Lạc thần phú 洛神賦 • Bài phú về nữ thần sông Lạc

Năm Hoàng Sơ thứ ba, ta chầu kinh sư, về qua sông Lạc.
Cổ nhân từng nói, thần ở sông này tên gọi Phục phi.
Cảm lời Tống Ngọc với Sở vương về thần nữ, bèn làm bài phú này.

Lời viết rằng:
Ta từ kinh vực,
Trở lại đông phiên.
Quay lưng lại Y Khuyết, Hoàn Viên,
Qua Thông Cốc, lên Cảnh Sơn.
Ác lặn về tây,
Xe ngựa dùng dằng.
Rồi dừng xe tại bờ cỏ ngát,
Đưa ngựa ra đồng thơm ăn.
Dạo bước trong rừng dương,
Phóng mắt về Lạc xuyên.
Bỗng tinh thần kinh hãi,
Trong lòng xiêu tán.
Cúi còn chưa thấy,
Ngẩng lên đã khác.
Có một mỹ nhân,
Ở bên bờ nước.
Bèn kéo phu xe lại hỏi rằng:
“Ngươi có thấy người kia không?
Người đó là ai, sao mà đẹp vậy!”
Người phu xe đáp:
“Thần nghe sông Lạc có thần,
Tên gọi Phục phi.
Chắc là người vương tử nhìn thấy,
Hẳn không thể sai!
Người đó dung mạo ra sao?
Thần muốn được nghe.”

Ta trả lời rằng:
Hình dáng của nàng,
Nhẹ tựa chim hồng,
Uyển chuyển như rồng.
Rực rỡ thu cúc,
Tươi rạng xuân tùng.
Phảng phất như mây che bóng nguyệt,
Phiêu diêu tựa gió bay làn tuyết.
Từ xa mà ngắm, trắng hé ráng mặt trời lúc ban mai,
Tới gần để xem, tươi nở đoá phù dung trên dòng biếc.
To nhỏ vừa tầm,
Ngắn dài hợp độ.
Vai tựa vót thành,
Eo như được bó.
Cổ gáy thon dài,
Da ngần hé lộ.
Sáp thơm không dùng,
Phấn màu chẳng ngự.
Tóc búi mây bồng,
Mày uốn thon cong.
Ngoài môi thắm đỏ,
Răng ngà bên trong.
Con ngươi khẽ liếc,
Má lúm đồng tiền.
Phong tư kiều diễm,
Dáng tĩnh thân nhàn.
Nhu mì khoan nhã,
Mê hoặc tiếng thanh.
Phục trang khoáng thế,
Cốt mạo như tranh.
Khoác áo lụa ngời sáng chừ,
Khuyên tai toả sắc xanh.
Tay đeo lông thuý vàng làm trang sức,
Người kết ngọc minh châu xung quanh.
Giày viễn du thêu hoạ tiết,
Quần mây lụa phất nhẹ nhàng.
Ẩn bóng lan toả hương ngát chừ,
Dạo bồi hồi bên sườn non.
Rồi chợt nhẹ nhàng bay bổng,
Chơi đùa nhởn nhơ.
Trái cờ ngũ sắc,
Phải lộng quế che.
Nâng tay trắng ngần bên bến trong chừ,
Hái cỏ chi đen nơi nước xiết.

Ta mến vẻ đẹp của nàng chừ,
Lòng thổn thức khôn nguôi.
Không người mai mối lương duyên chừ,
Đành nhờ ánh mắt tỏ lời.
Mong lòng thành được chấp thuận chừ,
Cởi ngọc bội ngỏ thưa.
Ôi nàng thực hoàn mỹ chừ,
Thông lễ nghĩa, hiểu thi từ.
Mang ngọc quỳnh đáp lại ta chừ,
Chỉ nơi hẹn ước tại vực sâu.
Lưu luyến chân thành biết bao chừ,
Chỉ e nàng dối lừa.
Cảm Giao Phủ bị bội ước chừ,
Lo lắng do dự nghi ngờ.
Trấn yên niềm hoan hỉ chừ,
Giữ lễ giáo mà e dè.

