Nếu If

Nếu con có thể bình tâm khi mà tất cả
Hết thảy kinh hoàng và đổ lỗi cho con
Nếu con vẫn vững tin khi mọi người nghi kỵ
Mặc ai đó không tin nhưng con vẫn vững lòng
Nếu con biết đợi chờ và kiên nhẫn chờ trông
Không lấy điều dối gian đáp lại điều gian dối
Hoặc bị căm ghét mà không căm ghét lại
Không nói những lời khôn, không ra vẻ thánh thần.

Nếu con mơ ước mà không để ước mơ làm chủ đời con
Nếu con có thể suy tư mà không lấy nó làm mục đích
Nếu cả Thành công, Thất bại trên đường đời con gặp
Mà vẫn như nhau - đối xử một tấm lòng
Nếu con biết nghe sự thật những lời của con
Bị kẻ bất lương làm bẫy lừa kẻ dại
Hoặc nhìn đời con đổ vỡ, đành làm lại
Và con cúi xuống dựng nên với công cụ đã mòn.

Nếu con dám đem những đồng vốn của mình
Đổ hết vào một trận ăn thua úp ngửa
Đành làm lại từ đầu vì đã mất tất cả
Mất mát của mình không một chút thở than
Nếu con ép được con tim, thớ thịt đường gân
Phục vụ cho mình để giành mục đích
Và cố níu giữ, dù chẳng còn sức lực
Nhưng ý chí vẫn đòi: “Hãy giữ vững lòng tin!”.

Nếu con giữ tư cách khi nói chuyện với mọi người
Hay khi ngồi với Vua – thường dân không gián đoạn
Nếu không để thiệt cho mình – dù với thù hay bạn
Không còn để ai nợ nần hay còn nợ gì ai
Nếu mỗi phút giây con có được trong đời
Không để phí hoài mà luôn luôn đặt trên đường chạy
Thì thế giới này sẽ là của con, cùng tất cả những gì trong đấy
Và – quan trọng hơn – con trai, con là một Con Người!

Nếu bỗng thấy tan tành sự nghiệp
Mà thản nhiên xây tiếp cuộc đời
Hay trong chỉ một trận thôi
Mất trăm lần thắng không lời thở than

Nếu yêu chẳng mê man xuẩn ngốc
Mạnh mẽ mà mềm mỏng vẫn nên
Bị ghen ghét, chẳng ghét ghen
Kiên trì bảo vệ, vững bền đấu tranh

Nếu bị kẻ gian manh hiểm ác
Mượn việc ta xuyên tạc đặt lời
Dối trên dối dưới dối đời
Nhưng ta quyết chẳng dối người dối ta

Nếu quyền uy chẳng xa quần chúng
Gần đỉnh cao vẫn đúng gốc dân
Yêu thương bè bạn xa gần
Bằng tình huynh đệ chẳng phần riêng tư

Nếu quan sát, ngẫm suy, hiểu biết
Mà chẳng thành phá diệt hoài nghi
Mơ không để mộng cuốn đi
Suy tư mà chẳng để vì suy tư

Nếu dũng cảm mà không sơ hở
Cứng rắn mà vẫn giữ tình thương
Thông minh mà chẳng phô trương
Vẫn khiêm tốn học hỏi chung mọi người

Nếu chiến thắng sau hồi thất bại
Vẫn nhận nhìn, đối xử như nhau
Dây thân ái vẫn bền lâu
Tình sâu nặng đáp, thù sâu không đòi

Thì, con hỡi! TRỜI, NGƯỜI đều giúp
Để vinh, may theo bước con hoài
Nhưng niềm Vinh nhất con ơi
Vì con là một Con người, đó con!

Nếu con vẫn vững tâm khi mọi người xung quanh
Đều mất hết lý trí và đổ thừa cho con,
Nếu con tin chính mình khi mọi người nghi kỵ,
Nhưng vẫn cứ cho phép sự nghi kỵ nơi họ;
Nếu con biết chờ đợi nhưng chẳng chán phải chờ,
Hay bị dèm pha, nhưng chẳng buông lời dối trá,
Hay phải bị ghét bỏ nhưng chẳng chút oán hờn
Và chẳng tỏ ra tốt đẹp, chẳng buồn nói khéo:

Biết mơ ước, nhưng không để giấc mơ làm chủ;
Biết suy nghĩ, nhưng chẳng lấy làm mục đích,
Có thể gặp phải cả Thành Công và Thất Bại
Nhưng vẫn xử hai thứ trá nguỵ ấy như nhau;
Chấp nhận lời thật mình nói bị kẻ ba que
Vặn vẹo thành cạm bẫy cho những ai khờ dại,
Nhìn những thứ mình dành cuộc đời cho, đổ vỡ,
Rồi cúi xuống dựng lại với công cụ hao mòn:

Có thể gộp lại hết mọi thành quả của mình
Và đánh liều tất cả vào một ván sấp ngửa,
Và thua cuộc, và bắt đầu hết lại từ đầu
Nhưng chẳng thở than lời nào về mất mát ấy;
Có thể buộc trái tim, thần kinh, gân cơ mình
Phục vụ bước ngoặt của mình sau cơn mỏi mệt,
Giữ vững như thế khi chẳng còn gì trong mình
Ngoại trừ Ý Chí cứ bảo: “Hãy luôn giữ vững!”

Nói chuyện được với đám đông mà vẫn bảo toàn đức hạnh,
Bước đi cùng Vua Chúa mà chẳng hề khước từ thường dân
Kẻ thù và bạn thân cũng chẳng thể tổn thương mình
Mọi người tin tưởng vào mình, nhưng chẳng có ai quá nhiều
Nếu con có thể tận dụng từng phút giây không khoan nhượng
Với một cuộc hành trình chính xác sáu mươi giây đường xa
Thế giới này, và tất cả trong ấy, là của con đấy.
Hơn thế nữa - con là người lớn rồi, con trai ta!

Si...

Si tu peux voir détruit l’ouvrage de ta vie
Et sans dire un seul mot te mettre à rebâtir,
Ou perdre en un seul coup le gain de cent parties
Sans un geste et sans un soupir ;

Si tu peux être amant sans être fou d’amour,
Si tu peux être fort sans cesser d’être tendre,
Et, te sentant haï, sans haïr à ton tour,
Pourtant lutter et te défendre ;

Si tu peux supporter d’entendre tes paroles
Travesties par des gueux pour exciter des sots,
Et d’entendre mentir sur toi leurs bouches folles
Sans mentir toi-même d’un mot ;

Si tu peux rester digne en étant populaire,
Si tu peux rester peuple en conseillant les rois,
Et si tu peux aimer tous tes amis en frère,
Sans qu’aucun d’eux soit tout pour toi ;

Si tu sais méditer, observer et connaître,
Sans jamais devenir sceptique ou destructeur,
Rêver, mais sans laisser ton rêve être ton maître,
Penser sans n’être qu’un penseur ;

Si tu peux être dur sans jamais être en rage,
Si tu peux être brave et jamais imprudent,
Si tu sais être bon, si tu sais être sage,
Sans être moral ni pédant ;

Si tu peux rencontrer Triomphe après Défaite
Et recevoir ces deux menteurs d’un même front,
Si tu peux conserver ton courage et ta tête
Quand tous les autres les perdront,

Alors les Rois, les Dieux, la Chance et la Victoire
Seront à tous jamais tes esclaves soumis,
Et, ce qui vaut mieux que les Rois et la Gloire
Tu seras un homme, mon fils.

Bản dịch của N.P.G.H (Nguyễn Phúc Giác Hải?) sao có vẻ giống bản dịch của TCHYA Đái Đức Tuấn quá:
Nếu bỗng chốc tan tành sự nghiệp,
Mà nín thinh xây tiếp cuộc đời,
Hay trong một tiếng bạc thôi
Mất hàng trăm ván, không lời thở than;
Nếu yêu chẳng mê man xuẩn động,
Hùng dũng mà mềm mỏng chẳng quên,
Biết bị oán, chẳng oán nguyền,
Song mình, mình tự giữ gìn đấu tranh;

Nếu chịu được đồ ranh xuyên tạc
Pha lời mình khích bác đồ ngu,
Gièm mình, miệng thế điên rồ,
Riêng mình, một mực chẳng lừa dối ai,
Nếu chững chạc chẳng rời đại chúng,
Gần quân vương giữ đúng dân nguyên,
Yêu thương tất cả bạn hiền,
Khác nào huynh đệ chẳng riêng một người;

Nếu suy nghĩ, xét soi, hiểu biết,
Mà chẳng thành phá diệt, hoài nghi,
Mơ, không để mộng cuốn đi,
Trầm tư mà chẳng riêng gì trầm tư;
Nếu cứng, chẳng bao giờ cuồng nộ,
Can đảm không bạo hổ bằng hà,
Nhân từ, đức độ, khoan hoà,
Không hay chữ lỏng, hợm khoa, dạy đời;

Nếu chiến thắng sau hồi thất bại,
Nhận hai trò giả dối như nhau,
Vẫn trơ gan, vẫn ngửng đầu,
Trong khi thiên hạ dễ hầu còn nguyên;
Thì Đắc thắng, Thần tiên, Vương đế,
Và Duyên may nô lệ con hoài;
Mà hơn Vương thế vinh thời,
Con ơi, con mới là Người, đó con !

