Vọng Tương đình 望湘亭 • Ngắm đình sông Tương

Dòng sông Tương giống sông ngày ấy
Mà người Tương đâu phải cố nhân
Lên cao độc chẳng nói năng
Gió vờn nhẹ liễu phải chăng xuân về

Sông Tương dường nước ấy,
Người Tương không bạn xưa.
Một mình nhìn chẳng nói,
Xuân, liễu gió tự đưa.

Sông Tương một thuở như xưa,
Người Tương chẳng phải người xưa nữa rồi.
Một mình ngắm cảnh bồi hồi,
Liễu bay trong gió lả lơi xuân về.

Bản dịch của Nguyen Gia Dinh theo tôi là đúng và hay hơn cả . Làm sao có thể có vượn leo cành liễu được nhỉ ? Vượn thì sao có thể  "Vọng Tương đình" đây !

Phải nói thật là tôi không có tài liệu gốc nào của Trung Quốc nói về bài này của Trịnh Cốc. Trao đổi với vài thi hữu là các nhà giáo cao niên, tôi nhận được một số ý kiến sau.
1. Chữ 水 có nghĩa là nước. Khi ghép với một từ khác mới có nghĩa sông, suối. Cho nên câu 1 nghĩa là: Sông Tương (cũng) giống như (dòng) nước ấy (luôn lưu chuyển thay đổi mãi). Nhưng ở bài này của Trịnh Cốc, 伊水 là sông Y thủy ( Y thủy cũng gọi là Y hà, bắt nguồn từ huyện Lô Thi, tỉnh Hà Nam, chảy qua Tung huyện, Y Xuyên, Lạc Dương, đến Yển Sư, nhập với sông Lạc Hà. Theo sách Vũ Cống chép: Các sông Y, Lạc, Lộc, Giản nhập vào sông Hà. Thêm Địa lý chí, Hán thư chép: “Hòang Nông, Lô Thị Huyện chú”: Núi Thái Nhĩ ở phía đông huyện, sông Y Thủy, tức Y Hà xuất phát ở đông bắc núi này, nhập vào sông Lạc. Chảy qua các huyện này dài 450 dặm – Từ nguyên). Như vậy câu 1 là: Sông Tương thủy cũng giống như sông Y thủy (Nơi có bạn cũ của Trịnh Cốc) và tiếp câu dưới là: Người ở Tương thủy không phải là bạn cũ (ở Y thủy).
2. Độc: 獨 chỉ tên một lòai linh trưởng, một thứ vượn. Còn nghĩa là: chỉ có một mình, độc (thân..). Thi hữu giải thích cho tôi rằng ở các nơi công công như trường đình, đỏan đình thường có chuồng chim thú để người chờ, hoặc đưa tiễn nhau coi cho vui. Và ý bài thơ là: TG ở (đình) sông Tương thấy nó cũng giống như sông Y. (nhưng) người Tương không phải là bạn cũ (ở sông Y). Nhìn ngắm con vượn không biết (không thể) nói ra lời được. (Ngẫm phận mình, mùa xuân mà phải chạnh lòng xao động giống như) Liễu gió tự đung đưa (trong tiết) xuân. Bằng cảm tình chủ quan tôi nghiêng về nội dung của bài trên là:
Sông Tương cũng như dòng nước của nó ấy
Người Tương (nay) không còn bạn cũ nữa
Lặng yên một mình từ cao ngắm xuống
Trời xuân những cành liễu gió tự đung đưa.
Như vậy ý cậu 3 tôi tán đồng cùng thi hữu trongvu.
Vốn Hán học có hạn, không có cứ liệu trong tay, đăng lên đây mong có các bạn am hiểu hơn chỉ giáo cho. Và tôi cũng xin xóa bớt lời dịch bài thơ vì thấy “chưa đủ căn cứ” khi dịch.
伊:(đại từ ngôi thư 3): Có nghĩa: Y, hắn, gã, anh ta, chị ta, cô ta..Và còn có nghĩa "ấy" trong anh ấy, cô ấy, danh ấy (y danh); (trợ từ trong cổ văn) như "hạ xa y thuỷ" nghĩa là "bắt đầu xuông xe". Không có nghĩa giống "y" tiếng nôm của ta như y(xì, như cũ, như truớc).

Sông Tương giống con sông ngày ấy,
Thấy người Tương chẳng thấy người đâu.
Càng cao cảnh lại càng sầu,
Gió đưa cành liễu biết đâu xuân về.

Quả thực tôi cũng nghiêng về cách hiểu độc là một mình. Tuy nhiên, theo tôi hiểu thì ngay chữ độc trong bản dịch thơ của phanlang cũng được hiểu là một mình chứ không phải là con độc như mọi người nghĩ.

Nước dòng Tương cũ chẳng mòn
Chỉ người Tương, mới không còn cố nhân
Lên cao nín lặng một thân
Đong đưa cành liễu, trời xuân gió vờn.

Sông Tương như nước ấy cứ trôi
Người Tương chẳng có bạn cũ rồi
Một mình lặng ngắm không lời nói
Cành liễu gió xuân tự đưa thôi!

Sông Tương vẫn còn y như cũ
Người sông Tương vạn cổ không còn
Một mình lên, xuống cô đơn
Gió xuân tự thổi lay vờn cành dương.