Rồi Lạc thần cảm động,
Bồi hồi dùng dằng.
Thần thái ly hợp,
Lúc tối lúc bừng.
Thân nhẹ bổng như hạc đứng,
Như sắp bay lại ngập ngừng.
Dẫm đường tiêu hoa nồng đượm,
Đi lối cỏ ngát mùi hương.
Ngâm nga mãi lòng yêu mến chừ,
Tiếng ca buồn bã khôn cùng.
Rồi chúng tiên tụ họp,
Kéo bè bạn lại.
Hoặc giỡn nước trong,
Hoặc bay trên bãi,
Hoặc hái minh châu,
Hoặc tìm lông biếc.
Hai Tương phi từ nam về,
Đem du nữ sông Hán tới.
Than Bào Qua cô đơn chừ,
Kể Thiên Ngưu không bạn.
Áo nhẹ phất phơ trong gió chừ,
Buông tay hồi lâu đứng lặng.
Thân tựa chim bằng,
Phiêu dật như thần.
Nhẹ nhàng đạp sóng,
Áo bọt nước sinh.
Cử động vô thường, như nguy như an,
Đứng đi khó đoán, như tiến như hoàn.
Mắt chuyển lưu tinh,
Vẻ ngọc rỡ ràng.
Ngậm lời chửa thốt,
Hơi đượm hương lan.
Dung mạo nhu mì,
Ta bữa quên ăn.

Rồi Bình Ế thu gió,
Xuyên Hậu lặng sông.
Phùng Di gõ trống,
Nữ Oa ca vang.
Cá văn ngư bay hộ giá,
Dần dần xa tiếng ngọc loan.
Sáu rồng xếp bằng nghiêm trang,
Kéo xe mây mà lướt nhẹ.
Kình nghê nhảy nâng bánh xe,
Chim nước lượn quanh bảo vệ.
Rồi vượt bãi bắc,
Qua sườn nam.
Quay cổ trắng,
Ngoái mày thanh.
Động môi thắm để đưa lời,
Nhắc nhở lễ giáo cương thường.
Hận thần người không đồng cảnh chừ,
Oán ngày vui chẳng thể cùng.
Nâng tay che nước mắt chừ,
Lệ thấm áo không ngừng.
Buồn buổi hội ngộ nay đã hết chừ,
Tiếc chia tay rồi cách hai phương.
Không gì biểu thị tình ái chừ,
Lấy ngọc Giang Nam mà dâng.
Tuy ẩn trú tại Thái Âm,
Nhưng lòng gửi mãi nơi chàng.
Chợt chưa định thần thì đã dứt,
Nhìn nàng biến mất giữa hào quang.

Rồi xuống từ núi cao,
Chân vẫn luyến lưu.
Tình hoài tưởng tượng,
Ngoảnh lại u sầu.
Hy vọng nàng lại hiện hình,
Cưỡi thuyền nhẹ bơi trên sóng.
Trôi theo sông dài trở lại,
Nỗi nhớ miên man đằng đẵng.
Đêm thao thức không sao ngủ,
Đẫm sương dày cho tới sáng.
Lệnh đày tớ đóng xa giá,
Tìm nơi đường đông mà hướng.
Cầm dây cương, đặt yên ngựa,
Lòng bàn hoàn mà không đi được.

Lăng ba vi bộ 淩波微步

Trong tiểu thuyết võ hiệp Thiên long bát bộ của Kim Dung, nhân vật Đoàn Dự có thế võ khinh công tuyệt kỹ gọi là Lăng ba vi bộ.

Thật ra, bốn chữ này không phải do Kim Dung sáng tạo ra, mà ông đã mượn bốn chữ này trong một bài phú nổi tiếng lãng mạn trữ tình, được các văn học giả Trung Quốc xưng tụng là bài phú kiệt tác của thời nhà Nguỵ đời Tam Quốc, tức là bài Cảm chân phú do Trần Tư Vương Tào Thực, một đại văn hào tài hoa phóng khoáng viết ra vào năm 223.

