Gió đầu ô

(Trích từ: http://antgct.cand.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=51928)


Trên Báo An ninh thế giới Cuối tháng số 74, tháng 9/2007 có bài của Nguyễn Viết Bình, nhan đề "Họa sĩ Chu một thân, phận như tôi biết". Đoạn cuối của bài báo này Nguyễn Viết Bình kể rằng: "Định ngả lưng buổi trưa một lúc, nhưng cả hai đứa chẳng ai ngủ được.

Đến lúc này, Chu mới bảo tôi: "Tao có cái này, cái chuyện này chẳng phải gì ghê gớm nhưng rất khó chịu. Báo An ninh thế giới Cuối tháng số 73 (tháng 8/2007) có bài "Mỏng manh, nắng tắt, đời người" của Dương Đức Quảng. Tác giả đã làm cho người đọc cứ tưởng những câu thơ dưới đây - những câu thơ mà Trịnh Thanh Sơn khi nghe Trần Vũ Mai đọc "nghe xong là nhớ, nhớ đến bây giờ" là của tác giả Trần Vũ Mai:

Thu có vẻ như cời than đốt lửa
Ta lại buồn như sắp sửa vào yêu

Đích thực, hai câu thơ trên là của Chu Hoạch trong bài "Gió đầu ô", Bản thảo bài thơ này, với nét chữ rất mảnh và nhiều dập xoá đã được Chu lấy in vào trang bìa 1 của tập "Thơ Chu Hoạch", NXB Văn học 1996".

Đọc bài báo của Nguyễn Viết Bình, nhất là đoạn trên đây, tôi thật sự buồn. Buồn hơn, khi được nghe chính họa sĩ, nhà thơ Chu Hoạch, người mà tôi chưa được quen biết, người mà cuộc đời lắm khi "lên bờ xuống ruộng", trải qua nhiều nỗi đau, còn đau hơn cả Trần Vũ Mai, bạn tôi, khi nói về điều "rất khó chịu này".

Trong bài báo "Mỏng manh, nắng tắt, đời người" viết về Trần Vũ Mai, tôi có sử dụng một số tư liệu trong hai bài báo của nhà thơ Trịnh Thanh Sơn viết về Mai. Một trong hai bài báo đó Trịnh Thanh Sơn viết năm 2000, được in trong tập "Trần Vũ Mai - Thơ, Ghi chép, Văn xuôi, Trường ca", NXB Hội Nhà văn ấn hành, tháng 8/2007, có đoạn:

"Trong bài viết: "Trần Vũ Mai - Gương mặt thơ", in trên Báo Văn Nghệ - Hội Nhà văn Việt Nam, tôi trích hai câu thơ thật hay trong bài thơ "Gió đầu ô":

Thu có vẻ như cời than bốc lửa
Ta lại buồn như sắp sửa vào yêu…

Bài báo in xong, tôi gặp ngay một nỗi buồn.

Nhà viết kịch Ngọc Thụ (Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam), cùng làm trong sân 51 Trần Hưng Đạo, gặp tôi bảo rằng:

- Bài viết của cậu về Trần Vũ Mai rất hay, rất có tình, chỉ tiếc rằng, hai câu thơ hay nhất mà cậu trích lại là của nhà thơ Chu Hoạch, chứ không phải của Trần Vũ Mai.

Tôi ngơ ngẩn, đau đến tận tim! Trời ơi, Mai chết chưa được mười năm (1991), mà thơ Mai đã bị người đời nhầm với thơ khác?!

May sao. Bài thơ này còn có mặt trong tập thơ "Thơ và Trường ca" được xuất bản sau ngày Mai mất. Đêm nay, tôi mở lại bài thơ, đọc và nhớ.

Nhớ rằng:

Đó là mùa thu năm 1984, một buổi chiều tôi cùng Mai uống rượu ở quán ông già ngõ Tạm Thương cùng Định Nguyễn (tức Bá). Hôm ấy, khác với thường lệ, Trần Vũ Mai nói rất nhiều, đọc thơ say sưa. Định Nguyễn đã ngà ngà, luôn mồm khen thơ Mai hay. Mai cũng phấn khởi. Và thế là Mai mở túi sách, đọc bài thơ anh chưa thuộc, bởi anh nói rằng, mới viết đêm qua":

Gió đầu ô vào mùa chớm lạnh
Mạnh hơn và có lẽ sạch hơn…

Trần Vũ Mai mới chỉ đọc hai câu mà Định Nguyễn đã cầm ly rượu, đứng chông chênh, ngất ngưởng phán:

- Đó là hai câu thơ tuyệt chiêu. Tao chưa bao giờ nghe câu thơ hay như thế!

Trần Vũ Mai hơi khó chịu, cụng ly với Định Nguyễn, rồi đọc tiếp cho đến hết bài "Gió đầu ô". Đến câu:

Thu có vẻ như cời than bốc lửa
Ta lại buồn như sắp sửa vào yêu

Thì Định Nguyễn oà lên khóc, nước mắt giàn giụa. Định Nguyễn cứ khóc mãi, không làm sao can được, Trần Vũ Mai bảo tôi:

- Mặc kệ nó, cái thằng hay nhè này… chơi với nó khổ lắm. Tao với mày cứ uống đi. Hôm nay tao vừa có nhuận bút, những năm mươi đồng, uống đến sáng cũng chưa hết.

Tôi nhớ hai câu thơ trên từ cái đêm rượu thu ấy".

Trong bài viết của Trịnh Thanh Sơn trên đây có hai chữ "bốc lửa" khác hai chữ "đốt lửa" khi trích bài thơ "Gió đầu ô", so với bài viết về Chu Hoạch của Nguyễn Viết Bình.

Tôi chưa kịp "đôi lời xin được cùng thưa" với nhà thơ Chu Hoạch thì được tin ngày 4/10/2007 ông đã qua đời. Trong bài báo "Vĩnh biệt họa sĩ - nhà thơ Chu Hoạch" trên Báo Lao Động ngày 6/10, nhà thơ Nguyễn Thụy Kha cho biết, bài thơ "Gió đầu ô" là của Chu Hoạch.

Trần Vũ Mai, cũng như nhiều người thích, đã chép bài thơ này vào sổ tay của mình. Sau này bạn bè của Mai tưởng là thơ anh nên đã đưa in.

Bây giờ, cả bốn nhà thơ: Trần Vũ Mai, Định Nguyễn, Trịnh Thanh Sơn, Chu Hoạch, những bậc "thi tài, thi tửu" đều đã thành người thiên cổ. Biết đâu ở nơi xa xăm ấy, cả bốn nhà thơ đã lại gặp nhau và giữa ngày thu này,

"Định Nguyễn lại oà lên khóc, nước mắt giàn giụa" khi nghe Trần Vũ Mai cụng ly đọc hai câu thơ của Chu Hoạch, mà Trịnh Thanh Sơn "nghe xong là nhớ, nhớ đến bây giờ":

"Thu có vẻ như cời than đốt lửa
Ta lại buồn như sắp sửa vào yêu…".

Tháng 10/2007
Dương Đức Quảng