Phú cải lượng

Anh em ơi! Anh em ơi!
Xoay vần cuộc thế;
Khép mở cơ trời.
Nghĩ cho hết lẽ;
Khôn mới ăn người.

Sóng cạnh tranh lai láng giữa hoàn cầu, người muốn nọ kẻ muốn kia, không ai giống nhau, sống một nết chết một tật;
Đường giao thiệp mở mang trên đại lục, khôn cũng nhiều dại cũng lắm, trông đó thì biết, người của ba đấng ba loài.

Giống nòi chia sắc vàng sắc trắng sắc đỏ sắc đen, con vua vua dấu con chúa chúa yêu, ai nấy cũng là chung bụng nghĩ;
Công việc đủ nghề học nghề cày nghề buôn nghề thợ, của anh anh mang của nàng nàng xách, ngồi không há chịu để tay quai.

Mật ít ruồi nhiều, nghĩ người ta đang ra sức đua tranh, khéo đâu đất bỏ hoang của sẵn mang dâng, cây đổ còn toan đào đứt gốc;
Quýt làm cam chịu, tại kẻ trước hóa bây giờ vất vả, may thay trời mở lối cơn mê chợt tỉnh, rượu ngon nay đã nếm qua mùi.

Bụng nghĩ hay việc làm mới hay, giấc tinh thần đừng giữ mãi thói si, lừ đừ như ông từ vào đền, trông chiều dễ ngán;
Khi trước khác bây giờ lại khác, lối ăn mặc đừng theo chi lối hủ, lượt thượt như lễ sinh mất vở, ngó bộ buồn cười.

Không thầy đố mày làm nên, kìa cao đẳng kìa giáo sư, việc học hành một bụng khuyên răn, sao cho sáng suốt.
Có tiền mua tiên cũng được, nào trung châu nào biên tỉnh, việc bán buôn trăm đường mở rộng, chớ ngại xa xôi.

Thợ may bớt giẻ thợ vẽ bớt hồ, sao bằng người giữ bụng tin ngay, lợi lớn là hơn, của nhặt thấm chi đồ tẹp nhẹp;
Đi giác sắm bầu đi câu sắm giỏ, huống chi sự học nghề chế tạo, đồ làm phải đủ, tay không chưa dễ tỏ mười mươi.

Nói chuyện sinh nhai, bậc làm trên trước phải dè dùng, chồng ăn chả vợ ăn nem, kẻ dưới tội chi không phí phá;
Xem trong đoàn thể, buổi mới đầu cốt cho chung bụng, ông nói gà, bà nói vịt, việc chi cứ để lai nhai.

Có khôn thì vẽ cho nhau, chớ nghĩ rằng mình giỏi mà trên, ma cũ nạt ma mới;
Muốn hay thì bày cho chắc, chớ chơi những kẻ hư mà dở, lợn lành chữa lợn toi.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, mấy nghìn năm đức Thuấn ơn Nghiêu, mang nặng trên vai, báo đáp sao cho đền được nguyện;
Có bột thì vắt nên bánh, ba vạn quyển rừng Âu bể Á, in sâu trong não, văn minh rồi mới dựng ra tài.

Đạo tri giao cốt phải chọn người, gần mực thì đen gần đèn thì sáng;
Đường cư xử sao cho biết lối, ở bầu thì tròn ở ống thì dài.

Gái có chồng như rồng có mây, trăm năm vẹn đạo xướng tùy, án ngọc ngang mày, lữ phải giữ thường ai chẳng nể,
Con có cha như nhà có nóc, một mực chăm bề hiếu dưỡng, vẻ ban quanh gối, lòng trên trông xuống cũng thêm vui.

Chớ thấy sóng cả mà rã tay chèo, dám khuyên ai biết nghĩ biết lo, đứng lại vững chân thì hẳn được;
Đừng đi đường quang bước quàng bụi rậm, kìa những kẻ vẽ khôn vẽ khéo, làm ra lỡ bước sợ không rồi.

Đói cho sạch rách cho thơm, há như ai đục nước béo cò, chẳng nghĩ con cái mình, nặng tay rìu búa;
Ăn có nhai nói có nghĩ, chớ toan sự mù trời bắt két, gặp khi thời vận thế, lên mặt cân đai.