Có nhà phê bình văn học cho rằng thông qua nữ thần sông Lạc, tác giả đã sử dụng nhiều mỹ từ, trí tưởng tượng phong phú, kể lại sự tương ngộ lãng mạng trong mơ của ông với Mật Phi, vị nữ thần của sông Lạc, từ vóc dáng tiêu sái thoát tục, phẩm hạnh đoan chính trang nhã, bước đi uyển chuyển nhẹ nhàng, đến chuyện tác giả được nữ thần đem gối đầu ra tặng, và nỗi lòng tương tư thương nhớ của ông khi hai người chia tay nhau, mà về sau có người cho đó, chính là hình ảnh của Chân thị, người chị dâu, vợ Nguỵ Văn Đế Tào Phi, mà ông đã đem hết lòng ngưỡng mộ.

Bài phú này cũng trở thành đề tài tranh luận lâu đời về mối u tình của ông với Chân hoàng hậu.

Ở đây tôi chỉ xin trích một đoạn ngắn, trong bài phú, đó là lời Tào Thực kể lại cho người đánh xe ngựa của mình, về thể thái, dáng đi, điệu bộ, sắc diện của Nữ thần sông Lạc mà ông đã mơ thấy:

休迅飛鳧，飄忽若神，淩波微步，羅襪生塵。動無常則，若危 若安。進止難期，若往若還。轉眄流精，光潤玉顏。含辭未吐，氣若幽蘭。華容婀娜，令我忘餐。

Hưu tấn phi phù, Phiêu hốt như thần, Lăng ba vi bộ, la mạt sinh trần,động vô thường tắc, nhược nguy nhược an, tiến chỉ nan kỳ, nhược vãng nhược hoàn, chuyển miện lưu tinh, quang nhuận ngọc nhan, hàm từ vị thổ, khí như u lan, hoa dung a na, lịnh ngã vong san.

Tạm dịch:
Nàng (tức nữ thần Lạc thuỷ) có vóc dáng nhẹ nhàng như ngỗng trời bay, ẩn hiện vô thường, biến ảo quỷ xuất thần một. Chân lướt trên sóng, đi những bước nhanh nhẹn nhỏ bé, tiến về phía ta, làm bụi nước bay lên bám vớ lụa như những giọt thuỷ châu.Hành vi, cử chỉ,đều lạ kỳ không chuẩn mực. Tưởng như hấp tấp, mà hoá ra nhàn nhã. Tiến thoái, động tĩnh đều như không định trước.Có lúc, ta tưởng nàng như sắp dời xa mà hoá ra lại gần. Rồi nàng đưa mắt nhìn ta, dung nhan như ngọc nhuận, ôn hoà mà thanh khiết.Miệng như muốn nói, mà e ấp thẹn thù. Hương thơm như u lan tán phát. Phong thái yêu kiều khả ái, khiến lòng ta đắm đuối si mê, quên ăn mất ngủ.

Đông A Vương (Tào Thực) cuối đời nhà Hán muốn lấy con gái Chân Dật (tức Chân thị) nhưng không toại nguyện. Khi Tào Tháo hồi binh, đem Chân thị gả cho Ngũ quan trung lang tướng Tào Phi, khiến cho Tào Thực hết sức bất bình. Ngày đêm tơ tưởng, đến bỏ cả ăn ngủ.

Sau khi Chân thị chết được hai năm, đến năm Hoàng Sơ tứ niên, tức năm 223, Tào Thực đến Lạc Dương để triều kiến Nguỵ Văn Đế Tào Phi. Phi có lẽ như hối hận, sai con là Thái tử là Tào Duệ, người con do Chân thị sinh ra, mở tiệc và bồi tiếp Tào Thực. Tào Thực nhìn thấy cháu, tưởng nhớ đến Chân thị, lòng đau sót miên man. Bất giác rơi lệ.

