sướng
Ta khóc cười, thời gian vội qua mau
Nỗi đau khổ bỗng xoay vòng lại những
Niềm hân hoan ta cứ ngỡ lúc đầu.

Đang đau khổ bỗng trở thành hạnh phúc
Nước mắt – nụ cười... tranh luận chỉ hoài công
Trên đời này có lẽ không biết được
Buồn hay vui, đâu giới hạn cuối cùng.

55

Ta trên đất và bóng ta cũng thế
Bóng của ta nằm ở dưới chân ta
Ta giẫm bóng nhưng giẫm chìm không thể
Bóng cùng ta đi về cõi hư vô.

Ngày và giờ cứ trôi không đồng vọng
Ta là người, ta già dặn từng giây
Dù thời gian ở gần ta chỉ bóng
Thời gian xua ta khỏi mặt đất này.

56

Trước chúng tôi, thời gian đừng ngạo mạn
Coi mọi người đều là bóng của mình
Không ít người cuộc đời là ngọn nến
Cho thời gian làm ánh sáng lung linh.

Hãy mang ơn những người xưa toả rạng
Những nhà thơ, nhà tư tưởng, anh hùng
Ngươi đã sáng và giờ đang toả sáng
Đâu phải bằng ánh sáng của thời gian.

57

Tôi thấy tuổi thơ qua từ lâu lắm
Với nụ cười và lệ đẫm bờ mi.
Dù tôi gọi tuổi thơ đến khản giọng
Thì tuổi thơ tôi cũng chẳng quay về.

Tôi nhìn thấy tuổi già đang phía trước
Im lặng đứng trong lo lắng, ưu phiền.
Dù bao lần tôi kêu lên: "Hãy bước!"
Thì tuổi già tóc bạc vẫn đứng yên.

58

Những gì đi qua là những gì ta không có
Chỉ lúc này chúng đang thuộc về ta
Ngay trong khi ta tiếc về quá khứ
Thì ngày mai đang biến thành hôm qua.

Thời gian cướp của ta vô cùng láo xược
Vét sạch trơn, không để lại chút gì
Chẳng có quan toà, chẳng còn pháp luật
Chẳng có gì trừng phạt kẻ trộm kia.

59

"Kể ta nghe ngươi giàu đẹp thế nào?"
"Biết kể gì đây, con người ngơ ngẩn
Về mùa xuân người chưa hiểu ra đâu
Nếu một ngày trên đồi chưa tuyết trắng!"

"Tuổi trẻ ơi, ngươi còn giấu điều chi
Hãy đem khoe những gì mà ngươi có!"
"Khoe hay không người cũng chẳng biết gì
Một khi tóc trên đầu chưa trắng xoá!"

60

Tôi một mình thơ thẩn trên đồng cỏ
Trên đồng đất thân thuộc của quê hương.
Người bạn tuổi thơ, người bạn thân thương
Như ngày xưa, với tôi, không còn nữa.

Tôi một mình, chỉ một mình tôi
Không có ai và không điều gì cả
Có thể tôi đang nói cùng tuổi trẻ
Mà có thể cùng với bóng của bạn tôi.

41

Trên đời này chẳng có ai biết hết
Chỉ có những người lầm tưởng thế mà thôi.
Tôi thấy sợ cho những ai quyền lực
Cái nhìn luôn luôn đoán xét con người.

Biết hết cả, chẳng Puskin, không Xôcrát
Biết làm sao đời rộng lớn, đông người
Nhưng người ta đem cuộc đời đoán xét
Nhầm tưởng mình là chân lý đấy thôi.

42

Lại lên đường, ta luôn trên đường vậy
Anh biết chặng đường đã sống, đã đi
Nhưng chặng đường trước mắt mà ta phải
Thì cả hai ta đều chẳng biết gì.

Lại lên đường, muôn năm trên đường vậy
Thấy mục đích. Mục đích quí nhất đời
Nhưng liệu trời có cho đi đến đấy
Em không biết gì, anh cũng thế thôi.

43

Tôi không thấy bếp luôn luôn
Chỉ cháy mà không tắt
Còn trong ngực tôi – đặt tay lên
Thấy lửa cháy mà không tắt.

