Chủ đề: Đọc - Nghe - Nghĩ - Và Nói... - Trang 122

Tượng đài: Vĩ đại không đồng nghĩa với khổng lồ

(NLĐO) - Sau bài phỏng vấn Cục trưởng Cục Mỹ Thuật Vi Kiến Thành về công trình tượng đài Bà mẹ Việt Nam anh hùng đang tiến hành xây dựng tại tỉnh Quảng Nam, chúng tôi xin được giới thiệu đến bạn đọc bài viết của nhà văn Nguyên Ngọc.

Tôi được biết đến dự án tượng đài “Mẹ Việt Nam anh hùng” ở Quảng Nam ngay từ đầu, thậm chí đã được những người có trách nhiệm chia sẻ, tâm sự, rồi mời đi xem phác thảo cỡ nhỏ, đề nghị góp ý kiến với tác giả.

Lúc đó tôi đã nói với một số anh lãnh đạo tỉnh rằng tôi không mặn mà với chuyện này. Có mấy lý do như sau:

Tôi đồng tình với ý kiến của một số nhà hoạt động mỹ thuật có uy tín rằng nói chung tượng đài ở ta còn rất chưa ổn, có lẽ nên dừng lại, đừng làm tượng đài đến vài chục năm nữa. Một trong những đặc điểm quan trọng của tượng đài là đã làm rồi thì rất khó phá bỏ dù có nhận ra là xấu, hỏng đến đâu. Làm tượng đài với chủ đề lớn như Mẹ Việt Nam anh hùng và với quy mô lớn như dự kiến lúc này là rất không nên.

Về mặt nghệ thuật, theo tôi có hai chuyện cần hiểu và tính đến:
   
Văn học với điêu khắc, đặc biệt là tượng đài, là hai ngành nghệ thuật hoàn toàn khác nhau, sử dụng những ngôn ngữ nghệ thuật hoàn toàn khác nhau. Một ý tưởng văn học rất hay khi đem chuyển sang ngôn ngữ tượng đài lại có thể trở nên rất dở.

Xin nói một ví dụ cụ thể: Tượng đài Anh hùng Núp ở Pleiku lấy ý tưởng anh thanh niên Ba Na Núp, người đầu tiên khám phá ra chân lý quân Pháp xâm lược trước nay vẫn được coi là thần thánh, bất tử, hóa ra cũng chỉ là người, cũng “chảy máu” khi bị bắn trúng tên, hoàn toàn có thể bị đánh bại…

Đây vốn là một ý tưởng văn học hay nhưng khi đem cố gắng biến thành tượng đài thì lại ra hình tượng một người vừa chạy vừa giơ cao tay, chẳng hề khác chút nào các tượng công nông binh người nào cũng hăm hở dấn chân, nhô mình tới trước, vung tay lên trời mà ta đã nhìn thấy ở khắp nơi.

Quả đây là một tượng đài thất bại (nhưng đã dựng rồi thì khó mà phá bỏ đi được?). Nhầm lẫn ngôn ngữ nghệ thuật là điều tai hại thường gặp ở ta. Trong trường hợp tượng đài lại càng tai hại vì rất tốn tiền, hơn bất cứ nghệ thuật nào khác.

Còn một nhầm lẫn khác nữa, tưởng nhỏ nhưng lại có thể rất lớn: nhầm lẫn giữa tượng (tròn) nhỏ, và tượng đài lớn. Đấy cũng là hai ngành nghệ thuật hoàn toàn khác nhau, có ngôn ngữ đặc trưng khác nhau, tác động đến người xem khác nhau, được sử dụng cho những điều kiện khác nhau.

Khi xem phác thảo tượng đài Mẹ Việt Nam bằng thạch cao, cỡ nhỏ, tôi thấy tác giả đã dựa trên một ý tưởng văn học có thể là hay: người mẹ Việt Nam anh hùng như từ đất đai thiêng liêng của Tổ quốc mà nảy sinh, là một phần gắn bó mật thiết với đất mẹ ngàn đời ấy, vừa nổi lên vừa chìm đi trong đất ấy... Đấy có thể là cảm xúc khi xem phác thảo nhỏ. Nhưng còn khi đã phóng đại đến quy mô khổng lồ thì tác động sẽ thế nào? Quả thật tôi rất nghi ngờ.

