Thiên vấn 天問 • Hỏi trời

天問
Thiên vấn
Hỏi trời

曰：
Viết:

遂古之初，
Toại cổ chi sơ,

誰傳道之？
Thuỳ truyền đạo chi?

上下未形，
Thượng hạ vị hình,

何由考之？
Hà do khảo chi?

冥昭瞢闇，
Minh chiêu măng ám,

誰能極之？
Thuỳ năng cực chi?

馮翼惟像，
Phùng dực duy tượng,

何以識之？
Hà dĩ thức chi?

明明闇闇，
Minh minh ám ám,

惟時何為？
Duy thì hà vi?

陰陽三合，
Âm dương tam hợp,

何本何化？
Hà bản hà hoá?

圜則九重，
Hoàn tắc cửu trùng,

孰營度之？
Thục dinh độ chi?

惟玆何功？
Duy tư hà công?

孰初作之？
Thục sơ tác chi?

斡維焉繫？
Oát duy yên hệ?

天極焉加？
Thiên cực yên gia?

八柱何當？
Bát trụ hà đương?

東南何虧？
Đông nam hà khuy?

九天之際，
Cửu thiên chi tế,

安放安屬？
An phóng an thuộc?

隅隈多有，
Ngung ôi đa hữu,

誰知其數？
Thuỳ tri kỳ số?

天何所沓？
Thiên hà sở đạp?

十二焉分？
Thập nhị yên phân?

日月安屬？
Nhật nguyệt an thuộc?

列星安陳？
Liệt tinh an trần?

出自湯谷，
Xuất tự Thang cốc,

次于蒙汜。
Thứ vu Mông dĩ.

自明及晦，
Tự minh cập hối,

所行幾里？
Sở hành kỷ lý?

夜光何德，
Dạ quang hà đức,

死則又育？
Tử tắc hựu dục?

厥利維何，
Quyết lợi duy hà,

而顧菟在腹？
Nhi cố thố tại phúc?

女岐無合，
Nữ Kỳ vô hợp,

夫焉取九子？
Phù yên thủ cửu tử?

伯強何處？
Bá cường hà xứ?

惠氣安在？
Huệ khí an tại?

何闔而晦？
Hà hạp nhi hối?

何開而明？
Hà khai nhi minh?

角宿未旦，
Giác túc vị đán,

曜靈安藏？
Diệu linh an tàng?

不任汩鴻，
Bất nhiệm mịch hồng,

師何以尚之？
Sư hà dĩ thượng chi?

僉曰：「何憂？
Thiêm viết: “Hà ưu?

何不課而行之？」
Hà bất khoá nhi hành chi?”

鴟龜曳銜，
Si quy duệ hàm,

鯀何聽焉？
Cổn hà thính yên?

順欲成功，
Thuận dục thành công,

帝何刑焉？
Đế hà hình yên?

永遏在羽山，
Vĩnh át tại Vũ sơn,

夫何三年不施？
Phù hà tam niên bất thi?

伯禹愎鯀，
Bá vũ phức Cổn,

夫何以變化？
Phù hà dĩ biến hoá?

纂就前緒，
Toản tựu tiền tự,

遂成考功。
Toại thành khảo công.

何續初繼業，
Hà tục sơ kế nghiệp,

而厥謀不同？
Nhi quyết mưu bất đồng?

洪泉極深，
Hồng tuyền cực thâm,

何以寘之？
Hà dĩ trí chi?

地方九則，
Địa phương cửu tắc,

何以墳之？
Hà dĩ phần chi?

應龍何畫，
Ứng long hà hoạ,

何盡何歷？
Hà tận hà lịch?

鯀何所營？
Cổn hà sở dinh?

禹何所成？
Vũ hà sở thành?

康回馮怒，
Khang Hồi phùng nộ,

墜何故以東南傾？
Truỵ hà cố dĩ đông nam khuynh?

九州安錯？
Cửu châu an thác?

川谷何洿？
Xuyên cốc hà ô?

東流不溢，
Đông lưu bất dật,

孰知其故？
Thục tri kỳ cố?

東西南北，
Đông tây nam bắc,

其修孰多？
Kỳ tu thục đa?

