II

Toà nhà chính vẫn còn đang hiện diện,
Như cung cách mọi toà nhà được dựng:
Nhà trông yên tĩnh, chắc chắn muôn đời
Đúng theo phong cách cổ thông minh tuyệt vời.
Mọi phòng ốc đều xây trần cao hẳn,
Tường phòng khách được bồi bằng lụa cả,
Ảnh Sa hoàng treo trang trọng trên tường,
Lò sưởi đều ốp tranh men sứ dễ thương
Tất mọi thứ giờ đều xấu hơn trông thấy,
Tôi không biết, vì sao, thật lòng đấy,
Mà tựu trung, chính bạn ấy của tôi
Cũng chỉ cần đến rất ít mà thôi,
Vì một lẽ, trước sau rồi sinh chán nốt,
Khi ở mãi phòng cổ xưa và mốt.

Puskin và Thú cờ bạc
…Chi tiết khó chịu, bất ngờ này đã được Rêyks diễn đạt lại cho khác đi một chút trong cuốn sách của ông “Chuyến đi thăm Sant Peterburg “(xem chú thích chương 1, LII,7)[391], được viết theo thể loại thư từ trao đổi. Bức thư IX gửi từ Peterburg, đề ngày 24 tháng 12 năm 1829, viết như sau:
Tối hôm qua, khi ở thăm bá tước Rekhansen, tôi có gặp Bairơn của nước Nga; tên anh ta là Puskin, anh này là người nổi tiếng và đồng thời là nhà thơ duy nhất ở đất nước này…Không thấy có gì đặc biệt trong nhân cách và cách cư xử của anh ta, ăn mặc quần áo lúi xùi lắm, một thiếu sót thường dễ làm người tài năng thành nổi bật, anh này công khai tuyên bố rằng, anh ta đam mê cờ bạc; một tuyên bố duy nhất đáng chú ý… [v.v…]
Về mặt tâm lý, có một điều thú vị là, Puskin đã bỏ đi các khổ thơ tuyệt vời này. Có lúc, ông tỏ ra băn khoăn: mình đang tả bản thân mình hay tả Ônhêghin là tay chơi mặt xanh tái và đang tỉnh táo. (Ta biết rằng, Ônhêghin có chơi bạc; xem chương 1, LIV và chương 8, XXXVII.) Và chính chương hai, ở đó Puskin đã kể mình là “người sống cô độc khiêm nhường “, không gắn chặt vào bàn cờ bạc, trên thực tế, chàng đã từng thua bạc trong đời, mặc dù chàng đã cố thu nhỏ mình lại, vặn vẹo người, để khẳng định nhiều điều trái ngược. Đầu năm 1828, Puskin đã đăng trên “Con ong phương Bắc” của Bulgarin, một bài thơ viết theo thể iamb, “Thư gửi V” (Ivan Velikopolxki, 1797 - 1868, tác giả của Arist, thơ trào phúng về các con bạc)(53), sau khi tỏ lời khen ngợi V., ca ngợi những nguyên tắc đạo đức lành mạnh và nhiều lời khuyên tốt đẹp V. đã cho, Puskin đi đến một kết luận giễu cợt cay độc như sau:
…Hàng xóm nhà tôi có một người
Khát vọng mang danh tiếng để đời,
Uống cốc nước thần rồi hăng tiết
Lôi đám bạc, như anh, ra cười hết
Làm thơ vui ác ý giễu cợt người
Đọc lại say sưa để bạn nghe vui.
Đáp trả, bạn anh cầm bài nguyên bộ,
Lặng im đảo bài cho thấy rõ,
Rồi đưa cho văn sĩ giỏi dậy đời
Rút bài chơi, chàng đặt tiền suốt đêm thôi.
Có ai biết ông bạn tôi không vậy?
Nhưng tôi thấy gặp ông vui như hội.
Tôi sẵn sàng cùng ông thức trắng đêm thâu,
Chơi một lèo tới tận trưa hôm sau,
Lên lớp dạy đời cao giọng giảng,
Kể chuyện bạc bài thua hoành tráng.

Để hiểu các khổ XVIIc và XVIId, cũng như nhiều tình tiết khó chịu bất ngờ khác của Puskin (xem, đặc biệt truyện dài tuyệt vời của ông “Con đầm pich”, trong truyện này, các nhà phiên dịch, kể cả Bernard Gherny là người thường rất tập trung chú ý, đã làm rối tung rối mù lên, bạn đọc phải tìm hiểu “метать банк” nghĩa là gì. Ở thời của Puskin, đang mốt thịnh hành trò chơi này, là một phiên bản kiểu Đức của trò faraon, gọi theo tiếng Nga là Stoss. Đây là một dạng mới nhất của một nhóm trò chơi đánh bạc, đã được cải tiến liên tục, bắt đầu từ tk. XVII, theo một trình tự như sau. Landcknhet, baccet (Bassette, barbacole hay hoca) faraon (pharo hay faro). Chúng tôi sẽ không đi sâu vào những sự khác nhau thật chi tiết và chỉ miêu tả chung trò này ở thời Puskin.

Là người tốt bụng, sau này từng giúp Gôgôl về vật chất, Velikopolski đã trả thù Puskin một cách nhẹ nhàng bằng cách viết ngay một bài thơ theo thể thơ của Puskin, trong đó ông tuyên bố rằng, người hay giáo huấn còn nhớ rất rõ những lần đi cùng Puskin, được thấy rõ cảnh “chương hai Ônhêghin trượt dài chết sặc theo quân bài chưởng “. Ngày nay, chúng ta đã biết rõ ràng là, Velikopolski có đọc các khổ thơ nói về thú ham mê cầm cái mà Puskin đã lược bỏ đi trong lần xuất bản riêng chương hai năm 1826.) Vào tháng tư, năm 1828, Puskin viết cho Velikopolski từ Peterburg gửi đi Matxcơva:
“Bulgarin có cho tôi xem những bài stance (tứ tuyệt) rất hay của anh viết về tôi. Anh ấy nói rằng, bên kiểm duyệt không cho phép in các bài này, khi không có sự đồng ý của tôi. Thật tiếc là, tôi không thể đồng ý được.
(…) Không có lẽ, anh muốn cãi nhau với tôi một trận kịch liệt hả và bắt tôi, một người bạn rất ôn hoà của anh, lại đưa các khổ thơ không thân thiện vào chương tám “Ônhêghin “hay sao? NB: Tôi không thua bạc mất chương hai, mà tôi đã dùng sách in chương hai để trả món nợ của tôi, cũng hệt như việc anh đã trả tôi khoản nợ anh vay bằng số kim cương của bố mẹ anh và 35 tập Bách khoa toàn thư đấy thôi. Thế tôi cho đăng lời phản đối đầy thiện chí này thì anh thấy sao?”
Thật chẳng thú vị gì khi đọc tất cả những điều này.
Puskin thích chơi cầm cái, và không thích đặt tiền chơi, và ông mê cờ bạc đến tận cuối đời.