Hai sắc hoa tigôn

Dĩ vãng một loài hoa

Những chiều thu ấy tôi còn nhớ
Nhìn đoá ti-gôn đẹp vô bờ
Cài vào mái tóc thơm mùi nắng
Tôi đợi tôi chờ bóng một người lại thăm.

Nhớ rằng người ấy xưa chiều vắng
Thường ngắm xa xăm thật lành lùng
Bảo rằng hoa dáng tim rạn vỡ
Nên sợ duyên mình mai này cũng thế thôi.

Từ thu ấy đời đầy giông bão
Đã cuốn trôi đi cuộc tình này
Người xa quá duyên xưa đành lỡ
Một ngày áo cưới rác đầy sân.

Từng thu chết rồi từng thu chết
Vần giữ trong tim bóng một người
Giờ tôi biết sao hao rạn vỡ
Thì tình đã chia xa.

Nhớ hoài người ấy hay hờn dỗi
Thường vuốt tóc tôi và thở dài
Thường buồn khi thấy tôi cười nói
Tôi nào nghĩ rằng có ngày tình lẻ đôi.

Chắc gì người ấy quên mà sống
Từ biết tin tôi đã lấy chồng
Tình đầu tan tác như bọt sóng
Buồn lắm trời ơi người ấy có còn không?

Ti gôn hai sắc, đọc từng câu
Dần thấy em, chôn lặng nỗi sầu
Chỉ có người kia, may gạn bớt
Nỗi buồn u uẩn, nỗi lòng đau

Cánh hoa trắng rụng, chạnh lòng tôi
Trắng muốt, đầu tiên yêu vỡ rồi
Trong sáng lòng em, ngơ ngẩn mãi
Bỏ hoài nhan sắc, héo tàn thôi!

Bông hồng đỏ vỡ, vỡ con tim
Đau xót nhìn em, phải dõi tìm
Những buổi chiều thu, vào thuở ấy...
Người kia đâu nhỉ? mãi sao im.

Giá như em nhỉ! Là chồng em
Ngày một tôi yêu, một đắm lên
Nhuốm em lạt lẽo, ra đằm thắm
Như mới đầu tiên, mới lãng quên.

Ước gì tôi được, là người ấy
Để được ngang sông, đứng ngóng đò
Để được cô đơn, buồn mãi mãi
Theo dòng, hồn chảy đến đò xưa.

Xin đừng! Chôn cất từng thu chết
Người biệt, chồng em lại hững hờ
Đem hết về nay, cho một kẻ
Yêu thầm, lặng lẽ đến bơ vơ.

Ti gôn hai sắc, đọc xong rồi!
Vương vấn về em, vương mãi thôi
Hoài niệm tình xưa, tôi nhặt cả:
Ngoài vườn trắng đỏ cánh hồng rơi.

Nàng về với cõi chiều thu
Vương lời thơ mãi tương tư bao người.

Theo nhà văn, nhà thơ, nhà báo Nguyễn Vỹ (1912- 1971) thì bài thơ Hai sắc hoa Ti-Gôn này là của nhà thơ Tuấn Trình (bút danh Thâm Tâm). Lúc đó 19 tuổi, yêu cô nữ sinh Trần Thị Khánh 17 tuổi nhà ở phố Sinh Từ, sau một mùa hoa Ti Gôn thì cô gái bỏ nhà thơ trẻ để lấy một ông chồng già 39 tuổi, là một nhà buôn giàu có goá vợ không con ở phố Hàng Ngang.

Bị người yêu bỏ rơi, lại còn bị mấy người bạn là Trần Huyền Trân và Vũ Trọng Can chế nhạo đùa bỡn “Vì một chút tự ái văn nghệ, đối với mấy người bạn kia, Tuấn Trình đã phải thức một đêm, theo lời anh, làm một bài thơ đề là Hai Sắc Hoa Ti – gôn kí là T.T.Kh. với thâm ý đề Trần Huyền Trân và Vũ Trọng Can tin là của Trần Thị Khánh làm để tiếc mối tình tan vỡ..” (Thâm Tâm và sự thật về T.T.Kh – Văn Thi Sĩ Tiền Chiến, nxb Văn Học 2007)

Một sự thật nữa mà Nguyễn Vỹ có nhắc đến là:theo Tuấn Trình thì: ‘‘cô Khánh không biết làm thơ. Chưa bao giờ làm thơ cả! Và cô ghét những bài thơ của Thâm Tâm nữa là khác“

Sự thật kể ra không được lãng mạn như trong giai thoại nhưng sự thật cũng có chút thú vị.