南北順㯐，
Nam bắc thuận thoả,

其衍幾何？
Kỳ diễn kỷ hà?

崑崙縣圃，
Côn Lôn Huyền Phố,

其居安在？
Kỳ cư an tại?

增城九重，
Tăng thành cửu trùng,

其高幾里？
Kỳ cao kỷ lý?

四方之門，
Tứ phương chi môn,

其誰從焉？
Kỳ thuỳ tòng yên?

西北辟啟，
Tây bắc tích khởi,

何氣通焉？
Hà khí thông yên?

日安不到，
Nhật an bất đáo,

燭龍何照？
Chúc long hà chiếu?

羲和之未揚，
Hy Hoà chi vị dương,

若華何光？
Nhược hoa hà quang?

何所冬暖？
Hà sở đông noãn?

何所夏寒？
Hà sở hạ hàn?

焉有石林？
Yên hữu thạch lâm?

何獸能言？
Hà thú năng ngôn?

焉有虯龍，
Yên hữu cầu long,

負熊以遊？
Phụ hùng dĩ du?

雄虺九首，
Hùng huỷ cửu thủ,

儵忽焉在？
Thúc hốt yên tại?

何所不死？
Hà sở bất tử?

長人何守？
Trưởng nhân hà thủ?

靡蓱九衢，
Mỹ bình cửu cù,

枲華安居？
Tỷ hoa an cư?

一蛇吞象，
Nhất xà thôn tượng,

厥大何如？
Quyết đại hà như?

黑水玄趾，
Hắc thuỷ huyền chỉ,

三危安在？
Tam Nguy an tại?

延年不死，
Diên niên bất tử,

壽何所止？
Thọ hà sở chỉ?

鯪魚何所？
Lăng ngư hà sở?

鬿堆焉處？
Kỳ đôi yên xứ?

羿焉彃日？
Nghệ yên tất nhật?

烏焉解羽？
Ô yên giải vũ?

禹之力獻功，
Vũ chi lực hiến công,

降省下土四方，
Giáng tỉnh hạ thổ tứ phương,

焉得彼涂山女，
Yên đắc bỉ Đồ Sơn nữ,

而通之於台桑？
Nhi thông chi ư Thai Tang?

閔妃匹合，
Mẫn phi thất hợp,

厥身是繼，
Quyết thân thị kế,

胡維嗜不同味，
Hồ duy thị bất đồng vị,

而快鼂飽？
Nhi khoái trào bão?

啟代益作后，
Khải đại Ích tác hậu,

卒然離蠥，
Tốt nhiên ly nghiệt,

何啟惟憂，
Hà Khải duy ưu,

而能拘是達？
Nhi năng câu thị đạt?

皆歸射𥷤，
Giai quy xạ cúc,

而無害厥躬。
Nhi vô hại quyết cung.

何后益作革，
Hà hậu Ích tác cách,

而禹播降？
Nhi Vũ bá giáng?

啟棘賓商，
Khởi cức tân thương,

《九辯》《九歌》。
“Cửu biện”, “Cửu ca”.

何勤子屠母，
Hà cần tử đồ mẫu,

而死分竟地？
Nhi tử phân cánh địa?

帝降夷羿，
Đế giáng Di Nghệ,

革孽夏民。
Cách nghiệt hạ dân.

胡射夫河伯，
Hồ xạ phu hà bá,

而妻彼雒嬪？
Nhi thê bỉ Lạc tần?

馮珧利決，
Phùng diêu lợi quyết,

封狶是射。
Phong thỉ thị xạ.

何獻蒸肉之膏，
Hà hiến chưng nhục chi cao,

而后帝不若？
Nhi hậu đế bất nhược?

浞娶純狐，
Trác thú Thuần Hồ,

眩妻爰謀。
Huyễn thê viên mưu.

何羿之射革，
Hà Nghệ chi xạ cách,

而交吞揆之？
Nhi giao thôn quỹ chi?

阻窮西征，
Trở cùng tây chinh,

巖何越焉？
Nham hà việt yên?

化為黃熊，
Hoá vi hoàng hùng,

巫何活焉？
Vu hà hoạt yên?

咸播秬黍，
Hàm bá cự thử,

莆雚是營。
Phủ quán thị dinh.

