Trạng chết Chúa cũng băng hà

Bài ca dao phản ánh xã hội thời Lê mạt thối tha, chúa Trịnh chuyên quyền, cụ thể là từ câu chuyện dân gian Trạng Quỳnh bị chúa Trịnh hãm hại.

Sau vụ bị Trạng Quỳnh chơi xỏ, cho ăn canh rau cải tưới bằng nước đái, cá rô nuôi bằng cứt của Trạng, nhà chúa đâm ra thâm thù. Được mười hôm, chúa đòi Quỳnh vào thị yến, định đánh thuốc độc cho chết, Quỳnh biết chúa căm về mấy chuyện trước, lần này đòi vào thị yến, chắc là có chuyện, lúc đi dặn vợ con rằng: “Hôm nay ta vào hầu yến chúa, lành ít, dữ nhiều. Ta có mệnh hệ nào, thì không được phát tang ngay, cứ phải để ta vào võng, cắt hai đứa quạt hầu, rồi gọi nhà trò về hát, đợi bao giờ phủ chúa phát tang thì ở ngoài hãy phát tang.” Quỳnh vào đến cung, chúa bảo: “Lâu nay không thấy mặt, lòng ta khát khao lắm. Vừa rồi, có người tiến hải vị, ta nhớ đến ngươi, đòi vào ăn yến, người không được từ.” Quỳnh biết chúa thù về cây cải hôm nọ, không ăn không được. Vừa nếm một miếng thì chúa hỏi: “Bao giờ Quỳnh chết?” Quỳnh thưa: “Bao giờ chúa băng hà thì Quỳnh cũng chết?” Ăn xong, Quỳnh thấy trong người khang khác, cáo xin về. Vừa về đến nhà thì tắt hơi. Vợ con cứ theo lời Quỳnh dặn mà làm. Chúa sai người dò xem Quỳnh có việc gì không, thấy Quỳnh đương nằm võng nghe nhà trò hát, mà người nhà thì đi lại vui vẻ như thường, về tâu với chúa. Chúa liền đòi đầu bếp lên hỏi xem đánh thuốc thế nào mà Quỳnh không việc gì. Chúa ăn thử, được một chốc thì chúa lăn ra chết. Nhà Quỳnh nghe thấy trong dinh chúa phát tang thì ở nhà cũng phát tang. Chúa và Trạng đưa ma một ngày. Quỳnh chết đến cổ còn lừa được chúa mới nghe.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]