Tỳ bà hành 琵琶行

琵琶行
Tỳ bà hành
Tỳ bà hành

潯陽江頭夜送客，
Tầm Dương giang đầu dạ tống khách,
Ban đêm đưa tiễn khách ở đầu sông Tầm Dương

楓葉荻花秋瑟瑟。
Phong diệp địch hoa thu sắt sắt.
Gió thu thổi vào lá phong, hoa lau hiu hắt

主人下馬客在船，
Chủ nhân há mã khách tại thuyền,
Chủ nhân xuống ngựa, khách trong thuyền

舉酒欲飲無管弦。
Cử tửu dục ẩm vô quản huyền.
Nâng chén rượu muốn uông (mà) không có đàn sáo

醉不成歡慘將別，
Tuý bất thành hoan thảm tương biệt,
Say mà không vui vẻ gì (vì) biệt ly sầu thảm

別時茫茫江浸月。
Biệt thời mang mang giang tẩm nguyệt.
Lúc chia tay lòng mang mang, sông đượm bóng trăng

忽聞水上琵琶聲，
Hốt văn thuỷ thượng tỳ bà thanh,
Chợt nghe có tiếng tỳ bà trên mặt nước

主人忘歸客不發。
Chủ nhân vong quy khách bất phát.
Chủ nhân quyên về, khách cũng không khởi hành

尋聲暗問彈者誰，
Tầm thanh âm vấn đàn giả thuỳ,
Tìm theo tiếng để hỏi người đàn là ai

琵琶聲停欲語遲。
Tỳ bà thanh đình dục ngữ trì.
Tiếng tỳ bà im bặt, muốn nói mà còn (ngại ngùng) trì hoãn

移船相近邀相見，
Di thuyền tương cận yêu tương kiến,
Bèn dời thuyền lại xin được gặp mặt

添酒回燈重開宴。
Thiêm tửu hồi đăng trùng khai yến.
Rót thêm rượu, khêu đèn lên, trùng tân tiệc rượu

千呼萬喚始出來，
Thiên hô vạn hoán thuỷ xuất lai,
Gọi đến ngàn lần vạn lần mới bước ra

猶抱琵琶半遮面。
Do bão tỳ bà bán già diện.
Tay ôm tỳ bà che khuất nửa gương mặt

轉軸撥弦三兩聲，
Chuyển trục bát huyền tam lưỡng thanh,
Vặn trục gảy dây hai ba tiếng (để thử)

未成曲調先有情。
Vị thành khúc điệu tiên hữu tình.
Chưa có khúc điệu gì mà nghe đã hữu tình

弦弦掩抑聲聲思，
Huyền huyền yểm ức thanh thanh tứ,
Dây nào cũng nghẹn ngào, tiếng nào cũng có ý

似訴生平不得志。
Tự tố sinh bình bất đắc chí.
Bày tỏ nỗi bất đắc chí trong cuộc đời

低眉信手續續彈，
Đê mi tín thủ tục tục đàn,
Hạ thấp lông mày cứ gảy cứ gảy mãi

說盡心中無限事。
Thuyết tận tâm trung vô hạn sự.
Giãi bày hết tâm sự vô cùng hạn

輕攏慢撚抹復挑，
Khinh lung mạn nhiên mạt phục khiêu,
Nhẹ nắn, chậm vuốt, rồi lại gảy tiếp

初為霓裳後六么。
Sơ vi Nghê thường hậu Lục yêu.
Thoạt đầu là khúc Nghê thường, sau đó là khúc Lục yêu

大弦嘈嘈如急雨，
Đại huyền tào tào như cấp vũ,
Dây lớn ào ào như mưa rào

小弦切切如私語。
Tiểu huyền thiết thiết như tư ngữ.
Dây nhỏ nỉ non như tỉ tê chuyện riêng

嘈嘈切切錯雜彈，
Tào tào thiết thiết thác tạp đàn,
(Rồi tiếp đến) tiếng rào rào lẫn tiếng nỉ non

大珠小珠落玉盤。
Đại châu tiểu châu lạc ngọc bàn.
(Nghe như) hạt châu lớn hạt châu nhỏ rắc vào trong mân ngọc

閒關鶯語花底滑，
Gian quan oanh ngữ hoa để hoạt,
(Nghe như) tiếng chim oanh giọng (líu lo) qua lại trong hoa

幽咽流景水下灘。
U yết lưu cảnh thuỷ hạ than.
Nhịp suối ngập ngừng, nước chảy xuống bãi

水泉冷澀弦凝絕，
Thuỷ tuyền lãnh sáp huyền ngưng tuyệt,
Suối nước bỗng lạnh đông, dây đàn ngưng bặt