何由并投，
Hà do tịnh đầu,

而鮌疾脩盈？
Nhi Cổn tật tu doanh?

白蜺嬰茀，
Bạch nghê anh phất,

胡為此堂？
Hồ vi thử đường?

安得夫良藥，
An đắc phu lương dược,

不能固臧？
Bất năng cố tang?

天式從橫，
Thiên thức tòng hoành,

陽離爰死。
Dương ly viên tử.

大鳥何鳴，
Đại điểu hà minh,

夫焉喪厥體？
Phù yên táng quyết thể?

蓱號起雨，
Bình hào khởi vũ,

何以興之？
Hà dĩ hưng chi?

撰體協脅，
Soạn thể hiệp hiếp,

鹿何膺之？
Lộc hà ưng chi?

鼇戴山抃，
Ngao đới sơn biến,

何以安之？
Hà dĩ an chi?

釋舟陵行，
Thích chu lăng hành,

何以遷之？
Hà dĩ thiên chi?

惟澆在戶，
Duy kiêu tại hộ,

何求于嫂？
Hà cầu vu tẩu?

何少康逐犬，
Hà Thiếu Khang trục khuyển,

而顛隕厥首？
Nhi điên vẫn quyết thủ?

女歧縫裳，
Nữ kỳ phùng thường,

而館同爰止，
Nhi quán đồng viên chỉ,

何顛易厥首，
Hà điên dị quyết thủ,

而親以逢殆？
Nhi thân dĩ phùng đãi?

湯謀易旅，
Thang mưu dị lữ,

何以厚之？
Hà dĩ hậu chi?

覆舟斟尋，
Phúc chu châm tầm,

何道取之？
Hà đạo thủ chi?

桀伐蒙山，
Kiệt phạt Mông Sơn,

何所得焉？
Hà sở đắc yên?

妹嬉何肆，
Muội Hỉ hà tứ,

湯何殛焉？
Thang hà cức yên?

舜閔在家，
Thuấn mẫn tại gia,

父何以鱞？
Phụ hà dĩ quan?

堯不姚告，
Nghiêu bất Diêu cáo,

二女何親？
Nhị nữ hà thân?

厥萌在初，
Quyết manh tại sơ,

何所億焉！
Hà sở ức yên!

璜臺十成，
Hoàng đài thập thành,

誰所極焉？
Thuỳ sở cực yên?

登立為帝，
Đăng lập vi đế,

孰道尚之？
Thục đạo thượng chi?

女媧有體，
Nữ Oa hữu thể,

孰制匠之？
Thục chế tượng chi?

舜服厥弟，
Thuấn phục quyết đệ,

終然為害。
Chung nhiên vi hại.

何肆犬體，
Hà tứ khuyển thể,

而厥身不危敗？
Nhi quyết thân bất nguy bại?

吳獲迄古，
Ngô hoạch hất cổ,

南嶽是止。
Nam nhạc thị chỉ.

孰期去斯，
Thục kỳ khứ tư,

得兩男子？
Đắc lưỡng nam tử?

緣鵠飾玉，
Duyên hộc sức ngọc,

后帝是饗。
Hậu đế thị hưởng.

何承謀夏桀，
Hà thừa mưu Hạ Kiệt,

終以滅喪？
Chung dĩ diệt táng?

帝乃降觀，
Đế nãi giáng quan,

下逢伊摯。
Hạ phùng Y Chí.

何條放致罰，
Hà Điều phóng trí phạt,

而黎服大說？
Nhi lê phục đại thuyết?

簡狄在臺，
Giản Địch tại đài,

嚳何宜？
Khốc hà nghi?

玄鳥致貽，
Huyền điểu trí di,

女何喜？
Nữ hà hỉ?

該秉季德，
Cai bỉnh quý đức,

厥父是臧。
Quyết phụ thị tang.

胡終弊于有扈，
Hồ chung tệ vu Hữu Hổ,

牧夫牛羊？
Mục phù ngưu dương?

干協時舞，
Can hiệp thì vũ,

何以懷之？
Hà dĩ hoài chi?

平脅曼膚，
Bình hiếp mạn phu,

何以肥之？
Hà dĩ phì chi?

