Tìm bài trả lời thơ

I. Thông tin khái quát

- Hoàn cảnh sáng tác: Đi đường là bài thơ số 20 trong tập thơ Nhật kí trong tù của Bác, sáng tác nhằm ghi lại những lần Bác di chuyển giữa các nhà lao ở Quảng Tây.

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường Luật.

- Giá trị nội dung: Bài thơ khắc hoạ chân thực những gian khổ mà người tù gặp phải, đồng thời thể hiện thể hiện chân dung tinh thần người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh, nói lên ý nghĩa triết lí cao cả: từ việc đi đường núi mà hiểu được đường đời: Vượt qua gian lao thử thách sẽ đi được tới thắng lợi vẻ vang.

- Giá trị nghệ thuật:
+ Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
+Kết cấu chặt chẽ
+ Giọng điệu thơ biến đổi linh hoạt
+ Hình ảnh sinh động, giàu ý nghĩa.

II. Dàn ý phân tích bài thơ Đi đường

Mở bài

- Khái quát vài nét tiêu biểu về cuộc đời và tài năng của chủ tịch Hồ Chí Minh

- Khái quát về bài thơ Đi đường: khắc hoạ chân thực những gian khổ mà người tù gặp phải, đồng thời thể hiện thể hiện chân dung tinh thần người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh, nói lên ý nghĩa triết lí cao cả.

Thân bài

1. Câu 1

- “Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan”: Có đi đường mới biết đường khó đi: Đây không phải sự miêu tả con đường đơn thuần mà nhằm gợi lên những suy ngẫm sâu sắc
- Điệp từ “tẩu lộ” nhấn mạnh việc đi đường rất gian khổ, chỉ có người từng trải mới cảm nhận được hết sự vất vả đó

⇒ Đó chính là ẩn dụ chỉ con đường Cách mạng, con đường đầy gian nan thử thách

2. Câu 2

- Câu thơ khắc hoạ rõ nét những khó khăn gian khổ, những chông gai mà người tù phải trải qua “trùng san chi ngoại hựu trùng san”
- Câu thơ mang nghĩa có rất nhiều núi cao, hết núi cao này lại đến núi cao khác, khó khăn không giảm, không ngớt
- “hựu trùng san”: khẳng định khó khăn không những không giảm đi mà còn có sự tăng cấp

⇒ Điệp từ “trùng san” cộng thêm từ “hựu” càng làm tăng thêm sự gian truân, khó nhọc, hiện lên trước mắt người đọc những ngọn núi cao trọc trời

3. Câu 3

- “Trùng san đăng đáo cao phong hậu”: Diễn tả hoàn cảnh vượt mọi hoàn cảnh khó khăn gian khổ để “lên đến tận cùng”: Mọi gian khổ rồi sẽ kết thúc,mọi khó khăn sẽ lùi về sau
- Thấy rõ tứ thơ cổ điển “đăng cao” cùng phong hái ung dung chiếm lĩnh cảnh vật, hoà mình vào vũ trụ bao la, rộng lớn
- Con người như sánh ngang với thiên nhiên vũ trụ, ung dung giữa trời đất, ta không thấy ở đó bóng dáng của một người tù đang bị giam cầm trong thực tại mà chỉ thấy một tâm hồn tự do chiếm lĩnh

⇒ Có trải qua gian khổ thì mới tới đích, càng gian khổ thì càng gần tới đích hơn

4. Câu 4

- “Vạn lí dư đồ cố miện gian”: Lúc này người đi đường như một du khách ung dung say sưa ngắm nhìn lại khung cảnh thiên nhiên bao la, ngắm ngại những gì mình đã trai qua => Con người làm chủ thiên nhiên, đất trời

⇒ Từ việc đi đường, bài thê mang đến một chân lí đường đời đó là vượt qua được gian lao sẽ đi được tới thành công

Kết bài

- Khái quát những nét chủ yếu về giá trị nội dung và nghệ thuật làm nên thành công của văn bản

- Tài năng và khí chất của chủ tịch Hồ Chí Minh xứng đáng là tấm gương cho thế hệ trẻ học tập và noi theo

Đoá hoa vô thường là một hiện tượng cực kỳ đặc biệt trong bộ sáng tác đồ sộ của Trịnh Công Sơn, vì ca khúc này đã hơi tách khỏi ba chủ đề chính thường thấy trong nhạc của ông là tình yêu, quê hương, và thân phận; hay nói đúng hơn đó là một sự hợp lưu và nâng cao khéo léo của cả ba dòng nhạc trên trong cùng một nhạc phẩm.

