Vua dụ Vương Tường gả cho chúa Thiền Vu

Tám câu thơ trên là tóm tắt ý của nhà vua nói với Vương Tường: Hai nước Hán, Hồ (Hung Nô) muốn vẹn trăm đường (hoà hoàn, không có chiến tranh), chớ nhà vua không có ý phụ lòng Vương Tường. Đất phía Bắc tuy thuộc Hồ nhưng cũng là thuộc biên cương nhà Hán. Ở đây có nhiều người đẹp (hạnh thắm) nên sắc đẹp của Vương Tường không nổi bật lên. Về Hồ, con gái xứ ấy không được như ở Hán (Sen tàn) thì Vương Tường lạ lùng và hơn người (lỗi cỏ hương - lỗi có nghĩa là lỗi lạc). Cỏ hương tiếng Hán là phương thảo, nghĩa bóng là cái đức tốt của người quân tử. Bài tựa Truyện Kiều của Chu Mạnh Trinh có câu: “Ta cũng nòi tình, thương người đồng điệu, mượn chùm phương thảo, hú vía thuyền quyên”.

Hai câu kết nhà vua khuyên Vương Tường thôi đừng ai oán than trách nhà vua, số phận nữa, chờ ngày kia sau khi qua làm hoàng hậu xứ Hung Nô rồi, sẽ mặc áo gấm trở về (về trong vinh quang).

Các nhà phê bình thường khen hai câu luận ý tưởng sâu sắc và ví von rất hay. Hai câu này ý nói ở cung nhà Hán nhiều người đẹp, nên Vương Tường không được vua yêu, nhưng nếu sang bên Hồ, vì không có gái đẹp thì nàng sẽ được chiều chuộng (Việt Nam thi văn hợp tuyển, Dương Quảng Hàm).

Theo Dương Quảng Hàm, sở dĩ có sự xuất hiện của bài thơ này là vì bấy giờ có việc Huyền Trân công chúa bị đem gả cho vua Chiêm là Chế Mân. Vua Hán gả Vương Tường cho chúa Thiền Vu để có hoà bình với rợ Hung Nô ở phía Bắc Trung Hoa. Vua Trần Anh Tông gả Huyền Trân công chúa để mở rộng thêm đất đai ở phía Nam (thu nhận thêm hai châu Ô và Rí). Nhiều khi bọn đàn ông bất lực, không đem vũ khí mà dẹp yên trăm họ hay mở mang bờ cõi mà phải mượn tới tay người đàn bà, nhưng trong đời sống thực tế thì lại “trọng nam khinh nữ”, “nhất nam viết hữu thập nữ viết vô”. Đem Vương Tường gả cho chúa Thiền Vu để cầu hoà, không biết vua nhà Hán có thấy xấu hổ vì sự bất lực của bọn đàn ông hay không?!

Đời nhà Trần, cách đây 7, 8 trăm năm mà viết được như thế thì văn Nôm thời ấy đã đạt tới mức độ cao lắm.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]