凝絕不通聲漸歇。
Ngưng tuyệt bất thông thanh tiệm yết.
Tiếng đàn ngưng bặt, không thuận, bấy giờ bỗng yên lặng

別有幽愁暗恨生，
Biệt hữu u sầu ám hận sinh,
Tự có mối sầu u uất riêng, nỗi hận âm thầm phát sinh

此時無聲勝有聲。
Thử thời vô thanh thắng hữu thanh.
Lúc này không có âm thanh mà nghe con hay hơn có

銀瓶乍破水漿迸，
Ngân bình sạ phá thuỷ tương bính,
(Bỗng dưng nghe như) tiếng nước bắn tung ra khỏi thành bình bạc vị phá vỡ

鐵騎突出刀鎗鳴。
Thiết kỵ đột xuất đao thương minh.
(Nghe như) đoàn quân thiết kỵ ào ào đến, đao thương sáng ngời

曲終收撥當心畫，
Khúc chung thu bát đương tâm hoạch,
Nàng dạo tay vào giữa bốn dây (và) chấm dứt ca khúc

四弦一聲如裂帛。
Tứ huyền nhất thanh như liệt bạch.
Bốn dây vang lên một âm thanh như lụa xé

東船西舫悄無言，
Đông thuyền tây phảng tiễu vô ngôn,
Thuyền mảng đông tây lặng im, không một tiếng nói

惟見江心秋月白。
Duy kiến giang tâm thu nguyệt bạch.
Chỉ thấy vầng trăng thu rọi sáng giữa sông

沈吟放撥插弦中，
Trầm ngâm phóng bát sáp huyền trung,
Nàng trầm ngâm gỡ phím, cài vào giữa các dây đàn

整頓衣裳起斂容。
Chỉnh đốn y thường khởi liễm dung.
Sửa gọn xiêm áo lại, đứng dậy chỉnh vẻ mặt

自言本是京城女，
Tự ngôn bản thị kinh thành nữ,
Tâm sự rằng, nàng nguyên là con gái chốn kinh thành

家在蝦蟆陵下住。
Gia tại Hà Mô lăng hạ trú.
Nhà ở lăng Hà Mô

十三學得琵琶成，
Thập tam học đắc tỳ bà thành,
Mười ba tuổi học được ngón đàn tỳ bà

名屬教坊第一部。
Danh thuộc giáo phường đệ nhất bộ.
Tên thuộc bộ thứ nhất của giáo phường

曲罷曾教善才服，
Khúc bãi tằng giao thiện tài phục,
Mỗi gảy hết khúc đàn, từng khiến các nhà dạy đàn phục

妝成每被秋娘妒。
Trang thành mỗi bị Thu Nương đố.
Mỗi trang điểm xong là đến nàng Thu Nương cũng đố kỵ

五陵年少爭纏頭，
Ngũ Lăng niên thiếu tranh triền đầu,
Những chàng trai trẻ ở Ngũ Lăng tranh nhau tặng biếu

一曲紅綃不知數。
Nhất khúc hồng tiêu bất tri số.
Một bài ca, thưởng không biết bao là tấm lụa đào

鈿頭銀篦擊節碎，
Điền đầu ngân tị kích tiết toái,
Vành lược bạc, cành trâm vàng đánh nhịp vỡ tan

血色羅裙翻酒污。
Huyết sắc la quần phiên tửu ố.
Quần lụa màu huyết dụ để rượu đổ ra hoen ố

今年歡笑復明年，
Kim niên hoan tiếu phục minh niên,
Năm này vui cười, năm sau cũng như vậy

秋月春風等閒度。
Thu nguyệt xuân phong đẳng nhàn độ.
Trăng thu gió xuân, trải một đời nhàn hạ

弟走從軍阿姨死，
Đệ tẩu tòng quân a di tử,
Em trai đi lính, rồi dì chết

暮去朝來顏色故。
Mộ khứ triêu lai nhan sắc cố.
Chiều qua, sớm lại, nhan sắc cũng lão đi

門前冷落車馬稀，
Môn tiền lãnh lạc xa mã hy,
Trước cổng dần vắng tanh, thưa thớt đi ngựa xe

老大嫁作商人婦。
Lão đại giá tác thương nhân phụ.
Cũng có tuổi rồi mới làm vợ người lái buôn

商人重利輕別離，
Thương nhân trọng lợi khinh biệt ly,
Người lái buôn chỉ tham lợi, coi thường biệt ly