Tượng đài là cả một quả đồi lớn, cái đầu người (người mẹ) sẽ nhô lên thành một khối cao to đến hơn chục mét, tôi xin lỗi, cho tôi nói thật, tôi rất lo sẽ gây ra cảm giác không phải vĩ đại, mà là dị hợm, trẻ con nhìn thấy ắt sẽ hoảng sợ, người lớn đi qua đó ban đêm thanh vắng cũng có thể run… Tượng tròn, nhỏ, thì thỉnh thoảng ta mới đến nhìn ngắm trong bảo tàng hay ở một nơi trưng bày nào đó với mục đích thưởng thức nghệ thuật, còn cái đầu khổng lồ kia thì sẽ mãi mãi trở thành một bộ phận không thể tách rời của không gian sống hằng ngày quanh ta, cạnh ta. Nên chăng?

Thêm một điều nữa, có thể còn quan trọng hơn, quan trọng nhất, khi nghĩ đến tác phẩm nghệ thuật về Mẹ Việt Nam anh hùng. Điều vĩ đại nhất ở người mẹ, người mẹ nói chung, và người mẹ Việt Nam, người mẹ Việt Nam anh hùng, là sự hy sinh bền bỉ, âm thầm, vô danh.

Làm một tượng đài khổng lồ, hết sức tốn kém, là trái với ý tưởng cơ bản ấy về Người Mẹ, Mẹ Việt Nam, Mẹ Việt Nam anh hùng. Phản tác dụng là khó tránh. Người Mẹ là vô cùng đối lập với cái gọi là “hoành tráng”, đặc biệt người mẹ Việt Nam, chắt chiu, tần tảo, lặng lẽ nuôi chồng nuôi con, suốt đời hy sinh.

Tôi nhớ Đài Chiến sĩ vô danh ở thủ đô nước Nga, là một tấm đá đen phẳng lì và sát mặt đất, hầu như không hề một chút nhô lên khỏi mặt đất. Con người đến đó để mà ưu tư về sự vĩ đại lặng lẽ và vĩnh hằng của hy sinh vô danh. Hẳn về người mẹ cũng nên tìm một cách nghĩ như vậy. Vĩ đại không đồng nghĩa với khổng lồ.

Đài Chiến sĩ vô danh ở Nga. Ảnh: Internet

Tôi cũng vô cùng dị ứng với những suy nghĩ “nhất thế giới” của những người có trách nhiệm trong chuyện này. Thật kệch cỡm và không lành mạnh, nhất là khi lại ở Quảng Nam, tỉnh đang nghèo, khó khăn, còn trăm nghìn nỗi lo hằng ngày thiết yếu cho dân, từ cây cầu qua sông cho trẻ nhỏ đi học, cho đến miếng ăn cho bà con miền núi.

Cho tôi được nói ý kiến của tôi: Nên dừng lại. Dẫu đã dấn vào đến mức nào đó cũng nên có quyết định sáng suốt và dũng cảm, tránh những hậu quả khôn lường về rất nhiều mặt.
      
Nguyên Ngọc

Tuấn Khỉ đã viết:
Họ sẽ vẫn cứ làm cho mà xem!

Làm 1/3 thôi, còn lại ...

Tuấn Khỉ đã viết:
Họ sẽ vẫn cứ làm cho mà xem!

Làm 1/4 thôi, còn lại...

Làm được là tốt. còn hơn bỏ vào việc khác mà chẳng ai biết gì !

Từ chuyện học sinh phải lội sông đến trường

SGTT.VN - Phải đến lúc VTV1 vào tối 21.9 đưa tin và hình ảnh những học sinh hai bản Ông Tú và Ka Ooc thuộc xã Trọng Hoá, huyện Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình cởi trần, đội túi nilông đựng quần áo và tập vở, lội dòng nước chảy xiết của khe Rào để đến trường thì sức mạnh của hình ảnh truyền hình mới khiến cho nhiều người cảm thấy kinh hoàng, muốn rơi nước mắt, dù những thông tin và hình ảnh ấy một số báo mạng đã đưa trước đó mấy ngày.

Nhìn những thân hình bé nhỏ ngụp lặn giữa dòng nước, khó ai kìm nổi cảm thương và bức xúc. Càng buồn hơn khi các em, như em Hồ Không – học sinh lớp 5, cho biết không phải các em không sợ bởi đã từng có cô giáo cũng như người dân bị nước cuốn trôi (dù cuối cùng được cứu), nhưng vì muốn học chữ nên các em đành phải liều.