Dù cho nhận xét này có đúng hay không, ta hãy cứ xem bài hát như là lời tự sự của chính nhạc sĩ, và tạo cho mình một chút tự do đi vào khám phá cõi lòng bí ẩn của ông qua nhạc phẩm này, mà không phải băn khoăn quá nhiều về những câu hỏi đại loại như: Đó là ai? hay Đó là gì?

Trước hết có thể gọi đây là một bản trường ca của tình yêu và niềm tin, thể hiện đỉnh cao của sự lãng mạn trong tình yêu và niềm tin của Trịnh Công Sơn, là một hành trình gian nan nhưng đầy cảm hứng, với với một tình yêu dường như đã hoàn toàn thoát tục.

Cũng như trong nhiều bản tình ca khác của Trịnh Công Sơn, hình bóng người con gái ông yêu được hiện lên chỉ qua các hành vi cử chỉ của người đó, chứ không phải là những đặc điểm nhân dạng cụ thể. Trong bài này cũng thế, đó là: em đi, em về, em đứng, em ngồi, em hát, em cười, em buồn, em vui…

Và cũng như trong nhiều bài tình ca khác, người con gái mang đến cho ông niềm vui tột đỉnh của tình yêu được thăng hoa trong thời gian ngắn ngủi, nhưng rồi để lại cho ông một nỗi buồn dài lâu của sự kết thúc và chia ly; đó cũng chính là nằm trong sự “vô thường” của đời sống, của tạo hoá; tình yêu trong tim ông cũng chính là một đoá hoa vô thường, khi nở bừng mãnh liệt, lúc tàn lụi bất ngờ..

Nhà nghiên cứu nghệ thuật Nguyễn Thị Tâm Anh có nhận xét về bài Đoá hoa vô thường như sau trên trang tin của Hội nhạc sĩ Việt Nam:

“Trịnh Công Sơn luôn nhận ra cái lẽ vô thường trong trời đất. Vô thường bàng bạc trong âm nhạc của ông khiến người nghe cảm thấy bâng khuâng và không cần hiểu hết ý nghĩa cũng đã thấy hay lắm rồi. Và trong đó còn chứa đựng chiều sâu triết lý làm rung động đến sâu thẳm tâm hồn mỗi con người… Với Đoá hoa vô thường, Trịnh Công Sơn đã nhạc hoá lý thuyết và lý thuyết hoá nhạc. Toàn bài là một chuyện tình với ẩn chứa đâu đó hình ảnh một người phụ nữ đẹp, một “đoá hoa vô thường”.

Ta cũng như nhiều người khác cũng đồng ý rằng, khi nghe nhạc Trịnh dù chưa hiểu hoàn toàn những điều ông muốn nói nhưng vẫn thấy hay, thấy cảm. Nhưng bên cạnh đó, ta cũng nhận ra rằng mình luôn ước vọng, như một điều rất tự nhiên, hiểu được tường tận, tới chân tơ kẽ tóc những ý tứ của ông trong từng bài hát. Với bản trường ca này, chúng ta sẽ đi từ đầu đến cuối để tìm xem Đoá hoa vô thường này thực sự là gì.

Ca khúc bắt đầu với một hành trình miệt mài tìm kiếm một con người – tựa như một người con gái – hoàn hảo, ngây thơ trong trắng đến mức gần như tuyệt đối:

Tìm em tôi tìm mình hạc xương mai
Tìm trên non ngàn một cành hoa khôi
Nụ cười mong manh, một hồn yếu đuối
Một bờ môi thơm, một hồn giấy mới

Tìm em tôi tìm, nhủ lòng tôi ơi
Tìm đêm chưa từng, tìm ngày tinh khôi…

Tố Hữu trong hai bài thơ viết về Hồ Chủ tịch, khi chưa được gặp Bác và khi Bác đã khuất, đều nói đến hai nét cốt cách vĩ đại của Người: “Lòng yêu nước và lòng thương người”.