有扈牧豎，
Hữu Hổ mục thụ,

云何而逢？
Vân hà nhi phùng?

擊牀先出，
Kích sàng tiên xuất,

其命何從？
Kỳ mệnh hà tòng?

恆秉季德，
Hằng bỉnh quý đức,

焉得夫朴牛？
Yên đắc phù phác ngưu?

何往營班祿，
Hà vãng dinh ban lộc,

不但還來？
Bất đãn hoàn lai?

昏微遵迹，
Hôn vi tuân tích,

有狄不寧。
Hữu địch bất ninh.

何繁鳥萃棘，
Hà phồn điểu tuỵ cức,

負子肆情？
Phụ tử tứ tình?

眩弟竝淫，
Huyễn đệ tịnh dâm,

危害厥兄。
Nguy hại quyết huynh.

何變化以作詐，
Hà biến hoá dĩ tác trá,

後嗣而逢長？
Hậu tự nhi phùng trường?

成湯東巡，
Thành thang đông tuần,

有莘爰極。
Hữu Sần viên cực.

何乞彼小臣，
Hà khất bỉ tiểu thần,

而吉妃是得？
Nhi cát phi thị đắc?

水濱之木，
Thuỷ tân chi mộc,

得彼小子。
Đắc bỉ tiểu tử.

夫何惡之，
Phù hà ác chi,

媵有莘之婦？
Dắng Hữu Sần chi phụ?

湯出重泉，
Thang xuất Trùng tuyền,

夫何辠尤？
Phù hà tội vưu?

不勝心伐帝，
Bất thắng tâm phạt đế,

夫誰使挑之？
Phù thuỳ sử khiêu chi?

會鼂爭盟，
Hội trào tranh minh,

何踐吾期？
Hà tiễn ngô kỳ?

蒼鳥群飛，
Thương điểu quần phi,

孰使萃之？
Thục sử tuỵ chi?

到擊紂躬，
Đáo kích Trụ cung,

叔旦不嘉。
Thúc Đán bất gia.

何親揆發，
Hà thân quỹ phát,

定周之命以咨嗟？
Định Chu chi mệnh dĩ tư ta?

授殷天下，
Thụ Ân thiên hạ,

其位安施？
Kỳ vị an thi?

反成乃亡，
Phản thành nãi vong,

其罪伊何？
Kỳ tội y hà?

爭遣伐器，
Tranh khiển phạt khí,

何以行之？
Hà dĩ hành chi?

竝驅擊翼，
Tịnh khu kích dực,

何以將之？
Hà dĩ tướng chi?

昭后成遊，
Chiêu hậu thành du,

南土爰底。
Nam thổ viên để.

厥利惟何，
Quyết lợi duy hà,

逢彼白雉？
Phùng bỉ bạch trĩ?

穆王巧梅，
Mục Vương xảo mai,

夫何為周流？
Phù hà vi chu lưu?

環理天下，
Hoàn lý thiên hạ,

夫何索求？
Phù hà sách cầu?

妖夫曳衒，
Yêu phù duệ huyễn,

何號于市？
Hà hào vu thị?

周幽誰誅，
Chu U thuỳ tru,

焉得夫襃姒？
Yên đắc phù Bao Tự?

天命反側，
Thiên mệnh phản trắc,

何罰何佑？
Hà phạt hà hữu?

齊桓九會，
Tề Hoàn cửu hội,

卒然身殺。
Tốt nhiên thân sát.

彼王紂之躬，
Bỉ vương Trụ chi cung,

孰使亂惑？
Thục sử loạn hoặc?

何惡輔弼，
Hà ác phụ bật,

讒諂是服？
Sàm siểm thị phục?

比干何逆，
Tỷ Can hà nghịch,

而抑沉之？
Nhi ức trầm chi?

雷開阿順，
Lôi Khai a thuận,

而賜封之？
Nhi tứ phong chi?

何聖人之一德，
Hà thánh nhân chi nhất đức,

卒其異方？
Tốt kỳ dị phương?

梅伯受醢，
Mai Bá thụ hải,

箕子詳狂。
Cơ tử tường cuồng.