Ngọn lửa cháy suốt đêm ngày
Không có bản làng như vậy
Nhưng trong đôi mắt tôi đây
Ngọn lửa làng tôi vẫn cháy.

44

Em xa rồi, chẳng còn em trước cửa
Xa trong đời, em chỉ đến trong mơ.
Trên con đường đã mọc đầy hoa cỏ
Theo đường này vui đã đến cùng ta.

Em xa rồi. Khen chê làm chi nữa?
Sống làm gì, thơ viết để cho ai?
Giờ chẳng còn bên ta bàn tay nhỏ
Để giơ lên gạt nước mắt đắng cay.

45

Ta đều chết, chẳng có ai sống mãi
Đấy là điều ai cũng biết từ xưa
Nhưng ta sống dấu vết cần để lại
Ngôi nhà, con đường, cây gỗ, bài thơ.

Vì chẳng phải ngọn suối nào cũng cạn
Bài hát nào cũng chết bởi thời gian.
Những dòng suối hợp lại thành sông lớn
Và bài ca nhân lên những vinh quang.

46

Khi con trẻ khóc bà mẹ cúi đầu:
"Con bị làm sao, con yêu của mẹ?"
Nhưng đứa bé đâu hiểu gì, khóc ré
Chưa có lời biết giải thích làm sao.

Bạn bè của tôi đi đến nhà tôi
Họ hỏi tôi: "Lại có điều gì thế?"
Nhưng mà tôi cũng giống như con trẻ
Không còn sức để mà nói lên lời.

47

Loài chim hót, nhất là chim hoạ mi
Xin nhớ cho đừng bao giờ ném đá
Các cô gái hãy nhớ đừng bao giờ
Người mình yêu, đừng để người đau nhé.

Người yêu tôi với tôi sao dữ dội
Em vô tình buông lời nói ngăn rào
Em đâu biết dù chỉ bằng lời nói
Nhưng khác gì em ném đá tôi đau.

48

Cái ngày ấy, giờ đã xa xôi lắm
Bạn rất thân của tôi có năm người
Ngày chiến tranh họ đều ra mặt trận
Ngày trở về chỉ còn có hai thôi.

Một người bạn bây giờ rất xa xăm
Bạn đi xa và từ lâu cưới vợ
Người ở gần xích mích suốt cả năm
Bạn của tôi bây giờ thay đổi quá.

49

Chỉ có những con tàu thường chậm trễ
Còn đêm đến giờ đổi ánh bình minh
Thời gian chính xác, bao giờ cũng thế
Hè – đúng hè, xuân sẽ đúng mùa xuân.

Còn anh, nhà thơ, hãy nhớ điều này
Nhìn cho kỹ, chớ nhầm thời gian đấy.
Đêm đến là anh từ giã một ngày
Rồi sẽ gặp bình minh ngày mới vậy.

50

Nếu ngươi muốn biết chiều cao của núi
Của mạch rừng hay vách đá chênh vênh
Xin hãy hỏi tình yêu, tình sẽ nói
Bởi tình yêu từng có dịp bay lên.

Nếu ngươi muốn biết chiều sâu của biển
Nơi mà ta không đạt đến bao giờ
Xin cứ hỏi tình yêu, tình đã đến
Nơi thẳm sâu tình yêu đã đi qua.

31

Trong sách đời tất cả trang đều tuyệt
Tất cả trong sách này sáng suốt, thông minh.
Để lần nữa sinh ra bông lúa mạch
Gieo vào đất những hạt giống nằm yên.

Khi cơn mưa mùa xuân rơi đâu đó
Thì trên đồng xào xạc cỏ và hoa
Khi nước mắt rơi từ đôi mắt thi sĩ
Thì những lời chân chính được sinh ra.

32

Quê hương tôi có những cánh đồng vàng
Và quê tôi có núi đồi xanh thắm.
Giá mà khắp nơi người ta đều tiếp nhận
Những màu sắc này, trái đất sẽ đẹp hơn.

Con người sống trên trái đất mùa xuân
Có di chúc bây giờ và của ông cha để lại
Giá người ta làm theo những lời di chúc ấy
Thì thế giới này sẽ tuyệt vời hơn.

