Đỗ Khắc Siêm

Hai tên trộm và con lừa

Một con lừa mới vừa trộm được
Hai thằng gian đã ngược ý nhau
Thằng thì muốn bán cho mau
Thằng thì muốn để về sau có dùng
Rồi hai đứa lung tung ẩu đả
Kẻ đấm đau, kẻ đá cũng già
Sẩy thằng ăn trộm thứ ba
Ở đâu tới phỗng lừa ta tẩu liền

Con lừa đó giống miền bờ cõi
Hai sứ quân sớm tối tranh dành
Kề bên một chúa lưu manh
Cướp phăng đất ấy hết tranh cạnh nào!
Nhị hùng lỡ dại biết sao

Sói và cừu con

Lý kẻ mạnh bao giờ cũng thắng
Chuyện sau đây hãy ngẫm cho tường

Chú Cừu nhỏ suối trong uống nước
Bỗng Sói rừng dạo bước gần bên
Tìm ăn, bụng đã đói mềm
Lang thang bắt gặp Cừu non suối nầy
Sói lên giọng gắt gay mắng bảo:
- Con Cừu kia mày láo quá ha!
Làm ngầu dòng nước của ta
Tội này đáng chết không tha được rồi
- Xin Bệ hạ xét soi đừng giận
Ở cuối nguồn khôn vẩn dòng trên
- Mầy làm vẩn! Thêm năm ngoái nữa
Nói xấu tao ở giữa bao người
- Làm sao thế được trời ơi
Vì năm ngoái ấy tôi thời chửa sinh
Mà nay nữa còn quanh vú mẹ
- Nếu không mày, có thể thằng anh
- Thưa ngài tôi chẳng có anh
- Thế thì một kẻ gia đình mày đây
Đã coi tao không đầy múng mẩy
Tụi chăn bay cũng vậy khác nào
Người ta họ đã bảo tao
Thù này nay phải buộc vào cổ ngươi
Sói nói đoạn quật tươi Cừu nọ
Đem vào rừng gần đó Sói xơi
Chẳng cần lý luận lôi thôi

Chuột tỉnh và chuột đồng

Xưa có chuyện một anh Chuột tỉnh
Gởi tiên hoa đến thỉnh Chuột đồng
Đầy lời trịnh trọng bên trong
Xương dòn chim cút, rượu nồng chờ nhau
Thảm quý dệt trên lầu đã đặt
Tiệc sẵn bày đãi khách tâm giao
Đôi bồ vui thích biết bao
Tiệc sang, ông chủ tự hào khoe khoang
Nhưng đương lúc trao chung thù tạc
Tiếng động gì từ vách cửa vô
Vội vàng Chuột tỉnh chân co
Chuột đồng cũng gấp phóng giò chạy sau
Khi tiếng động như hầu đã lặn
Chuột tỉnh mời: "Bác gắng ăn đi
Cút vàng, này món rô-ti"
Đồng rằng: "Thôi đủ. Mai thì mời anh
Đến chơi tôi, đạm thanh một bữa
Dẫu chẳng sang bằng nửa tiệc anh
Nhưng mà được cái yên lành
Tự do thong thả, không kinh hãi gì
Vui mà sợ sệt ham chi!"

Con én nọ đi nhiều, lịch lãm
Đã thấy nhiều, nên hắn nhớ nhiều
Tiên tri nắng sớm, gió chiều
Những người thủy thủ nghe theo, đề phòng
Một hôm nọ, trên đồng Én thấy
Ông nhà nông gieo cấy hạt gai
Én ta tỏ vẻ bất hài
Gọi đàn chim nhỏ mách bài liệu thân
"Tụi én tao không cần phải sợ
Tao có tài dời chỗ, đi xa
Hạt gai lão ấy tung ra
Không lâu nó mọc như là cỏ may
Nhổ về để xe dây, kết lưới
Thân chúng mày sao khỏi lo âu
Thấy không lồng sắt, nồi sâu
Là nơi đợi sẵn tóm thâu chúng mày
Tin tao đi! Phải ngay lập tức
Tìm hạt gai ăn hết ngay đi"
Đàn chim nhỏ vẫn hồ nghi
Đồng kia nào có thiếu gì thức ăn
Sau gai nọ mọc xanh kín đất
Én lại rằng: "Bay bứt nó đi
Không thì chết hết còn gì!"
Đàn chim chế nhạo: "Tiên tri thực kỳ!
Nếu muốn nhổ hết đi gai ấy
Phải ngàn tên họa mới nên công"
Rồi gai lớn chóng khác thường
Én than: "Thôi hỏng bởi không nghe lời
Ít tháng nữa khắp nơi mì nẩy
Bọn nông gia không mấy bận làm
Là khi bay sẽ bất an
Đừng nên bay lượn từng đàn khơi khơi
Vì lúc đó khắp nơi lưới bẫy
Bắt tụi mày, chớ dại lại gần
Bay khôn rời khỏi ruộng đồng
Như bọn vịt bể, bồ nông rẽ ngàn
Hoặc bay hãy ở yên trong tổ"
Mọi lời khuyên gạt bỏ không nghe
Đua nhau ca hót chích chòe
Nhiều chim mắc phải lưới vè nông gia

