Chuyện về Sôcrat

Sôcrat, triết gia xưa vĩ đại.
Mong tư tưởng của ông sống mãi.

Ông trong sạch suốt từ đầu đến chân,
Cả vinh quang lẫn tiền bạc không cần.

Như cây cỏ, rất tự nhiên, giản dị,
Ông chỉ sống với những điều mình nghĩ.

Gia tài ông - vẻn vẹn chiếc chum to,
Sứt trên miệng, đáy đôi chỗ bị rò.

Không đựng nước, nên không hề quan trọng,
Nó là nhà, nơi nhiều năm ông sống.

Đêm ông chui vào ngủ, mặt trời lên
Lại chui ra, ngồi sưởi nắng kề bên,

Một mình ông, lim dim trên bãi cỏ,
Người trần truồng, vì áo quần không có.

Rồi một hôm, vua đi ngang, thấy ông,
Trong tư thế đang sưởi nắng, tồng ngồng.

Vua xuống ngựa, cúi đầu chào rất thấp:
"Thưa hiền triết, đã lâu không được gặp.

Ông, một người được kính trọng xưa nay,
Sao né tránh, sao ẩn dật thế này?

Sao lâu lắm không vào cung đàm đạo?
Mà sao ông trần truồng, không quần áo?"

Sôcrat đáp: "Vua xem, ta già rồi,
Mặc áo quần chỉ thêm nặng mà thôi.

Vì với ta, riêng tuổi đời đã nặng.
Giờ hạnh phúc là được ngồi sưởi nắng."

"Ngươi có thể xin bất cứ điều gi.
Ta sẽ cho, đừng e ngại, nói đi!"

Sôcrat không ngẩng đầu, nói nhỏ:
"Cảm ơn vua đã thương tình chiếu cố.

Vậy tôi xin, chỉ một điều, ít thôi:
Ngài tránh ra, đừng che nắng của tôi!"

Vua nghe thế, né sang bên, lặng lẽ
Cởi chiếc áo trên người ngài đẹp đẽ

Khoác lên lưng nhà hiền triết. Ông này
Vua đi khỏi, liền treo nó lên cây,

Và tiếp tục lại trần truồng sưởi nắng,
Một mình ông bên chiếc chum, im lặng.

             *
Trong hàng chục học trò của ông,
Sôcrat yêu nhất Platông,

Người được thầy dành thời gian, nhẫn nại
Dạy, và thành một triết gia vĩ đại.

Ông thường nói: "Tâm hồn con bao la,
Hãy cởi trói để bay cao, bay xa,

Để thoát khỏi cuộc đời này ngu muội,
Để bóng nó không làm con tăm tối.

Nếu chúng ta không độc ác, lòng lành,
Thế giới này đã  không có chiến tranh.

Đời trần tục biết bao nhiêu cạm bẫy,
Nhưng sáu loại con tránh xa, nhớ lấy.

Loại thứ nhất là những người nhỏ nhen,
Ai hơn mình, (không hơn mình), cũng ghen.

Họ hậm hực đến mất ăn, mất ngủ,
Và lồng lộn, gầm ghè như con thú.

Loại thứ hai là những kẻ có quyền,
Là cái chúng sử dụng để kiếm tiền.

Quyền biến chúng thành những tên độc ác,
Thành vô ơn, vô tình và bội bạc.

Loại thứ ba là ham mê quá độ
Để có được cái gì mình chưa có.

Họ tham lam, ích kỷ, chỉ biết mình,
Mà không hề biết đến xung quanh.

Loại thứ tư là những người keo kiệt.
Những người sợ tiêu tiền hơn sợ chết.

Suốt đời mình, họ khổ sở, lo âu
Họ rất nghèo, dù thực ra rất giàu.

Loại thứ năm là những người đê tiện,
Lo nịnh bợ, âm mưu nhằm thăng tiến.

Đối với họ, được thăng quan hơn người,
Là nghĩa sống, là mục đích cả đời.

Còn ngu dốt là loại người thứ sáu.
Loại người này không hẳn toàn người xấu.

Vì ngu dốt, không hiểu người, hiểu mình,
Nên họ làm nhiều việc xấu, đáng khinh.