Một ngày cuối tháng 5, tại căn nhà nằm khuất sâu trong con ngõ nhỏ Võ Thị Sáu, Hai Bà Trưng, Hà Nội, chúng tôi có dịp gặp gỡ bà Viên Thị Thuận, năm nay 94 tuổi, một trong những nữ sinh Đồng Khánh thuở nào.

Trường nữ sinh Đồng Khánh - Hà Nội (College de Jeunes Filles) được thành lập năm 1917, nay là trường THCS Trưng Vương - Hà Nội, là ngôi trường duy nhất của miền Bắc dành riêng cho nữ sinh tới cấp trung học.

Ngôi trường được xây dựng vào những thập niên đầu thế kỷ 20, khi vấn đề nữ quyền đang gặp nhiều rào cản của tư tưởng phong kiến.

Từ đây, nhiều tiểu thư khuê các nhanh chóng bước ra khỏi chốn “màn che trướng rủ” để nhập cuộc với thời đại, trở thành những nữ sinh Đồng Khánh có tiếng duyên dáng và nết na.

Trong số họ có rất nhiều người là bậc kỳ nữ tài hoa sau này, như giáo sư Lê Thi (Dương Thị Thoa) con gái GS Dương Quảng Hàm, nhà giáo Hoàng Xuân Sính - nữ tiến sĩ toán học đầu tiên ở Việt Nam...

Bên cạnh đó, trường Đồng Khánh còn được nhiều người biết đến là ngôi trường của những giai nhân…

Trong tâm trí người Hà Nội xưa, trường nữ sinh Đồng Khánh nổi tiếng với những cô học trò xinh đẹp đầy mộng mơ, hồn thiên thướt tha trong tà áo dài đã trở thành một miền kí ức khó phai.

Một ngày cuối tháng 5, tại căn nhà nằm khuất sâu trong con ngõ nhỏ Võ Thị Sáu, Hai Bà Trưng, Hà Nội, chúng tôi có dịp gặp gỡ bà Viên Thị Thuận, năm nay 94 tuổi, một trong những nữ sinh Đồng Khánh thuở nào.

Thời gian dẫu nhuốm màu tuổi tác, nhưng vẻ quý phái, thanh tao của giai nhân Hà thành ngày đó vẫn toát ra từ người đàn bà ở tuổi cửu thập cổ lai hy này.

Bằng chất giọng nhỏ nhẹ với phong thái đoan trang, bà Thuận kể: “Muốn vào trường Đồng Khánh học, các học trò phải vượt qua các kỳ thi gắt gao, chỉ ai thực sự học giỏi mới đỗ được vào trường Đồng Khánh”.

Theo bà Thuận, ngày xưa nữ sinh Đồng Khánh được học toàn diện, họ không chỉ được dạy văn hoá, dạy tiếng Pháp mà còn được dạy nữ công gia chánh, hát, đàn piano, thể dục thể thao.

Bên cạnh đó, trường còn dạy thêu thùa may vá, cách tắm và chăm sóc cho trẻ sơ sinh, cách chi tiêu sao cho hợp lý bằng cách phân loại ra tiền điện, tiền nước, tiền ăn…

Ngày đó, nữ sinh Đồng Khánh nổi tiếng không chỉ thông minh, xinh đẹp mà còn hết sức nết na thuỳ mị. Ai cũng dịu dàng đài các, rất đỗi đa cảm nhưng vô cùng kín đáo, tế nhị. Dù có thích ai họ cũng chỉ giữ kín trong lòng hoặc gửi gắm vào những trang lưu bút.

Cựu nữ sinh Đồng Khánh cho biết: “Ngày đó cuộc sống của chúng tôi nói riêng và các tiểu thư đương thời nói chung rất lãng mạn. Chúng tôi thường đọc thơ và chép thơ vào những quyển lưu bút”.