Trăm thế kỉ trong tên Người: Ái Quốc
Bạn muôn đời của thế giới đau thương
(Hồ Chí Minh)

Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế
Ỏm cả non sông mọi kiếp người
(Bác ơi!)

Bỗng nghe trong ngục sáo vi vu,
Khúc nhạc tình quê chuyển điệu sầu;
Muôn dặm quan hà, khôn xiết nỗi,
Lên lầu ai đó ngóng trông nhau.

Bỗng nghe trong ngục sáo vi vu,
Khúc nhạc tình quê chuyển điệu sầu;
(Ngục trung hốt thính tư hương khúc
Thanh chuyển thê lương điệu chuyển sầu)

Ngục trung hốt thính tư hương khúc
Thanh chuyển thê lương điệu chuyển sầu

Thanh chuyển thê lương điệu chuyển sầu
(Khúc nhạc tình què chuyển điệu sầu)

Muôn dặm quan hà, khôn xiết nồi,
Lèn lầu ai đó ngóng trông nhau.
(Thiên lí quan hà vô hạn cảm
Khuê nhân cánh thướng nhất tằng lâu)

Muôn dặm quan hà, khôn xiết nỗi

Nghìn dặm bâng khuâng hồn nước cũ
Muôn thơ vương vắn mộng sầu nay
Ớ tù năm trọn thân vô tội
Hoà lệ thành thơ tả nỗi này.
(Đêm thu)

Năm tròn cố quốc tăm hơi vắng
Tin tức bên nhà bữa bữa trông.
(Tức cảnh)

Anh đứng trong cửa sắt
Em đứng ngoài cửa sắt
Gần nhau trong tấc gang
Mà biển trời cách mặt.

Trăng vốn là người bạn tâm tình, là nguồn cảm hứng dạt dào, bất tận của thi sĩ muôn đời. Trong thơ đông tây kim cổ đã có biết bao bài thơ hay viết về trăng, để lại ấn tượng không phai trong trái tim người đọc. Một trong những tác giả viết nhiều về trăng là Hồ Chí Minh. Suốt cuộc đời cách mạng gian truân và vẻ vang của Bác, Bác luôn coi trăng là tri âm, tri kỉ. Bài thơ Ngắm trăng (Vọng nguyệt) ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt là chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch ở Trung Quốc, vào khoảng những năm bốn mươi hai, bốn mươi ba của thế kỉ XX. Người tù thi sĩ tay bị xích, chân bị cùm, thân thể đoạ đày nơi ngục lạnh mà tâm hổn vẫn lâng lâng, thanh thản, say mê thưởng thức vẻ đẹp của đêm trăng sáng:

Ngục trung vô tửu diệc vô hoa
Đối thử lương tiêu nại nhược hà?
(Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt
Nguyệt tòng song khích khán thi gia
(Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ)

Nguyên tiêu là bài thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh được viết trong thời gian kháng chiến chống Pháp tại chiến khu Việt Bắc. Sau chiến thắng Việt Bắc, Thu Đông 1947 sang Xuân Hè 1948 quân ta lại thắng lớn trên đường số 4. Niềm vui thắng lợi tràn ngập tiền tuyến, hậu phương. Trong không khí sôi động và phấn chấn ấy bài thơ Nguyên tiêu của Bác Hồ xuất hiện trên báo Cứu quốc như một đoá hoa xuân ngọt ngào rực rỡ sắc hương.

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
(Rằm xuân lồng lộng trăng soi)

Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên
(Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân)

Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc Ơi! Con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng...
(Mùa xuân nho nhỏ)

Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền

Nay ở trong thơ nên có thép
Nhà thơ củng phải biết xung phong.

Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
(Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền)

Thuyền mấy lá đông, tây lặng ngắt
Một vầng trăng trong vắt lòng sông...
(Bạch Cư Dị)

Nước biếc non xanh thuyền gối bãi
Đêm thanh nguyệt bạc, khách lên lầu
(Nguyễn Trãi)

Sau những ngày hành quân vất vả, đơn vị dừng chân ở một cánh rừng và ghi lại trong túp lều tranh trống trải, đơn sơ.