33

Nhà của tôi giờ cách xa nơi bố
Tôi nhọc nhằn với cái cảnh núi đồi
Nhưng dù sao tôi nghe lời chửi rủa
Thì hiểu ra lòng tốt của mọi người.

Tôi biết rằng lời tốt luôn tìm thấy
Cho người anh em trên một con đường
Khi trên vai mình mọi người đành phải
Gánh tôi đi vào con đường cuối cùng!

34

Một nhà thơ viết nhiều những bài thơ
Về quê hương, núi đồi cao chót vót
Một trăm hai mươi năm núi đồi về nhà thơ
Bằng giọng của con cháu mình vẫn hát.

Sương thế kỷ như màn khói hoàng hôn
Bay giữa trời nhưng không hề phân tán
Người ca sĩ Kapkaz chết tuổi thanh xuân
Kapkaz tự mình với đỉnh cao bạc trắng.

35

Con cá vàng ơi, ngươi ở đâu tuỳ ý
Hãy bơi đi, ta chẳng gọi ngươi đâu
Giờ thanh danh không tiện điều năn nỉ
Còn bạc vàng ta lại chẳng cần đâu.

Thời tuổi trẻ của ta ngươi không thể
Trả lại ta, ngươi cũng chẳng đốt lên
Nụ hôn đầu tiên, lần đầu gặp gỡ
Bài hát đầu bên ngọn lửa trong đêm.

36

Có điều xảy ra: đỉnh cao tôi sợ lắm.
Tôi lên đỉnh cao sau mây để làm gì?
Có lẽ không giữ được, tôi ngã xuống
Từ dốc cao khi đứt sợi dây kia.

Tôi đang đứng trên đỉnh cao của mình
Và thấy khủng khiếp, nhọc nhằn ghê gớm.
Thêm mỗi bài thơ càng khó thở hơn
Và ngỡ như từng dòng đang đứt quãng.

37

Dòng nước đập vào vách đá cao dựng đứng
Rất kiêu căng, vô cảm tiếng rì rào.
Chẳng lẽ tôi không hiểu ra tình trạng
Dòng nước thì người hiểu được tôi sao?

Dòng nước chảy rì rào nhưng không thể
Làm hòn đá kia hờ hững vui theo
Những hòn đá này sao mà giống thế
Giống con tim hoá đá của người yêu.

38

Tất cả những gì mà người ta tặng tôi
Đaghestan, tôi chia cùng Người đấy
Tôi đem hết những huân chương, mề đay
Lên đỉnh cao của Người tôi găm lại.

Tôi dâng Người tất cả những bài ca
Và những lời hoá thân vào thơ đó
Chỉ xin Người tặng tôi áo buốc-ca
Và chiếc mũ của đỉnh cao trắng xoá.

39

Chàng trai trẻ, hãy nhìn người tóc bạc
Rảo bước đi trên thành phố người đông
Bằng bàn tay sạch sẽ, chàng thấy không
Chòm râu bạc của mình ông đang vuốt.

Chàng còn trẻ trung, chàng là chàng rể
Nhưng thời gian làm bạc mái tóc đen.
Chớ làm bẩn mái tóc bạc của mình
Bằng bàn tay không sạch từ khi trẻ.

40

Nét khác biệt ở các thành phố lớn
Những con người, đài kỷ niệm, những ngôi nhà.
Còn giống nhau mọi thời gian, mọi chốn
Là những sinh viên, con trẻ các nhà thơ.

Có phải thế mà tôi luôn gần gũi
Cho dù tôi đi khắp chốn, mọi miền
Đồng bào của tôi – những đồng hương yêu quí
Và những nhà thơ, con trẻ, sinh viên.

21

Hướng về bờ từng đợt sóng khát khao
Biển đẩy sóng lên cát vàng, lên đá
Và luôn luôn một vạch nước không lâu
Nằm trải ra giữa sóng và biển cả.

Nhưng theo qui luật của bờ và biển
Vạch nước kia lại về biển mà thôi
Nhân dân ơi, trong khổ đau, sung sướng
Biển – nhân dân, tôi – ngọn sóng của người.