Một cô bạn cùng lớp bà Thuận, so với các bạn có phần cá tính, mạnh mẽ hơn nhưng tâm hồn cũng không kém phần lãng mạn, cô là con gái một bác sĩ.

Cô bạn này có tình cảm với thầy giáo dạy thể thao người Pháp, đẹp trai và phong độ. Bị các bạn trong lớp phát hiện, trêu đùa, cô thường hay ngượng ngùng.

Rồi mối tình đơn phương đó cũng sớm kết thúc khi thấy giáo kết hôn cùng người phụ nữ khác. Còn cô thì gửi nỗi buồn da diết của mối tình đầu tan vỡ vào những quyển sổ lưu bút.

Bà Viên Thị Thuận cho biết thêm, các nữ sinh Đồng Khánh thường mặc áo dài thướt tha, thả mái tóc dài mượt, gọn gẽ đến trường.

Đặc biệt, theo nội quy nhà trường, không ai được phép trang điểm khi đi học. Thế mà các nữ sinh Đồng Khánh lại rất đẹp, đẹp đến hút hồn khiến bao trái tim nam sinh các trường THPT, ĐH phải si mê, ngơ ngẩn.

Theo đó nam nữ học riêng, buổi chiều tan học, nam sinh từ các trường khác thường mon men đến cổng trường Đồng Khánh, đứng ngắm, nhìn trộm từ xa lúc các cô gái tan học về. Hầu như chàng trai nào cũng mơ được làm quen với một nữ sinh Đồng Khánh.

Họ coi đó là niềm hãnh diện, tự hào để khoe với bạn bè, nhưng điều này quả là chuyện khó, bởi mấy nữ sinh Đồng Khánh luôn lạnh như băng, thâm trầm như biển sâu. Với họ nữ sinh Đồng Khánh luôn là... một ẩn số.

Bà Thuận cho biết thêm, học sinh nữ từ các tỉnh miền Bắc về đây học tập, phần lớn là con gái gia đình trung lưu, có địa vị trong xã hội.

Với sự nhạy cảm vốn có của người con gái nên chẳng biết từ lúc nào trong tâm hồn các nữ sinh Đồng Khánh luôn khoác lên mình những cảm xúc đa sầu, đa cảm. Đến độ, bất cứ bài thơ hay nào cũng đều được họ truyền tay nhau học thuộc hay ghi chép vào quyển sổ lưu bút.

Vào thời gian bà Thuận học năm 3 ở trường Đồng Khánh, có người bạn rất xinh đẹp, tên là Phạm Thị Sứ (SN 1922, quê ở Phủ Lý).

Gia đình muốn bà lấy một người chồng bà không có tình cảm. Vốn có tâm hồn đa sầu, đa cảm nên khi phải lấy người mình không yêu, bà rất buồn bã.

Trước khi về lấy chồng, ngày chia tay các bạn, bà bịn rịn hồi lâu rồi đọc bài thơ “Hai sắc hoa ti gôn” để bày tỏ nỗi niềm của mình về một cuộc hôn nhân không có tình yêu.

Dù là cuộc hôn nhân qua mai mối nhưng dường như cuộc đời bà Sứ lại vô cùng hạnh phúc. Vợ chồng bà sinh được 10 người con, sau này bà theo chồng sang Mỹ định cư và mất ở tuổi 80.

Một nữ sinh nổi tiếng khác của trường Đồng Khánh, không thể không nhắc đến là GS Lê Thi tên thật là Dương Thị Thoa, con gái của cố GS Dương Quảng Hàm.

Bà cùng các anh chị em được cha mẹ cho ăn học tử tế ngay từ khi còn nhỏ. Bà chính là một trong hai nữ sinh đã kéo cờ trong ngày độc lập đầu tiên tại Quảng trường Ba Đình lịch sử ngày 2/9/1945.

Gần 80 năm đã trôi qua, nữ sinh trường Đồng Khánh cùng khoá bà Thuận chỉ còn lại vài người. Nhưng mỗi dịp có cơ hội gặp gỡ, họ vẫn tranh thủ ngồi lại hàn huyên và ôn lại những kỉ niệm vàng son thủa nào...