Sau bữa ăn, Tào Thực được Tào Phi ban cho di vật của Chân thị. Đó là một chiếc gối đầu có dát ngọc và đai bằng vàng. Tào Thực mang chiếc gối đầu của người Chân thị trở về phong địa của mình. Trên đường về, Thực đậu thuyền bên bờ sông Lạc. Nhân vì lòng quá bi thống thương nhớ Chân thị, lại thêm đường trường lao luỵ mệt mỏi, thần trí mông lung hoảng hốt, đứng ngồi không yên, Tào Thực bỗng mơ màng cảm thấy bóng Chân thị yểu điệu thướt tha từ xa lướt gió xuất hiện, nói: “Lòng thiếp vốn phó thác cho chàng, mà không được toại nguyện. Chiếc gối đầu này là của thiếp mang theo khi lấy Ngũ quan trung lang tướng (chức của Tào Phi khi chưa cướp ngôi nhà Hán), nay xin hiến tặng chàng”. Sau đó nàng sai người đem châu báu tặng cho Thực. Thực cũng đem ngọc bội tặng lại. Rồi cùng nhau hoan lạc. Cả hai vừa xót xa vừa bi thống. Xong thì biến đi.

Lúc Tào Thực hoảng hốt tình dậy. Té ra chỉ là một giấc Nam Kha. Khi về đến phong địa của mình ở Chân Thành, hình ảnh tao ngộ trong mộng với Chân thị bên bờ sông Lạc vẫn còn làm cảm kích, tâm hồn, đầu óc Tào Thực, lại thêm văn tứ dồi dào, nhân thế, Tào Thực mới viết Cảm chân phú 感甄賦.

Về sau, Nguỵ Minh Đế Tào Duệ, con của Chân thị, lên nối nghiệp Tào Phi, tránh tiếng cho mẹ, mới đổi Cảm chân phú thành Lạc thần phú 洛神賦.

Diêu Bông hời! Ới Diêu Bông!

人生若只如初见，何事西风悲画扇？
Nhân sinh nhược chỉ sơ kiến, Hà sự tây phong bi hoạ phiến?
(Cuộc đời nếu chỉ như gặp nhau lúc đầu, thì chiếc quạt hoa kia đâu phải chịu cảnh phũ phàng khi gió thu về?)

初，甄后之诛，由郭后之宠，及殡，命被髮覆面，以糠塞口，遂立郭后，使养明帝。帝知之，心常怀念，数泣问甄后死状。郭后曰‘先帝自杀(之)，何以责问我？且汝为人子，可追仇死父，为前母枉杀后母邪？’明帝怒，遂逼杀之，敕殡者使如甄后故事。

Sơ, Chân hậu chi chu, do Quách thị chi sủng, cập tẫn, mệnh bị phát phúc diện, dĩ khang tắc khẩu, toại lập Quách hậu, sừ dưỡng Minh Đế, Đế tri chi, tâm thường hoài niệm, số khấp Chân hậu tử trạng. Quách hậu viết: “Tiên đế tự sát chi, hà dĩ trách vấn ngã, thả nhữ vi nhân tử, khả truy cừu tử phụ, vi tiền mẫu uổng sát hậu mẫu”. Minh đế nộ, toại bức sát chi, sắc tẫn giả sử như Chân Hậu cố sự.

(Lúc bấy giờ, việc Chân hậu bị giết có liên quan đến việc Quách hậu được Tào Phi sủng hạnh, chừng lúc sắp đem vào áo quan, sai người để cho tóc phủ mặt, và lấy cám đổ đầy miệng Chân hậu, sau đó lập Quách thị làm Hoàng hậu và nuôi Tào Duệ. Tào Duệ biết chuyện, trong lòng thường hoài niệm thương nhớ Chân hậu, nhiều lần khóc hỏi cái chết của mẹ mình. Quách hậu trả lời rằng: Giết bà ấy là tiên đế (tức Tào Phi), sao lại trách hỏi ta. Vả ngươi là con cái, lẽ nào lại thù hận cha mình đã chết rồi, và vì mẹ chết oan mà giết mẹ nuôi mình. Tào Duệ nổi giận, sai người ép Quách hậu chết và sai người tẩm liệm y hệt như Chân thị ngày trước.)