稷維元子，
Tắc duy nguyên tử,

帝何竺之？
Đế hà trúc chi?

投之於冰上，
Đầu chi ư băng thượng,

鳥何燠之？
Điểu hà úc chi?

何馮弓挾矢，
Hà phùng cung hiệp thi,

殊能將之？
Thù năng tướng chi?

既驚帝切激，
Ký kinh đế thiết khích,

何逢長之？
Hà phùng trường chi?

伯昌號衰，
Bá Xương hào suy,

秉鞭作牧。
Bỉnh tiên tác mục.

何令徹彼岐社，
Hà linh triệt bỉ Kỳ xã,

命有殷國？
Mệnh hữu ân quốc?

遷藏就岐，
Thiên tàng tựu Kỳ,

何能依？
Hà năng y?

殷有惑婦，
Ân hữu hoặc phụ,

何所譏？
Hà sở cơ?

受賜玆醢，
Thụ tứ tư hải,

西伯上告。
Tây Bá thượng cáo.

何親就上帝，
Hà thân tựu thượng đế,

罰殷之命以不救？
Phạt Ân chi mệnh dĩ bất cứu?

師望在肆，
Sư Vọng tại tứ,

昌何識？
Xương hà thức?

鼓刀揚聲，
Cổ đao dương thanh,

后何喜？
Hậu hà hỉ?

武發殺殷，
Vũ phát sát Ân,

何所悒？
Hà sở ấp?

載尸集戰，
Tái thi tập chiến,

何所急？
Hà sở cấp?

伯林雉經，
Bá Lâm trĩ kinh,

維其何故？
Duy kỳ hà cố?

何感天抑墬，
Hà cảm thiên ức địa,

夫誰畏懼？
Phù thuỳ uý cụ?

皇天集命，
Hoàng thiên tập mệnh,

惟何戒之？
Duy hà giới chi?

受禮天下，
Thụ lễ thiên hạ,

又使至代之？
Hựu sử chí đại chi?

初湯臣摯，
Sơ Thang thần Chí,

後玆承輔。
Hậu tư thừa phụ.

何卒官湯，
Hà tốt quan Thang,

尊食宗緒？
Tôn thực tông tự?

動闔夢生，
Động hạp Mộng sinh,

少離散亡。
Thiếu ly tán vong.

何壯武厲，
Hà tráng vũ lệ,

能流厥嚴？
Năng lưu quyết nghiêm?

彭鏗斟雉，
Bành khanh châm trĩ,

帝何饗？
Đế hà hưởng?

受壽永多，
Thụ thọ vĩnh đa,

夫何久長？
Phù hà cửu trường?

中央共牧，
Trung ương cộng mục,

后何怒？
Hậu hà nộ?

𧒒蛾微命，
Phong nga vi mệnh,

力何固？
Lực hà cố?

驚女釆薇，
Kinh nữ biện vi,

鹿何祐？
Lộc hà hữu?

北至回水，
Bắc chí hồi thuỷ,

萃何喜？
Tuỵ hà hỉ?

兄有噬犬，
Huynh hữu phệ khuyển,

弟何欲？
Đệ hà dục?

易之以百兩，
Dị chi dĩ bách lưỡng,

卒無祿。
Tốt vô lộc.

薄暮雷電，
Bạc mộ lôi điện,

歸何憂？
Quy hà ưu?

厥嚴不奉，
Quyết nghiêm bất phụng,

帝何求？
Đế hà cầu?

伏匿穴處，
Phục nặc huyệt xứ,

爰何云？
Viên hà vân?

荊師作勳，
Kinh sư tác huân,

夫何長？
Phù hà trường?

悟過改更，
Ngộ quá cải cánh,

我又何言？
Ngã hựu hà ngôn?

吳光爭國，
Ngô Quang tranh quốc,

久余是勝。
Cửu dư thị thắng.

何環穿自閭社丘陵，
Hà hoàn xuyên tự lư xã khâu lăng,

爰出子文？
Viên xuất Tử Văn?

吾告堵敖，
Ngô cáo Đố Ngạo,

以不長。
Dĩ bất trường.

何試上自予，
Hà thí thượng tự dư,

忠名彌彰？
Trung danh my chương?