Thật ra, chính quyền xã trước đây cũng đã cấp một chiếc xuồng để các em qua sông nhưng rồi bị nước lũ cuốn trôi và mới đây, theo chỉ đạo của huyện, có cấp lại một chiếc xuồng khác cùng với áo phao, nhưng dù có xuồng các em vẫn phải nghỉ học một tháng vào mùa lũ vì lúc ấy nước chảy rất xiết, bơi xuồng cũng không an toàn. Xã cũng đã vận động để xây một chiếc cầu, và huyện cũng đã đến khảo sát nhưng trước kinh phí dự kiến đến 50 tỉ đồng, huyện đành bó tay. Cấp tỉnh thì không nghe nói có động thái gì. Vậy là chưa biết đến bao giờ các em học sinh khát chữ và hơn 100 người dân của hai bản mới có thể thoát khỏi cảnh bị cô lập, và các em học sinh mới không còn phải đánh đổi rủi ro tính mạng để được đến trường.

Nghĩ cho kỹ, chỉ riêng việc các em vì muốn học chữ mà phải đánh liều và biết vượt qua nỗi sợ để băng qua sông đến trường cũng đã xứng đáng được tưởng thưởng bằng việc xây tặng một chiếc cầu. Huống hồ đây là việc làm hoàn toàn phù hợp với chính sách ưu tiên cho nông nghiệp – nông dân – nông thôn, là cách xoá đói giảm nghèo có hiệu quả nhất thông qua việc giúp con em nông dân được học hành, được trang bị kiến thức để sau này tự làm chủ lấy vận mạng của mình.

Từ việc các em học sinh ở khe Rào, Quảng Bình phải bơi qua sông đến trường đến việc các em học sinh ở Pôkô, Kon Tum phải đu dây qua sông trước đây (mà ông cựu bộ trưởng Giao thông vận tải khen là “một sáng tạo không ngờ”), hay xa hơn nữa là việc các em học sinh chồng chất qua đò ở Nông Sơn, Quảng Nam khiến đò lật, 18 em thiệt mạng, sau đó là sự chung tay của cộng đồng để học sinh và người dân các địa phương ấy có một chiếc cầu, người ta lại thấy nổi lên một câu hỏi: vậy Nhà nước đâu? Bởi dù có sự đóng góp tự nguyện của cộng đồng thì Nhà nước vẫn không thể thoái thác trách nhiệm của mình trước cuộc sống và những hiểm nguy mà người dân phải đối mặt. Huống hồ, người dân đang chứng kiến Nhà nước dễ dàng dùng tiền ngân sách, tức tiền đóng thuế của dân và doanh nghiệp, để bảo lãnh cho không ít dự án có tính kinh doanh mà lẽ ra chủ đầu tư phải tự vay tự trả (như một số dự án ximăng) hoặc chi cho những dự án, công trình hoành tráng, tuy không phải kinh doanh nhưng hiệu quả xã hội chưa thuyết phục được đông đảo người dân (như tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng mới đây). Trong quản trị quốc gia nói chung, trong chi xài tiền đóng góp của dân và doanh nghiệp nói riêng, dường như lợi ích trực tiếp của người dân đang bị lép vế so với những lợi ích khác.

Đừng quên Nhà nước đã long trọng ghi lên lá cờ của mình sáu chữ vàng “của dân, do dân, vì dân”. Chuyện các em học sinh ở khe Rào thuộc xã Trọng Hoá, huyện Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình phải hàng ngày hai bận vượt sông đến trường và về nhà, kể cả lúc nước xiết, và phải nghỉ học mỗi năm một tháng trong mùa lũ, không biết có khiến người cầm cờ giật mình ngước nhìn lên để chắc rằng sáu chữ vàng vẫn còn nguyên đó?

Quỳnh Yên

Thương về miền Trung quê tôi

Mỗi năm, cứ đến mùa bão lũ là tôi không dám đọc những bài báo về miền Trung, Quảng Nam quê tôi. Vì tôi luôn chắc ở đó luôn có cái đói nghèo khó khăn. Mà bão lũ lại về thì không tránh khỏi đau thương, tang tóc. Không biết vì ông trời không công bằng với miền Trung nghèo khó hay vì mùa hè hạn hán, mùa đông bão lũ mà miền Trung trở nên nghèo khó như vậy?