Năm thứ ba Hoàng Sơ, ta đến kinh sư triều bái thiên tử, lúc trở về đi qua Lạc Thuỷ. Theo truyền thuyết, tên của vị thần linh ở Lạc Thuỷ này là Phục Phi, nguyên là tiểu nữ của Phục Hy Đế (tức Thái Hạo) lúc chơi đùa ở Lạc Thuỷ bị chết đuối, sau khi chết được phong làm thần của Lạc Thuỷ. Vì thế nên câu chuyện viên tướng của Sở Vương là Tống Ngọc ngộ kiến thần nữ được viết thành “Thần nữ phú”, ta cũng đem chuyện của chính mình đã trải qua mà viết lại như vầy:

Ta từ kinh thành trở về phong ấp ở phương đông (Quyền Thành). Vòng bên Y Quyết Sơn, vượt qua Hoàn Viên Sơn, lại đi xuyên Thông Cốc để lên Cảnh Sơn. Lúc này, mặt trời đã xuống phía tây, xa mã đều đã mệt mỏi. Vì vậy nên xe dừng lại trên bãi cỏ thơm bên bờ sông, cho ngựa thả rong ăn cỏ uống nước. Ta thả bộ chầm chậm nhàn nhã trong rừng cây thưa, phóng tầm mắt thưởng thức cảnh sắc mỹ lệ của Lạc Thuỷ. Bỗng nhiên ta cảm thấy tâm thần chấn động, tâm tình như đang thả trôi về phương xa. Vừa ngẩng đầu lên thì nhìn thấy một cảnh tượng kỳ dị, có một nữ tử đẹp tựa thiên tiên đang ở ven núi bên cạnh. Ta vội kéo tên tuỳ tùng lại hỏi: “Ngươi có nhìn thấy cô gái kia không? Nàng là ai? Thật là quá đẹp!” tuỳ tùng đáp: “Thần nghe nói thần linh của Lạc Thuỷ gọi là Phục Phi, vậy quân vương nhìn thấy ắt là nàng ta? Tướng mạo nàng như thế nào? Thần rất muốn nghe.”

Ta nói: “Thần thái nàng khinh doanh nhu mỹ tựa như chỉ cần động nhẹ cũng khiến nàng phiên phiên bay lên như hồng nhạn, thân hình nàng kiện mỹ nhu khúc như du long đằng không hỷ hí; dung nhan sáng lạng giống hoa cúc mùa thu nở rộ, nét thanh xuân phồn thịnh như thanh tùng mùa xuân xanh tươi; bước đi như có như không tựa mây thưa nhè nhẹ bao quanh minh nguyệt, hình tượng phiêu đãng bất định như gió thổi làm tuyết hoa cuốn lên; nhìn xa xa, trong sáng khiết bạch giống như thái dương từ trong sóng nước đang dần lên cao, đến gần xem thì thật là minh lệ diệu nhãn như hoa hà đang đứng trên mặt nước hồ trong suốt; vai đẹp như được vót, eo được thắt một sợi lụa trắng mềm mại, cổ nhỏ dài, làn da trắng nhạt ẩn ẩn hiển lộ; không cần nước hoa, không cần son phấn; búi tóc phất phơ cao cao, đôi lông mày dài dài uốn khúc; hàm răng trắng tinh hiện sau đôi môi; đôi mắt sáng trong đa tư thật quyến rũ, hai lún đồng tiền ẩn hiện trên hai gò má. Tư thái kỳ mỹ, minh diễm cao nhã, nghi dung an tịnh, thần thái nhàn thục, nhu thuận khoan hoà duyên dáng, dùng lời nói thật khó mà hình dung được. Cách ăn mặc của nàng nhân gian thật hiếm thấy, cốt cách tướng mạo như tiên nữ trong tranh; y phục của nàng may bằng lụa mỏng sáng đẹp, đeo đôi hoa tai được điêu khắc từ ngọc đẹp; trang sức làm bằng hoàng kim phối phỉ thuý, dung mạo mỹ lệ sáng ngời như hy thế minh châu; nàng mang một đôi hài thêu hoa tinh mỹ, đang bồi hồi rảo bước bên dườn núi, tung tăng nhảy nhót, vừa đi vừa nô đùa; mặt trái có cờ màu ở bên cạnh, mặt phải có lộng quế chi che bóng. Nàng đang cuộn tay áo, để cánh tay trắng ngần ngập vào trong Lạc Thuỷ khiến cho nước sông trở nên đen đúa.

