Ngọc tỉnh liên phú 玉井蓮賦 • Phú sen trong giếng

Khách có kẻ:
Nhà cao tựa ghế; trưa hạ nắng nồng.
Ao trong ngắm làn nước biếc; Nhạc phủ vịnh khúc phù dung.

Chợt có người:
Mặc áo quê; đội mũ vàng.
Tiên phong đạo cốt; khác xa trần gian.
Hỏi “Ở đâu lại”, rằng “Từ Hoa San”.
Bèn bắc ghế; bèn mời ngồi.
Dưa Đông Lăng đem cắt; quả Dao trì đem mời.
Bèn sang sảng nói, bèn ha hả cười.

Đoạn rồi, trông khách mà rằng:
Anh cũng là người quân tử ưa hoa sen đó chăng?
Ta có giống lạ trong ống áo này.
Chẳng phải như đào trần lý tục; chẳng phải như trúc cỗi mai gầy.
Câu kỷ phòng tăng khó sánh; mẫu đơn đất Lạc nào tầy.
Giậu Đào Lệnh cúc sao ví được; vườn Linh Quân lan khó sánh thay!
Ấy là giống sen giếng ngọc ở đầu núi Thái hoa đây.

Khách rằng:
Lạ thay! Có phải người xưa từng bảo: “Ngó như thuyền mà hoa mười trượng, lạnh như sương mà ngọt như mật” đó ư?
Trước vẫn nghe tiếng, nay mới thấy thật.
Đạo sĩ lòng vui hớn hở, lấy trong ống áo trưng bày.
Khách vừa trông thấy; lòng ngậm ngùi thay.
Giấy mười thức xếp sẵn; bút năm sắc thấm ngay.

Làm bài ca rằng:
Thuỷ tinh gác để làm cung
Cửa ngoài lóng lánh bao vòng lưu li
Bùn thời tán bột pha lê,
Hạt trai làm móc dầm dề tưới cây,
Mùi hương thơm ngát tầng mây,
Ngọc hoàng nghe cũng rủ đầy tình thương.
Lạnh lùng hạt quế không hương,
Tố Nga lại nổi ghen tuông tơi bời.
Bãi sông hái cỏ dạo chơi,
Bến Tương luống những trông vời Tương phi,
Giữa dòng lơ lửng làm chi,
Nhà xưa sao chẳng về đi cho rồi.
Há rằng trống rỗng bất tài
Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay.
Nếu ta giữ mực thẳng ngay.
Mưa sa gió táp xem nay cũng thường
Sợ khi lạt thắm phai hương.
Mỹ nhân đến lúc muộn màng hết xuân.

Đạo sĩ nghe mà than rằng:
Sao anh lại ai oán như thế?
Anh không thấy: hoa tử vi trên ao Phượng hoàng, hoa hồng dược trước thềm Ngọc đường đó sao?
Địa vị cao cả; danh tiếng vẻ vang.
Triều minh thánh chúng ta đều được quý: cõi tao nhân anh đi mãi sao đang.

Khách bấy giờ:
Nghe lọt mấy lời; đem lòng kính một.
Ngâm thơ đình thượng của Thành Trai; hoạ câu phong đầu của Hàn Dũ.
Gõ cửa thiên môn, giãi tấc lòng, kính dâng bài “Ngọc tỉnh liên” phú.

Đương khi lửa hạ, khách cao trai thư thả, tới dòng nước biếc, vịnh khúc phù dung, đến bến ao trong, ngâm câu nhạc phủ. Bỗng bóng ai, áo trắng mũ vàng, phất phơ diệu cốt xương tiên, hớn hở tinh thần khác tục. Khách hỏi: Tự đâu mà lại? Thưa rằng: Từ núi Hoa San. Khách kéo ghế mời ngồi vồn vã, này đưa ngon quả quý bày ra. Chuyện gần thôi lại chuyện xa, nói cười lơi lả, tiệc hoa tơi bời. Chuyện xong, mới hỏi khách rằng: Khách đây quân tử ái liên chăng là? Tiện đây sẵn có giống nhà, vẫn từng gìn giữ nâng niu hoa vàng. Nọ đào lý bỉ thô còn kém, kể trúc mai đơn lạnh còn xa; nào phải giống tăng phòng câu kỷ, nào phải phường Lạc thổ mẫu đơn, cũng chẳng phải đông ly đào cúc, mà cũng không cửu uyển linh lan; chính là một giống sen thần, đầu non núi Hoạ giếng vàng sinh ra. Khách nghe nói: Khen thay quý lạ! Phải chăng giống hoa cao mười trượng, ngó cong như thuyền, lạnh giá như băng, ngọt ngon tựa mật, xưa từng nghe tiếng, nay được thực trông. Nghe qua, đạo sĩ vui lòng, hoa trong tay áo giũ liền tặng đưa. Khách trông thấy trong lòng hồi hộp, bút ngũ lăng tay thảo nên ca. Ca rằng:

Thuỷ tinh làm mái cung đình
Lưu ly tạc để nên hình cung môn
Pha lê nát nhỏ làm bùn
Minh châu làm móc trên cành tưới cây
Hương thơm bay thấu từng mây
Bích thiên âu cũng mê say tấc lòng
Quế xanh khóc vụng tuổi thầm
Tố Nga luống những mười phần giận thân
Cỏ dao hài chốn Phương tân
Sông Tương trông ngóng mỹ nhân dãi dầu.
Giữa dòng lơ lửng vì đâu?
Non sông đất cũ cớ sao chẳng về?
Đành nơi lưu lạc quản gì
Thuyền quyên lỡ bước lắm bề gian truân
Một lòng trung chính nghĩa nhân
Lo chi mưa gió, phong trần, tuyết sương!
Chỉn e lạt phấn phai hương
Tháng ngày thắm thoát, mỹ nhân ai hoài

Nghe xong, đạo sĩ than rằng: Nói chi ai oán thiết tha! Kìa chẳng xem đoá tử vi nở trên ao phượng, hoa thược dược mọc trước bệ vàng, cũng là địa vị thanh cao, thanh danh hiển hách, ơn trên Thánh chúa, mưa móc dồi dào. Vội chi tủi phận hờn duyên, nước non lẩn thẩn toan bề đi đâu? Khách nghe ra như tình như cảm, đem lòng kính mộ xiết bao. Khúc trai đình tay tiên đề vịnh, thơ phong đầu giọng ngọc ngâm nga. Nỗi lòng xin giãi gần xa, kính dâng một phú hải hà xét soi.

Khách đương ngồi ghế chon von,
Trời hè đã điểm vầng son giữa đầu.
Trông xuống nước một mầu xanh ngắt,
Phú phù dung xin vạch mấy câu.
Hốt nhiên lại có người đâu,
Mũ vàng đậy tóc, áo nâu che mình.
Khác cõi tục như hình tiên lạc,
Rảnh hơi cơm không được đặm đà.
Hồi rằng quê ở đâu ta?
Rằng: - Tôi ở ngọn non Hoa mới rồi.
Bèn đưa ghế bảo ngồi thư thả,
Bổ dưa Đông dâng quả Giao Trì.
Cười cười nói nói khì khì,
Đã mà bảo khách là vì yêu sen.
Ta có thứ vẫn khen rằng lạ,
Tay áo này ta đã bỏ lâu.
Không như đào lý chăn chau,
Không như mai trúc phải sầu cô đơn.
Cũng không phải mẫu đơn cẩu kỷ,
Cũng không là cúc rỉ lân sân.
Chính là một giống sen thần,
Mọc trong giếng ngọc giữa làn non Hoa.
Khách mới bảo: - Sao mà lạ thế,
Thật ngó to hoa kể mười tầm.
Lạnh như sương tuyết dãi dầm,
Ngọt như mật tẩm đường đằm ấy chăng?
Vẫn nghe thấy nói năng khi trước,
Nhưng ngày nay biết được thật rồi.
Xem chừng đạo sĩ cũng vui,
Rút trong tay áo mới tòi mòi ra.
Khách trông thấy lòng đà thổn thức,
Giấy bút bày lập tức xong phăng,
Làm bài ca mới hát rằng:
Thuỷ tỉnh làm diệu, ngó bằng lưu ly.
Bùn phải tán pha lê mới phải,
Sương phải đem châu sái mới xong.
Chín lần thoang thoảng thơm nồng,
Trời kia vẫn sẵn có lòng ước ao.
Kìa hương quế ngạt ngào phải hết,
Nọ cô Hằng rất mệt ghen tuông.
Hái rau trên bãi sông Phương,
Người yêu những nhớ sòng Tương chút tình.
Giữa dòng nước ẩn mình chi mãi,
Cố vũ kia sao hãy chẳng về.
Há như hộ lạc quê nề,
Thuyền quyên, ôi hỡi! lầm về thuyền quyên.
Ví dọc nọ không xiên không quẹo,
Gió mưa kia lạnh lẽo hại gì.
Chỉn e thắm rụng hồng suy,
Mỹ nhân khi tới còn gì là xuân.
Đạo sĩ bỗng ân cần than thở,
Rằng: “Bác sao thương nhớ về đâu.
Tử vi bên chốn ao sâu,
Mấy chồi hồng dược trước lầu nhớ nao.
Lên một nước thanh cao một nước,
Chút thân danh chiêu chước đã nhiều.
Kẻ kia lừng lẫy trong triều,
Bác đâu bác cứ tiêu diêu quê người.”
Bèn áy ngáy những lời nói đó,
Thêm kính và thêm mộ vì ai.
Trên đình ngâm khúc Thành Trai,
Thơ Xương Lê lại nối vài bốn câu.
Cửa xương hạp nhòm sâu thăm thẳm,
Mảnh băng tâm đặm thắm dãi liền.
Mừng mừng sợ sợ chưa yên,
Xin dâng bài phú tỉnh liên mấy vần.