Theo bản năng vốn ta sẵn có
Ta chỉ tin những chỗ thân tình
Hại rồi, hối chỉ khổ tâm

Hai túi

Thượng đế một hôm lệnh xuống trần
Đòi muôn động vật hội trước sân
Thể sắc loài nào không xứng ý
Trẫm cho cứ thẳng được tâu trình
Thấy rằng anh Khỉ đủ lý do
Ưu tiên trình trước trẫm nghe cho
Hãy nhìn muôn giống bên anh đó
Hình hài, dáng dấp thử so đo
Khỉ cúi đầu thưa: “Tôi ấy à?
Sao chẳng bằng lòng bẩm Chúa cha
Bốn chân tôi cũng như loài khác
Hình sắc không gì oán Chúa cha
Riêng anh bạn Gấu hình thô kệch
Tin tôi chớ mướn vẽ hình ra”
Chú Gấu tiến liền lên trước điện
Tưởng rằng chú ấy sẽ kêu ca
Nhưng không, Gấu lại khen mình quá
Vững chắc, hiên ngang, dáng đẫy đà
Gấu thấy Voi nên gia giảm chút
Đuôi thêm, tai bớt độ phần ba
Cục mịch tai chàng coi xấu quá!
Nghe qua Voi vội tiến liền ra
Khôn ngoan nổi tiếng, nhưng rồi cũng
Phát biểu tâm tình giống bọn kia:
“Cá voi”, Voi bảo, “sao to thế!
Muỗi mắt, Kiến rằng, bé quá ta!
Tôi như khổng lồ đối với nó”
Tự xét con nào cũng hả hê
Thượng đế truyền rằng: “Thôi thế được
Muôn loài cho rút khỏi thềm hoa”
Nhưng mà con vật điên khùng nhất
Hàng đầu có lẽ giống người ta
Nhìn mình bằng mắt con chuột chũi
Nhìn mình bằng mắt chú miêu già
Khoan thứ cho mình bằng mọi cách
Với người bắt bẻ chẳng gì tha
Con mắt nhìn mình, mắt Phật tổ
Con mắt nhìn người, mắt Dạ xoa
Tạo hoá sinh ra loài túi kép
Từ cổ đến giờ vẫn thế a!
Nhược điểm của người đựng túi trước
Lỗi mình thì để túi sau che