Ta đã ái mộ sâu sắc sự hiền thục và diễm lệ của nàng, tâm tình trôi dạt, buồn bã không vui. Khổ nỗi không có người mai mối đi truyền đạt lòng ái mộ của ta, phải dùng ánh mắt chứa chan tình cảm để biểu lộ tấm lòng, hy vọng tình cảm tha thiết của ta có thể biểu đạt với nàng trước người khác, ta muốn đem ngọc bội đeo bên lưng tặng nàng làm vật thề hẹn. Nàng thật quá hoàn mỹ, không những biết giữ lễ nghĩa mà còn thông hiểu thi ca, nàng đưa mỹ ngọc lên để đáp trả lại ta, chỉ vào đầm nước ước định kỳ hẹn gặp mặt. Trong lòng ta tràn đầy sự yêu thương chân thành, chỉ sợ vị thần đẹp đẽ đang lừa dối; truyền thuyết từng có hai vị thần nữ ở bên bờ Hán Thuỷ tặng bạch ngọc cho Trịnh Giao Phủ ước định chung thân, nhưng rồi phản bội lời thề, ngoảnh mặt đã không còn gặp lại, vì vậy nên ta do dự bán tín bán nghi, nét mặt nghiêm nghị nhưng lòng đầy sự hoan hỷ, trấn định tình tự, buộc mình phải nghiêm thủ lễ nghi giữa nam và nữ để tự khống chế lấy mình.

Do vậy nên Lạc Thần cảm động, luẩn quẩn bồi hồi, ngũ sắc thần quang thoắt ẩn thoắt hiện hốt minh hốt ám, tung thân khinh linh nhẹ nhàng như tiên hạc muốn bay đi mà vẫn còn lưu luyến. Nàng bồi hồi giữa khóm hương Thục Lan trên con đường nhỏ đang toả hương không ngừng bay lên không trung, rồi cất giọng ngâm nga quyến luyến, thanh âm bi ai thê lương ngân vang không ngắt. Chẳng lâu sau, các thần linh gọi nhau tụ lại, có vị nhảy nhót trong dòng nước sông trong vắt, có vị bay lượng trên bãi cát Lạc Thần thường du, có vị ở dưới đáy sông nhặt minh châu, có vị nhặt những sợi lông vũ đẹp đẽ bên bờ sông. Lạc Thần có Nga Hoàng, Nữ Anh ở Tương Thuỷ, nữ thần ở Hán Thuỷ theo bên cạnh bầu bạn, than thở cho sự cô đơn lẻ loi của Bào Qua Tinh, đồng tình với Khiên Ngưu Tinh sống một mình trong cảnh tĩnh mịch. Nàng đưa tay lên, dùng tay áo che ánh nắng mặt trời để tầm mắt ngắm được xa thêm, phần thân áo trên nhè nhẹ phiêu động theo gió. Cử động của nàng nhẹ nhàng như một con phi điểu, phiêu dật như thần, thâm bất khả trắc; cất từng bước nhỏ trên mặt nước, dưới chân nàng nở ra từng làn nước mềm mại; hành tung bất định, buồn vui không tỏ, tiến thoái nan liệu, muốn đi nhưng vẫn còn đứng lại, ánh mắt nhu tình lưu động, thần thái phi dương, gương mặt hữu tình thật kiều lệ, dường như nàng có rất nhiều lời muốn nói chứa trong miệng, hơi thở ngạt ngào hương lan; hoa dung nguyệt mạo của nàng lôi cuốn quyến rũ khiến ta không còn biết ta đang ở đâu. Lúc này, phong thần ngưng thổi gió, thuỷ thần dừng khởi sóng, thần ty âm dương gõ vang tiếng trống trời, Nữ Oa cất cao giọng hát trong trẻo; cá chép xúm lại vây quanh cỗ xe, sáu con rồng tề đầu tịnh tiến, kéo xe mây chầm chậm mà đi; kình ngạc tranh nhau nhảy đến bảo hộ cỗ xe, thuỷ điểu dương cánh bay qua bay lại như con thoi để hộ vệ. Vì vậy, Lạc Thần vượt qua quần đảo nhỏ, vòng qua eo núi phía nam, nàng quay đầu lại dùng ánh mắt thanh tú mỹ lệ nhìn ta, đôi môi mấp máy, chầm chậm nói những lễ tiết cương thường không thể không phân li, thống hận cảnh ngộ bất đồng của thần và người, rồi nàng đưa tay lên dùng tay áo gạt lệ, nước mắt lại cuồn cuộn tuôn trào thấm ướt cả y thường; cuộc gặp gỡ mỹ hảo vĩnh viễn đoạn tuyệt một cách thương tâm, ai oán; từ đây biệt li đất trời mỗi ngã. Không có tín vật biểu thị ái tình có thể tặng nhau, nàng liền đem chiếc ngọc hoàn danh quý của Giang Nam tặng cho ta, “tuy ẩn cư nơi thiên giới, thiếp vẫn sẽ thường nhớ đến quân vương…” còn chưa dứt lời thì bóng dáng chợt đã biến mất, thần quang tiêu độn.