Hôm đấy trời mưa lâm thâm, những hạt mưa dày phủ lên trên mái lều. Gió lùa qua khe cửa, rút từng hồi, hú từng cơn. Không gian lạnh tái tê, thỉnh thoảng có những làn gió thôi vào lạnh buốt như cứt da cắt thịt, Đêm tối sâu thăm thẳm, đêm đã khuya, các anh chiến sĩ đều đã ngủ sau.

Bên bếp lửa, Bác vẫn thao thức chưa ngủ. Ánh lửa bập bùng, ngọn lửa hồng cháy rực sưởi ấm, xua tan đi cái lạnh giá của mùa đông. Dáng Bác ngồi trầm ngâm, vẻ mặt suy tư nghĩ ngợi. Bác mặc bộ quần áo xanh đã sờn, bạc màu theo thời gian.

Người đã già đi nhiều, đôi mắt sáng như sao đã có nhiều nếp nhăm, thâm quầng trũng sâu của những đêm thao thức không ngủ.

Bác cho thêm củi vào lửa, tiếng nổ lách tách, bếp lửa hồng rực lên. Rồi Bác đứng lên đến chố các anh ân cần, nhẹ nhàng đặp lại chăn cho từng người. Bác nhón chân nhẹ nhàng sợ các anh thức giấc. Bác yêu thương, lo lắng cho các anh bộ đội như tình cảm của người Cha đối với các con. Chợt, một anh đội viên thức dậy, thấy Bác vẫn chưa ngủ thổn thức cả nỗi lòng anh hỏi nhỏ “Bác ơi, sao bây giờ Bác vẫn chưa ngủ, ngoài trời vẫn mưa, Bác có lạnh không?”

Giọng Bác ấm áp, hiền từ nói: “Chú cứ việc ngủ ngon, ngày mai còn đi đánh giặc, chú không phải lo đâu!”.

Anh nhỏ nhẻ: “Vâng ạ, nhưng trong lòng vẫn bồn chồn”.

Được ở bên Bác anh bộ đội cảm nhận tình yêu thương bao lao vô bờ bến còn ấm hơn mọi ngọn lửa. Chiến dịch vốn còn dài, còn nhiều gian khổ, khó khăn, đường đi thì hiểm trở, lắm dốc, lắm ụ. Bác không ngủ lấy sức đâu mà đi? Cuộc kháng chiến còn trường kì, vì vậy Bác không thể ngủ được.

Gà đã gáy canh ba, rừng khuya sâu thăm thẳm, vắng lặng, vậy mà Bác vẫn chưa ngủ. Thức dậy sau lần thứ ba, anh đội viên hốt hoảng giật mình vì Bác vẫn chưa ngủ. Bác vẫn ngồi đó, vẻ mặt đinh ninh, chòm sâu im phăng phắc. Anh đội viên quá lo lắng, nằng nặc mời Bác ngủ: “Mời Bác ngủ Bác ơi, trời sắp sáng rồi”

Lần này, Bác mới thổ lộ rõ tâm tình của mình: “Chú cứ việc ngủ ngon đi, Bác thức thì mặc Bác, Bác mà ngủ thì thấy không anh lòng, Bác lo cho dân, cho nước, lo cho các anh đối mặt với nhiều khó khăn” “Bác lo cho đoàn dân công phải ngủ ngoài rừng không đủ chăn chiếu, trời thì mưa rét làm sao cho khỏi ướt” Bác chỉ mong trời mau sáng để các anh đỡ lạnh. Giọng nói của Người xót xa đầy yêu thương.

Anh đội viên cảm động, thức luôn cùng Bác. Bên ngoài, trời sắp sáng, bếp lửa cũng sắp tàn. Vậy là trọn cả một đêm Bác không ngủ.

Tấm lòng của Bác bao la, rộng lớn như biển cả mệnh mông. Suốt một đời Bác vì dân vì nước, hi sinh hết thảy chỉ quên mình. Em rất yêu quý và kính trọng Bác – vị cho già kính yêu của dân tộc.

Đêm nay chỉ là một trong vô số đêm Bác không ngủ nên đối với Bác chỉ là lẽ thường tình.