Thiên hạ hưng vong trị loạn chi nguyên luận 天下興亡治亂之原論 • Bàn về nguồn gốc của hưng vong, trị loạn trong thiên hạ

天下興亡治亂之原論
Thiên hạ hưng vong trị loạn chi nguyên luận
Bàn về nguồn gốc của hưng vong, trị loạn trong thiên hạ

天下猶器也，置諸安則安，置諸危則危，顧在人主所行何如耳。好生之德合于民心故民愛之如父母，仰之如日月。是置天下得之安者也。
Thiên hạ do khí dã, trí chư an tắc an, trí chư nguy tắc nguy, cố tại nhân chủ sở hành hà như nhĩ. Hiếu sinh chi đức hợp vu dân tâm cố dân ái chi như phụ mẫu, ngưỡng chi như nhật nguyệt. Thị trí thiên hạ đắc chi an giả dã.

治亂在庶官，得人則治，失人則亂。臣歷觀前世帝王未嘗不以用君子而興，不以用小人而亡者也。原其致此非一朝一夕之故，所由來者漸矣。天地不能頓為寒暑必漸於春秋。人君不能頓為興亡，必漸於善惡。
Trị loạn tại thứ quan, đắc nhân tắc trị, thất nhân tắc loạn. Thần lịch quan tiền thế đế vương vị thường bất dĩ dụng quân tử nhi hưng, bất dĩ dụng tiểu nhân nhi vong giả dã. Nguyên kỳ trí thử phi nhất triêu nhất tịch chi cố, sở do lai giả tiệm hĩ. Thiên địa bất năng đốn vi hàn thử, tất tiệm ư xuân thu. Nhân quân bất năng đốn vi hưng vong, tất tiệm ư thiện ác.

古之聖王知其若此，故則天不息其德以修己，法地不息其德以安人。修己者，慎於中也，栗然如履薄冰。安人者，敬其下也，懍乎若馭朽索。若是罔不興，反是罔不亡。其興亡之漸在於此也。
Cổ chi thánh vương tri kỳ nhược thử, cố tắc thiên bất tức kỳ đức dĩ tu kỷ, pháp địa bất tức kỳ đức dĩ an nhân. Tu kỷ giả, thận ư trung dã, lật nhiên như lý bạc băng. An nhân giả, kính kỳ hạ dã, lẫm hồ nhược ngự hủ sách. Nhược thị võng bất hưng, phản thị võng bất vong. Kỳ hưng vong chi tiệm tại ư thử dã.