Do đó, ta trèo đèo vượt núi, thượng hạ truy tung, mong tìm được dấu chân Lạc Thần lưu lại. Lạc Thần đã đi, tình cảnh vẫn còn, tìm khắp bốn phương. Ta trông mong hình bóng Lạc Thần lại xuất hiện, vì vậy ta ngồi thuyền nhỏ ngược xuôi dòng nước, phiêu bạc trên Trường Giang không muốn trở về, tư niệm liên miên bất tuyệt, lòng tư mộ lại càng nồng nhiệt. Đêm khuya, tâm thần bất an, không thể ngủ được, sương đêm dày đặc thấm ướt y thường cho đến khi trời sáng. Không chờ được nữa, phải lệnh cho bộc phu khởi giá tiếp tục quy trình. Ta nắm chặt dây cương, giơ roi quất ngựa, vẫn đứng tại nơi cũ, không nỡ rời đi.

Năm thứ ba Hoàng Sơ, ta vào kinh sư, về ngang sông Lạc
Người xưa từng nói, sông này có thần, tên gọi Phục Phi
Cảm lời Tống Ngọc kể Sở vương về chuyện Thần nữ nên làm bài phú này

Ta từ kinh vực
Về lại đông phiên
Bỏ Y Khuyết, Hoàn Viên
Non Cảnh vượt, cốc Thông xuyên
Trời Tây bóng ngã
Xe rách ngựa quèn
Dừng chân bờ cỏ ngát
Thả ngựa ăn trên đồng
Dạo bước trong rừng dương
Đưa mắt về sông Lạc
Bỗng
Tinh thần hốt hoảng
Lòng dạ bàng hoàng
Cúi xuống mờ tỏ
Ngẩng lên rõ ràng
Thấy người mỹ lệ
Kề cận bãi hoang
Bèn gọi phu xe hỏi
Ngươi có thấy một nàng
Là ai mà xinh đẹp
Người phu xe liền đáp
Nghe nói thần sông Lạc
Vốn tên gọi Phục Phi
Là người ngài mới gặp
Thần chắc là vậy
Dung mạo ra sao
Xin ngài kể lại

Ta đáp ngay rằng
Hình dáng của nàng
Nhẹ nhàng cánh hồng
Uyển chuyển thân rồng
Vàng tươi thu cúc
Xanh rực xuân tùng
Phảng phất như mây vờn bóng nguyệt
Phiêu diêu tựa gió xua hoa tuyết
Xa ngóng, sáng tinh như nắng sớm lọt sương mai
Gần xem, tươi tắn tựa sen hồng chen nước biếc
To nhỏ vừa tay
Ngắn dài đúng cỡ
Vai gọn giũa mài
Eo thon lụa bó
Cổ gáy cao dài
Da trần hé lộ
Sáp thơm không xài
Phấn màu chẳng phủ
Tóc búi bềnh bồng
Mày vẽ cong cong
Ngoài môi son đỏ
Răng trắng ngà trong
Má lúm đồng tiền
Long lanh mắt liếc
Phong tư diễm tuyệt
Nhàn nhã bình yên
Khoan thai thuỳ mị
Giọng mê hoặc người
Hình hài như vẽ
Trang phục thoát đời
Khoác áo lụa vân rực điểm trang chừ
Đeo tai ngọc bích sắc huy hoàng
Lông kim phỉ thuý vòng tay quấn
Thân gắn minh châu chiếu sáng choang
Giày hoa văn viễn du
Quần lụa kết sương mù
Lan tối mùi hương dịu chừ
Đầu non bước thẫn thờ
Chợt thấy thân bay bổng
Dạo đùa nhởn nhơ
Thái Mao dựa trái
Cờ quế che phải
Vén cổ tay ngà bến nước trong chừ
Hái cỏ chi đen dòng nước xoáy