22

"Trả lời tôi, hỡi con người vui vẻ
Bài hát của anh sao lắm đau buồn?"
"Ở con người mà vui suốt thế kỷ
Thường có đứa con trầm lặng, sầu thương!"

"Thế tại sao, hỡi con người buồn bã
Ngươi lấy đâu ra những bài thơ vui?"
"Ở con người mà buồn suốt thế kỷ
Thường có đứa con mừng rỡ, vui tươi!"

23

Tôi lại về nơi ngọn gió đồi đang thổi
Tôi không còn nhận diện được quê hương
Con trẻ bây giờ không hiểu tiếng cha ông
Tiếng của tôi chết dần, đang hấp hối.

Chẳng lẽ chúng ta bằng tiếng Avar
Không còn nghĩ suy, cãi nhau và hát
Biết làm sao – sông tìm biển đổ ra
Dù biết rằng: bị biển kia nuốt mất.

24

Thắng lợi của tôi, tôi ít khi mừng
Tôi ngỡ rằng – trong thơ còn chưa đủ.
Tôi ngỡ rằng – dấu vết đi sau lưng
Đã sinh ra một nhà thơ thực sự.

Mặc nhà thơ làm cuộc đời kinh ngạc
Bằng giọng ngân vang tôi chẳng hiểu ra
Mặc cho một lần bằng lời tốt đẹp
Nhắc đến tình tôi đối với thơ ca.

25

Những vũ khí mới cực kỳ hiện đại
Đừng chế tạo ra chống lại con người.
Vũ khí tự ngàn xưa – tình hữu ái
Hãy đặt vào trong bao vỏ cho tôi.

Lời di chúc của cha ông để lại
Cho chúng ta là thứ vũ khí vàng
Để chúng ta không cho ai bẻ gãy
Để chúng ta không cho họ làm cùn.

26

Trong vườn xanh những chiếc lá reo vang
Rồi thì thầm: ta ghen cùng ánh sáng!
Còn trên trời những đám mây trĩu nặng
Ngó xuống cười những chiếc lá còn xanh.

Còn một số người dễ dàng qủa quyết
Rằng họ hạnh phúc sung sướng trên đời.
Còn hạnh phúc thì lại chau lông mày:
"Ôi các con thật vô cùng dại dột!"

27

"Hãy đưa tôi con ngựa của cha tôi
May mắn thay là tôi còn biết nhảy!"
Tôi nhảy lên và con ngựa quẳng tôi
Ngã lăn quay bên vệ đường lúc ấy.

"Mọi người nghe. Tôi bắt đầu chơi đây
Trao cho tôi cây đàn cha ca tụng..."
Chỉ vừa mới động ngón tay vào dây
Thì dây đàn đứt ra cùng với tiếng.

28

Tôi cứ ngỡ bầu trời không muôn thuở
Mà nát nhàu và ọp ẹp, rung rinh
Giờ tôi ngỡ rằng bầu trời sắp sửa
Đổ xuống đầu tôi với sức nặng của mình.

Nhưng những ngọn núi nhô cao bảo vệ
Bằng những đỉnh cao bằng những dốc cao
Chúng sừng sững vươn mình lên chống đỡ
Như mái nhà xưa có những cột to cao.

29

"Hạnh phúc ơi, ở đâu gương mặt ngươi kiều diễm?"
"Trên đồi cao, người chưa tới bao giờ!"
"Ngươi ở đâu? Đồi cao tôi đã đến".
"Ơ trên sông, nơi người chẳng đi qua!"

"Ngươi ở đâu? Nghìn con sông đã bơi".
"Trong bài hát, ngày mai người sẽ nghĩ!"
"Ngươi ở đâu? Bài hát viết xong rồi".
"Ở phía trước! Hãy theo, nếu còn có thể!"

30

Trên những cánh đồng lúa đang tốt tươi
Ta tưới nước cho mặt đất khô khốc.
Trên những cánh đồng lúa đã chín rồi
Những ruộng lúa mì ta cắt tận gốc.

Nhưng khoảng rộng của những cánh đồng này
Tưới bằng máu của ta bao khó nhọc
Và chính những người thợ gặt, thợ cày
Như lúa mì đang bị cắt tận gốc.