前月浮梁買茶去。
Tiền nguyệt Phù Lương mãi trà khứ.
Tháng trước đi Phù Lương mua trà

去來江口守空船，
Khứ lai giang khẩu thủ không thuyền,
Từ đó đến giờ ở đầu sông một mình với con thuyền không

繞船月明江水寒。
Nhiễu thuyền nguyệt minh giang thuỷ hàn.
Quanh thuyền trăng sáng, nước sông lạnh lẽo

夜深忽夢少年事，
Dạ thâm hốt mộng thiếu niên sự,
Đến khuya bỗng mộng thấy lại thời trẻ trung

夢啼妝淚紅闌干。
Mộng đề trang lệ hồng lan can.
Trong mộng thấy khóc nhoè má hồng phấn son

我聞琵琶已歎息，
Ngã văn tỳ bà dĩ thán tức,
Tôi nghe tiếng tỳ bà đã thán tức

又聞此語重唧唧。
Hựu văn thử ngữ trùng tức tức.
Giờ nghe thêm những lời tâm sự lại càng bùi ngùi

同是天涯淪落人，
Đồng thị thiên nhai luân lạc nhân,
Cùng là kẻ luân lạc ở chốn chân trời

相逢何必曾相識。
Tương phùng hà tất tằng tương thức.
Gặp gỡ nhau đây hà tất đã từng quen biết

我從去年辭帝京，
Ngã tòng khứ niên từ đế kinh,
Năm ngoái tôi từ biệt kinh vua

謫居臥病潯陽城。
Trích cư ngoạ bệnh Tầm Dương thành.
Bị biếm đến thành Tầm Dương cho đến nay nằm bệnh

潯陽地僻無音樂，
Tầm Dương địa tích vô âm nhạc,
Tầm Dương xứ hẻo lánh không có âm nhạc

終歲不聞絲竹聲。
Chung tuế bất văn ty trúc thanh.
Cả năm chưa nghe được tiếng đàn sáo

住近湓江地低濕，
Trú cận Bồn giang địa đê thấp,
Tôi ở gần sông Bồn, chỗ thấp và ẩm ướt

黃蘆苦竹繞宅生。
Hoàng lô khổ trúc nhiễu trạch sinh.
Lau vàng, trúc võ mọc quanh nhà

其間旦暮聞何物，
Kỳ gian đán mộ văn hà vật,
Ở nơi đây sáng chiều nghe được những gì

杜鵑啼血猿哀鳴。
Đỗ quyên đề huyết viên ai minh.
Có tiếng quốc khóc ra máu và tiếng vượn hú bi ai

春江花朝秋月夜，
Xuân giang hoa triêu thu nguyệt dạ,
Mùa xuân sáng hoa nở, mùa thu ban đêm có ánh trăng

往往取酒還獨傾。
Vãng vãng thủ tửu hoàn độc khuynh.
Tôi thường thường đem rượu ra uống một mình

豈無山歌與村笛，
Khởi vô sơn ca dữ thôn địch,
Có phải không có sơn ca thôn địch đâu

嘔啞嘲哳難為聽。
Âu á trào triết nan vi thính.
Khốn nỗi líu lo, líu liết, thật khó nghe

今夜聞君琵琶語，
Kim dạ văn quân tỳ bà ngữ,
Đêm nay nghe được tiếng tỳ bà của nàng

如聽仙樂耳暫明。
Như thính tiên nhạc nhĩ tạm minh.
Như nghe được tiếng nhạc tiên, tai tạm nghe rõ ràng

莫辭更坐彈一曲，
Mạc từ cánh toạ đàn nhất khúc,
Xin ngồi lại đàn một khúc

為君翻作琵琶行。
Vị quân phiên tác Tỳ bà hành.
Tôi sẽ vì nàng làm bài Tỳ Bà hành

感我此言良久立，
Cảm ngã thử ngôn lương cửu lập,
Cảm động vì lời tôi nói, nàng đứng một lúc lâu

卻坐促弦弦轉急。
Khước toạ xúc huyền huyền chuyển cấp.
Rồi ngồi xuống gảy đàn, tiếng bỗng chuyển thành cấp xúc

淒淒不似向前聲，
Thê thê bất tự hướng tiền thanh,
Buồn thảm không giống như tiếng đàn vừa rồi

滿座重聞皆掩泣。
Mãn toạ trùng văn giai yểm khấp.
Hết những người trong tiệc nghe lại đều che mặt khóc

座中泣下誰最多，
Toạ trung khấp hạ thuỳ tối đa,
Trong những người ấy ai là người khóc nhiều nhất

江州司馬青衫濕。
Giang Châu tư mã thanh sam thấp.
Tư mã Giang Châu ướt đẫm vạt áo xanh