Không biết từ đâu, thiên tai có từ bao giờ. Khi tôi lớn lên, biết cảm nhận được thế giới xung quanh thì nơi ấy cũng đã vậy rồi.

Ngày đó, mỗi lúc mùa đông về là tôi rất sợ, sợ cái lạnh, cái ẩm ướt. Nhưng sợ nhất là nhà bị sập. Lúc đó giàn gỗ nhà tôi bị mối ăn rất nặng, tối ngủ cũng không yên vì nằm 1 tí thì nước giọt xuống ướt chỗ ngủ. Đi kiếm cái nồi, cái niêu để hứng nước, thế là 2 cha con phải nép vào phần còn lại để ngủ. Rồi những bữa cơm sống vì không có củi để nấu, rơm rạ thì cũng bị ướt, mỗi lần nấu cơm y rằng trên mái bếp nhà có 1 cột khói cao vời vợi.

Với bao gia đình trong làng thì tình trạng cũng không khá hơn gia đình tôi là mấy. Với tôi, cái cảm giác mùa đông miền Trung luôn là 1 dấu ấn. Đường sá, kể cả quốc lộ 1A cũng bị ngập, sạt lở. Thế là được nghỉ học. Và đâu đó luôn có tin có người chết vì nước cuốn trôi. Nhà tôi trên sườn núi, vả lại không gần sông nên không phải lo ngập nước. Chứ cách đó vài kilômét nào là bò, heo, chó mèo phải mang đi gửi hết, kể cả lúa gạo và người già trẻ con.

Có người ngủ say quá, khi nước ướt giường mới nhận ra. Lúc đó thì mọi chuyện đã muộn, chỉ kịp bỏ của chạy lấy người. Nếu đứng ở khu núi gần nhà tôi nhìn ra thì chỉ toàn nước là nước. Xa xa đâu đấy chỉ nhìn thấy vài ngọn cây chưa bị nuớc nhấn chìm.


Hết ngập lụt vài hôm, các dịch bệnh lại thi nhau kéo về. Rồi khi bệnh tật tạm lắng xuống, thì người dân quê tôi lại chống chọi với một, hai cơn bão nữa. Mỗi mùa đông như vậy, có khoảng ít nhất 2 cơn bão và 2 áp thấp nhiệt đới. Chừng ấy cũng đủ mệt mỏi rồi. Đồng ruộng, ngô khoai đều bị nước nhấn chìm. Khi nước cạn thì cũng đã là mùa xuân, lúc đó mới làm lại vụ mới. Thử hỏi cái đói, cái rét sao không đeo bám người dân. Mà nhà nông chúng tôi thì ít người có của ăn của để. Làm được ít lúa gạo thì phải bán để mua thức ăn, để lấy tiền mua phân bón cho vụ sau.

Bởi không chịu nổi cái cảnh bữa no bữa đói như vậy, thanh niên trai tráng trong làng, người có sức lao động đều đi làm ăn xa hết, hoặc vào miền đất hứa Sài Gòn, hoặc lên Tây Nguyên hái cà phê thuê. Lúc tôi về thăm quê, đi thăm nhà ai cũng chỉ có đàn bà và trẻ con. Hỏi thì ai cũng bảo người nhà của họ đi làm ăn hết rồi. Thế đấy, nếu mùa mưa lũ về, chỉ có đàn bà, trẻ con và người già làm sao chống chọi được?


Hình ảnh chiếc trực thăng thả từng gói mì, cân gạo xuống nước và hình ảnh những người dân ngập trong nước với những chiếc áo tả tơi, quần ướt sũng, trên tay bế đứa trẻ run lên vì rét, vẫy vẫy vài cánh tay gầy gộc khiến lòng tôi cứ rưng rưng, tôi tự hỏi liệu có thể làm được gì để giúp họ?

Nguyễn Văn Đề, lưu học sinh Budapést, Hungary

letam đã viết:
Có lẽ người ta tưởng rằng xây càng to càng có nhiều du khách tới và đạt doanh thu lớn?
Té ra là làm to để cho những người hiếu kỳ đến chiêm ngưỡng.

Té ra với té vào gì ! Xây càng to, càng tốn tiền thì càng có lợi cho người cho xây chứ đâu phải vì ai. Chẳng phải vì các mẹ anh hùng, cũng chẳng phải vì du khách du khứa hiếu kỳ hay không hiếu kỳ. Chỉ chết tiền thuế của dân thôi !!!