Ván cờ

Tặng GS. CXH

Đó là ván cờ giữa Marcel Duchamp và Ferdinand de Saussure

Bàn cờ khá cũ và quân “Hậu” bị thất lạc đâu đó đã được Saussure thay thế bằng một nắp chai Coca Cola

Cả Duchamp và Saussure đều không lấy thế làm phiền, bởi bất chấp việc quân “Hậu” thất lạc có bị thay thế bằng một nắp chai Coca Cola (hay bằng gì đi chăng nữa) - thì thế tương quan của các quân cờ, bàn cờ và thậm, chí cả ván cờ vẫn không đổi

Cả hai kẻ chơi đều hiểu rằng, nắp chai Coca Cola thay thế, trong ván cờ này, đã chỉ là một quân Hậu “theo quy ước” - một quân “Hậu” có tính biểu tượng (symbolic ) mang theo một mối quan hệ võ đoán tuyệt đối giữa hai vế sở biểu và năng biểu

Và quả đúng thật là trong suốt quá trình chơi ván cờ của đời họ – không một ai, dù là Duchamp (người Pháp) hay Saussure (người Thụy Sĩ) – có khi nào nhầm lẫn và rồi sử dụng nắp chai Coca Cola (ở đây được dùng thay thế chức năng của quân Hậu) theo chức năng của một quân khác (Vua, Xe, Mã, Tốt… vân vân), hoặc có khi nào lỡ lời gọi tên cái nắp ấy trở lại là “nắp Coca Cola”

Nắp chai Coca Cola – từ sau khi bị biến nghĩa và được sử dụng trong mối tương quan của bàn cờ và ván cờ này – không nghi ngờ gì nữa - đã trở nên một quân “Hậu” thuần khiết.

*

Và rồi thậm chí ngay cả việc Saussure, nhân lúc Duchamp lơ đễnh, có lẹ tay đi trước một vài nước cờ, thì chính Duchamp (nếu phát hiện ra được) cũng sẽ chẳng cảm thấy khó chịu, bởi Duchamp thừa hiểu rằng, cho dẫu Saussure có đi trước ông cả ngàn nước cờ đi chăng nữa, thì ngay thời điểm tới lượt đi của ông – thế quân bằng của ván cờ sẽ lập tức được thiết lập lại, cũng như ngay chính tại thời điểm ấy – ván cờ – nhìn từ quan điểm Duchamp và của những người xem (dù đã đứng xem từ đầu hay mới ghé qua) – sẽ được coi như: chỉ vừa mới bắt đầu.