Chó sói và chó nhà

Da bọc xương, sói rừng quá đói
Bởi chó nhà canh dõi thôn trang
Một hôm gia cẩu lạc đàng
Lông trơn, vóc mạnh, lẹ làng phía xa
Sói đã muốn xông ra quật xé
Nhưng tấn công chưa dễ gì ăn
Vì trông nó mạnh ngang mình
Nên đành khiêm nhượng tỏ tình giao du
- Bạn mập ú, mập ù đẹp quá
Đã đẹp hình, đẹp cả bộ lông
Chó nhà vội đáp: "Bạn lòng
Anh mà muốn vậy cũng không khó gì
Bạn ở rừng chắc thì khổ lắm
Bữa ăn thường bảo đảm gì đâu
Khó yên dù ở rừng sâu
Phải dùng võ lực mới hầu sống qua
Hãy theo tôi anh ra kẻ chợ
Số phận anh rực rỡ khó gì"
- Ra đó tôi phải làm chi?
Bạn cho tôi biết được thì tôi đi
- Gần như chả làm chi bạn ạ
Một đôi khi đuổi gã ăn mày
Hay là hôn gót, liếm tay
Nịnh nọt ông chủ mỗi ngày vậy thôi
Thế rồi thì xương rơi, thịt rớt
Súp câu dư ngọt xớt no lòng
Chủ còn xoa gáy, vuốt lông
Mỗi khi ta khéo tâng công trước người
Hình dung thấy đời tươi đẹp quá
Khiến sói ta lã chã lệ nồng
Nhưng khi sánh cẩu đi cùng
Thấy nơi cổ cẩu trụi lông một vòng
Hỏi: "Sao vậy?" - Cẩu: "Không gì cả"
- Sao lại không, bạn trả lời cho
- Không đáng kể, sói đừng lo
Lâu ngày mới bị cột giò một hôm
- Đã bị buộc đâu còn tự chủ
Mất tự do còn thú vị sao?
Điều này quan trọng biết bao
Khiến tôi không thiết sơn hào, cao lương
Nó quan trọng đến không gì đọ
Nói đoạn rồi sói bỏ cẩu luôn
Ba chân bốn cẳng nó chuồn
Giờ đây có lẽ còn bôn, bôn dài

Ếch bằng quả trứng tí teo
Lại toan gắng lớn để theo kịp Bò
Cầm hơi, bạnh cổ, bụng xo
Phồng mang, trợn mắt, nín ho, gồng mình
Nổi bắp thịt, dãn đường gân
Kêu to: "Bạn hỡi, nhận chân cho nào
Rằng em đã lớn mức nào
So với Bò mộng thiếu bao lăm phần?"
Bạn rằng: "Nói thật, bạn thân
Cố trăm lần nữa mới mong kịp Bò"
Ếch khùng không biết so đo
Vỡ bụng khi gắng phồng to, chết liền

Ở đời có lắm đứa điên
Cái thân hầu tước, tùy viên muốn đầy
Nhỏ mà ham lớn nhìn đây

Ếch muốn to bằng bò

Bằng quả trứng thân hình con Ếch
Lại ước mong lớn hệt như Bò
Cầm hơi, bụng bạnh, cổ xo
Kêu bạn: "Coi hộ tôi to mức nào
So Bò mộng tôi hầu bằng đấy!
Bạn đáp rằng: "Chị hãy thua xa
Trăm phần khó có lấy ba
Gắng nhiều, cố nữa, hoặc là được chăng"
Ếch hít mạnh, bỗng "băng" một cái
Kết liễu đời ngu dại bon chen

Trên đời nhiều kẻ như trên
Cái thân hầu tước, tùy viên muốn đầy
Nhỏ mà ham lớn nhìn đây...

Ngậm phó-mát cành cao Quạ đỗ
Đánh mùi thơm Cáo bổ đến ngay
- Ê! Chào ngài Quạ trên cây!
Lông ngài đã đẹp, dáng ngài lại xinh
Nếu ngài hót âm thanh chắc tuyệt
Vua muôn loài xác quyết là ngài
Nghe lời phỉnh nịnh êm tai
Há mồm Quạ định khoe tài hót hay
Miếng phó-mát rơi ngay xuống đất
Cáo kíp vồ, chẳng trật chút nao
Ngửa đầu bảo Quạ trên cao
- Những phường nịnh hót sống vào tụi ngông
Miếng phó-mát trả công bài học
Quạ thề rằng sau cóc mắc mưu
Khi khôn bóng đã ngã chiều

Mãi ca suốt cả vụ hè
Chợt khi gió bấc não nề cho Ve
Bọ sâu chẳng được con gì
Thiếu ăn Ve phải nằn nì tạm vay
Láng giềng chị Kiến gần ngay
Thóc ngô ít hạt, đợi ngày mùa sau
“Mong rằng Kiến hãy giúp nhau
Vốn lời xin nguyện sớm mau thanh hoàn”
Tính Kiến không thích làm ơn
Hỏi rằng: “Ấm nắng Ve làm việc chi?”
- Hát ca xua đuổi buồn đi
Em làm chuyện đó thiệt gì ai đâu
Kiến nghe giải thích giờ lâu:
- Trước ca, giờ hãy bắt đầu múa coi!