Hồi 12 - Nhà Trần, thời kỳ suy (1341 - 1400)

1. Nhà Trần bắt đầu suy

Dụ Tông em lại thừa diêu,
Ngôi thay anh cả, quyền theo Thượng hoàng.
Thượng thư mới đặt tỉnh đường,
Đề hình chuyển vận chức thường có tên.
Khuyến nông sai sứ đồn điền,
Vân đồn đặt trấn tra thuyền khách nhân.
Khu tào thống lĩnh cấm quân,
Phong đoàn lại mới kén dần các đô.
Uy thanh xa động biên ngu,
Chiêm thành Chế Mộ dâng đồ thổ nghi
Mong nhờ đưa lối về quê,
Hay đâu gặp gió trở về luống công.
Thượng hoàng đã vắng mặt trong,
Nào ai kiêng sợ mà lòng chẳng di?
Đền Song Quế, ao Thanh trì,
Muông chim hoa cỏ thiếu gì trò chơi!
Trong cung cờ bạc chơi bời,
Tiệc vui chuốc chén, trận cười leo dây!
Đạo thường chẳng cẩn phòng vi,
Chị em chung chạ loạn bề đại luân.

2. Dương Nhật Lễ tiếm vị

Truyền ngôi con đứa ưu nhân,
Để Dương Nhật Lễ tiếm trần dựng lên.
Thói nhà bài hước đã quen,
Tiếng hoà nhịp phách, hát chen cung đàn.
Hiến từ đã phải hàm oan,
Trần công mưu hở thân tàn cũng thương!
Nghệ tông dòng dõi thiên hoàng,
Đà Giang lánh dấu, liệu đường khuất thân,
Tiềm mưu với kẻ tôn thần,
Đem về xã tắc nhà Trần thủa xưa.
Yêu phân dành đã tảo trừ,
Cũng là nối một mối thừa lại sau.

3. Chiêm Thành xâm nhiễu

Tiếc sao một bực ưu nhu,
Đông A từ ấy cơ đồ mới suy.
Giậu phên trống trải biên thuỳ,
Giặc Chiêm rong ruổi đô kỳ xôn xao.
Quý Ly cho dự khu tào,
Báu thiêng lại để gian hào khải du
Duệ Tông hăm hở phục thù,
Đánh Chiêm nào quản tri khu dặm trường.
Khinh mình vào động Ky Mang,
Tinh kỳ tan tác gió sương mịt mù.
Em là Phế Đế hôn ngu,
Chôn tiền giấu của như đồ trẻ chơi.

4. Hồ Quý Ly phế lập

Quý Ly quyền lấn trong ngoài
Buông lời sàm gián quên bài tôn thân.
Truyền vời Phế Đế vào sân,
Lụa đào một tấm bể trần kết oan.
Thuận Tông tuổi mọn tài hèn,
Ngồi không mà để chính quyền mặc ai.
Phải chăng bởi tại mưu người,
Mà điềm trẫm triệu cơ trời lạ sao!
Thượng hoàng một giấc chiêm bao,
“Bạch kê, xích chuỷ” ứng vào câu thơ.
Loạn trưng đã hiện từ giờ,
Mà đồ tứ phụ ai ngờ vẽ ra!
Chim con đem gửi ác già,
Chắc đâu phó thác hẳn là đắc nhân!