Phần 1

Người đời giữ nếp gia phong,
Sang hèn giàu khó, cũng trong khuôn lò;
Sanh con ra phải âu lo,
Dầu trai dầu gái, muốn cho nên người;
Trai kia dạy nhủ không dời,
Gái nầy sao chẳng một lời bảo răn?
Lựa là chữ nghĩa thi văn?
Nghe ca nữ huấn mà ngăn thói phàm;
Sách rằng: phụ mỹ hữu tam,
10. Bé làm con gái, lớn làm nàng dâu.
Gái chăm nữ mĩ mới mầu,
Dâu gìn phụ đạo trước sau một niềm;
Tới khi hùng huỷ ứng điềm,
Ấy là mẫu đức, có nghiêm có từ;
Ngán thay thói mạt bây chừ!
Nhiều nhà thất giáo con hư lắm nầy!
Tai nghe mắt thấy đã đầy,
Bằng không bút mực kể rày xiết bao?
Nầy là tiếng lớn hơi cao,
20. Nầy là mai chưởi lao xao tai người;
Nầy là nói nói cười cười,
Nhắm mắt hả miệng lười ươi không bì;
Nầy là khẩu thiệt thị phị,
Thêm thừa thêu dệt kẻ nghi người hờn;
Nầy là tranh lấy phần hơn,
Gay đi gắt lại nổi cơn lôi đình;
Nầy là dạ muốn đấu tranh,
Xăn quần vén áo gây quanh láng giềng;
Nầy là thề méo rủa nghiêng,
30. Trời cao chẳng sợ, thần thiêng cũng liều;
Nầy là hay cợt hay chìu,
Nhằm ai hẹp lượng ra điều nọ tê;
Nầy là quen chứng ngồi lê,
Chạy dông khắp xóm con kê con cà;
Nầy là mắt khỉ dòm nhà,
Kẽ răng chơn tóc chồng ta với người;
Nầy là mở miệng nói chơi,
Chẳng câu độc bạc, cũng lời khúc nôi;
Nầy là kể lể lôi thôi,
40. Rủa kêu đá nồi còn ngồi nói dai;
Nầy là ghét sắc ghen tài,
Lòng trong khinh bỉ, miệng ngoài đãi đua;
Nầy là ngủ sớm dậy trưa,
Mặt trời năm trượng, còn chưa mở mày;
Nầy là giữ thể ta đây,
Muối, dầu, gạo, củi mặc tay tớ hèn;
Nầy là lưng thẳng như tên,
Ăn rồi lại ngủ chẳng quen việc nhà;
Nầy là ăn bánh ăn quà,
50. Mùi ngon vật lạ rượu trà say sưa;
Nầy là thuốc xỉa dầu dừa;
Gương soi sáp đánh đong đưa nón giày;
Nầy là xem bội xem chay,
Người chèo kẻ kéo gió lay mưa dầm;
Nầy là quen xấu máu dâm,
Thấy trai lấp lẻm, khôn cầm tiết trinh;
Nầy là tranh luống một mình,
No năm đầy tháng những quanh lấy chồng;
Nầy là trau sửa má hồng,
60. Chồng đi ra khỏi mong lòng nguyệt hoa;
Nầy là chồng mới đưa ma,
Mồ chưa xanh cỏ bụng đà lớn ra;
Nầy là cương bạo oai gia,
Tham sanh uý tử nhục ta hổ nhà;
Nầy là đam dạ gian tà,
Trộm chồng may sắm cho bà con ta;
Nầy là đói khát chi mà?
Nem, giò, bánh, mật hở ra ăn chùng;
Nầy là trắng mặt đen lòng,
70. Của người thu xếp áo đong tay lòn;
Nầy là phá của như tuôn,
Tiền ngàn cũng hết, tiền muôn cũng vừa;
Nầy là cờ bạc tánh ưa,
Thua trăm thua chục mà chưa tưởng nhà;
Nầy là sớm nhiễu tối sa,
Bạc vàng châu phách, xa hoa chẳng chừa;
Nầy là mua tám bán tư,
Những làm lụn bại mà hư của trời;
Nầy là tai rụng mắt rời,
Mua lầm đồ giả mắc người lá lay;
Nầy là oàn cánh nặng tay,
80. Mặt gương bát sứ, xem tày xác ngao;
Nầy là lạt dạ thể nào?
Nghe ai ngọt miệng tay trao gạo tiền;
Nầy là nặng chở nhỏ thuyền,
Ma tham đại cổ, lực điền chi xong?
Nầy là lợn máng gà lồng,
Cho ăn cơm trắng như bông hoa lài;
Nầy là phòng thẳm canh dài,
Chong đèn nằm ngủ, tổn tài chiêu gian;
Nầy là vụng tính vụng toan,
90. Nhà cao vườn rộng phá tan dần dần;
Nầy là vi phú bất nhân,
Bông non lúa nát năm phân tính lời;
Nầy là đo chẵn đo lơi,
Cân cao cân thấp, đong voi đong đầy;
Nầy là tiền tháng tiền ngày,
Những người cùng khổ kén dày nhiều lo;
Nầy là gan chắc mặt trơ,
Có hề cứu cấp chẩn cơ phân nào?
Nầy là khéo dối kéo sao,
100. Miệng phô của tốt, tay trao hàng vừa;