Bước công danh vui lắm cũng lo nhiều, trong lưng đã chắc hơn ai, đơm đó ngọn tre, đừng háo hức chi nghề kiếm cá;
Đường danh lợi vinh kia thì nhục đó, có miếng phải mang lấy tiếng, múa tay trong bị, khéo mơ màng chi sự ăn xôi.

Thảm đến ai vạch lá tìm sâu, được lòng đất mất lòng đò, nghĩ sao cho phải;
Hay chi bọn rán sành ra mỡ, buộc cổ mèo treo cổ chó, đến thế thì thôi!

Xanh vỏ đỏ lòng, chẳng nghĩ chi áo chúa cơm vua, ở chùa đốt chùa, kể nghĩa lý đâu đồ lấc láo;
Chôn nhau cắt rốn, ai chẳng có quê cha đất tổ, ngồi thúng hất thúng, có thủy chung là kẻ hẳn hoi.

Một cây làm chẳng nên rừng, phải dùm nhau cho nên việc tốt tươi, ăn cây nào rào cây nấy;
Hai thưng cũng bằng một đấu, hễ biết tính sợ chi cơn túng bấn, ăn bữa hôm lo bữa mail

Lối dụng tài đã bỏ hết phù hoa, thôi những anh hay thi hay phú hay kinh nghĩa hay sách văn, đứt đuôi nòng nọc;
Đường tiến hóa cốt tìm ra thực hiệu, kìa những kẻ nào mũ nào giày nào ba toong nào ô máy, tốt mã dẻ cùi;

Giậu đổ bìm leo, cũng tại mình nào trách chi ai, mơ màng thác ngủ sống say, gương diệt chủng nay đà treo áp mặt;
Tre già măng mọc, lẫn hơn trước còn mong ở lại, hăm hở tìm khôn học khéo, chuông tự do rày đã đánh vang tai.

Nghĩ cho xa sự thế cũng buồn cười, có khác chi đâu, tò vò nuôi con nhện;
Đứng chưa vững sức mình còn phải nhón, chớ vội rằng được, châu chấu đá ông voi.

Bao giờ to lớn hẵng hay, mèo nhỏ bắt chuột con, sức ấy xem ra đừng có gượng;
Mấy kẻ ngọt ngon chưa rõ, tiền thực mua của giả, sự kia xét kỹ kẻo mà sai.

Giàu làm kép hẹp làm đơn, cơ cuộc dường này, liệu thế đắn đo là kẻ giỏi;
Nhặt che mưa thưa che gió, phong trần hội ấy, ra tay xoay xở đáng tài trai.

Chớ như ai há miệng chờ sung, có cấy có trông có trồng có ăn, ra sức sửa sang, nền hưng vượng có khi xây vững móng;
Rồi mới biết đứt tay hay thuốc, học ăn học nói học gói học mở, nhanh chân mau bước, bể trầm luân rồi cũng vượt qua vời.

Thấy ai ngay thực mới nên tin, đi ra hỏi già về nhà hỏi trẻ;
Nghĩ mình u mê chi chẳng biết, miếng ngon nhớ lâu điều đau nhớ đời.

Việc hồi thiên há một chốc xong ngay, bụng nghĩ cho sâu, đừng láo nháo như cháo lộn cơm, sợ khi nát bét;
Lòng ái quốc dầu trăm năm ghi đó, tay cầm cho vững, kẻo lanh chanh như hành không muối, chưa dễ ăn ai.

Xin đừng giương mắt trông nhau, lắm sãi không ai đóng cửa chùa, phong hội ấy nước non này, cũng phải lo toan cho hết sức;
Thôi đừng già mồm nói khoác, mười voi không được một bát xáo, chí khí to công việc lớn, sao cho chắc chắn được như lời.

Đất Viêm bang tuy dâu bể lắm phen, đông có mây tây có sao, muôn sức phù trì, gặp hội mở mang ra cũng dễ;
Giống Hồng Lạc cùng anh em một họ, sống ở làng sang ở nước, mấy câu gắn bó, khuyên ai thong thả nghĩ mà coi.