Nét đẹp hiền ngoan của người chừ
Lòng ta thổn thức không nguôi
Tiếc chẳng duyên lành kết mối chừ
Đành nhờ sóng mắt trao lời
Mong nàng chấp thuận lòng mình chừ
Ngọc bội xin cởi làm tin
Thương xót con người đức hạnh chừ
Thơ văn, lễ nghĩa đều rành
Nàng tặng ngọc quỳnh đáp lại chừ
Hẹn nơi vực thẳm trao tình
Tuy cảm lòng thành nàng tỏ chừ
Vẫn lo sợ bị dối lừa
Tiên phụ, nhìn gương Giao Phủ chừ
Càng thêm do dự nghi ngờ
Ngoài mặt ôn hoà cố giữ chừ
Kiên trì lễ giáo đến giờ

Sau đó
Cảm động Lạc Thần
Dùng dằng đi ở
Khi hợp khi tan
Âm dương trăn trở
Nhón nhẹ chân như hạc đứng
Dợm bay cao lại ngập ngừng
Dẫm lối tiêu mùi nồng đượm
Qua đường rậm đẫm hương gừng
Dài hơi ngâm lời ái mộ chừ
Giọng ca tha thiết vấn vương
Thế rồi quỷ thần tề tựu
Gọi bạn kêu bè
Hoặc đùa dòng trong
Hoặc giỡn bến sông
Minh châu hái ngọc
Chim biếc nhặt lông
Hai phi về Nam Tương
Du nữ tới bến Hán
Than sao Bào Qua cô đơn chừ
Vịnh sao Khiên Ngưu thiếu bạn
Mong manh áo cánh phô mời chừ
Tay áo buông lơi chờ đợi
Thân nhanh như cắt
Phiêu dật như thần
Nhẹ trên sóng bước
Bụi nước yếm loang
Chuyển động vô thường, như nguy như an
Đi ngừng khó đoán, như tiến như hoàn
Mắt chuyển sao trời
Mặt ngọc sáng ngời
Ngậm lời chưa tỏ
Hương lan thầm toả
Dung mạo xinh tươi
Khiến mình quên bữa
Sau đó
Bình Ế gió phong
Xuyên Hậu lặng sóng
Phùng Di gõ trống
Giọng Nữ Oa trong
Cá văn phóng tới canh phòng
Loan ngọc tiếng rung dần dứt
Sáu rồng xếp hàng nghiêm túc
Kéo xe mây tận đất dung
Cá kình áp sát nâng trục
Chim nước bảo vệ lượn vòng
Sau đó
Vượt bãi Bắc
Qua gò Nam
Ngoái cổ trắng
Quay mày thanh
Khẽ hé môi son từ tốn
Trao lời ân ái vợ chồng
Thần người buồn không chung lối chừ
Hận năm tháng đẹp khó cùng
Tay lụa che, ôm mặt khóc chừ
Thấm vạt áo, lệ mang mang
Gặp gỡ chi, buồn mãi biệt chừ
Chia xa tiếc, cách hai phương
Lấy chi thể hiện tình này chừ
Tặng ngọc Giang Nam đính hoa tai
Cung Thái Âm luôn ẩn mặt
Tâm tư quyết mãi trao chàng
Chưa kịp nhận thì đã mất
Như đêm tối lấp hào quang

Thế rồi
Quay lưng xuống đồi
Chân chưa muốn rời
Còn tưởng chút tình
Ngoảnh lại tìm hoài
Mong nàng hiển linh
Thuyền nhẹ ngược dòng bơi
Một hướng trên sông dài
Trằn trọc đêm không ngủ
Miên man thương nhớ người
Tới sáng ướt sương trời
Lên xe gọi đầy tớ
Đông lộ muốn theo chơi
Nắm chặt cương, vung roi
Bàng hoàng đi chẳng nỡ