Tchya dịch

Trong việc dịch thuật, có tính chuyện đạo văn không??

@ Khieu Chi

Mình không biết mấy về dịch thuật, nhưng so với nguyên bản thì cả bản dịch của NPGH và Tchya như đều gọi là phóng dịch.

Bản của NPGH, và cả phần phụ chú, được mình sao chép từ một trang web. Tiếc là giờ search lại thì không thấy đâu. Ti nhiên, bạn Khieu Chi có thể liên hệ với NPGH để biết thêm chi tiết bởi bác này hiện tại vẫn còn sống.

Dù thế nào, mình thấy câu chữ trong bản của NPGH nuột hơn của Tchya rất nhiều. Xin hết.

Ví con đã trăm lần thủ thắng
Một keo thua, tay trắng về không
Mà lòng lại biết nhủ lòng
Cơ đồ gây lại, oán không một lời;

Ví đường tình, xa nơi rồ dại
Biết nên cương mà lại nên nhu
Chẳng ưa con cũng chẳng thù
Bền lòng tranh đấu, miễn lo việc mình;

Ví có kẻ lòng manh ở ác
Đem lời con xuyên tạc ra ngoài
Xá chi những miệng dông dài
Riêng con, con vẫn một lời thuỷ chung;

Ví hoà mình mà không bè đảng
Đứng làm dân, khuyến gián chí tôn
Anh em bốn biển cho tròn
Tình riêng, chẳng để thiệt hơn một người;

Ví lại biết xét coi, học hỏi
Giọng hoài nghi, phá hoại đừng nghe
Ước mơ mà chẳng sa mê
Nghĩ cho nên việc, chớ hề viển vông;

Ví lấy oai mà không nỡ dữ
Biết gan liền, biết lựa tới lui
Biết ngay thảo với mọi người
Mà không lên mặt dạy đời, ta đây;

Ví con biết vinh rồi lại nhục
Cũng chẳng qua là cuộc hý trường
Biết đem can đảm làm gương
Giữ lòng bình thản, xốn xang mặc người;

Ví theo được như lời ta nhắn,
Thì đế vương hiền thánh khôn tầy
Vinh quang hạnh phúc trong tay,
Lại hơn được cả điều này, con ơi:

Là con biết đạo làm người…

Nếu con vẫn giữ được tâm bình yên
Giữa lúc bão giông đau khổ muộn phiền;
Khi nhân thế gào lên đầy giận dữ,
Và hét vào mặt con chẳng nể kiêng.

Nếu con vẫn tin tưởng vào bản thân
Mặc ngoài kia bao bóng gió xa gần;
Với những hoài nghi, lòng người đố kị,
Mà vẫn không buồn, chẳng nghĩ suy.

Nếu con vẫn chờ và kiên nhẫn đợi
Không hề nao núng hay thấy chơi vơi;
Cũng như khi bị người đời lừa dối,
Vẫn sắt son một dạ chẳng thay lòng.

Nếu như con vẫn kiên định nói không
Với những hận thù của người ghét bỏ;
Nhưng con vẫn không cố mình chứng tỏ,
Nét nhã nho và thông tuệ thánh thần.

Nếu như con biết mơ nhưng không mị
Không biến mình thành công cụ nghĩ suy;
Biết đối nhân xử thế thật nhu mì,
Khi đối diện với Khải Hoàn, Thảm Bại.

Nếu như con dám nghe điều ngu dại
Từ miệng thốt ra vì bị lọc lừa.
Cũng như khi thấy đời mình lụn bại,
Biết nhặt gạch mòn xây lại non sông.

Nếu con dám cược cho tương lai hồng,
Bằng cách tất tay trò đời may rủi;
Và khi thua sạch vẫn không luồn cúi,
Cũng không thở than một tiếng trách mình.

Nếu con ép được đôi chân lặng thinh
Tiếp tục bước khi không còn hơi sức;
Ép trái tim đang mệt nhoài giữa ngực
Đập liên hồi như vừa được tái sinh.

Nếu như con cố gắng hết sức mình
Mặc thế gian không còn ai bên cạnh;
Vẫn bám trụ vào điều như vô định,
Ý Chí kiên cường phá mọi gai chông.

Nếu con có thể nói với đám đông
Mà vẫn giữ lập trường mình vững chãi;
Đi với Vua nhưng vẫn dám dừng lại,
Khâu áo rách cho đứa trẻ ven đường.

Nếu như kẻ thù lẫn người yêu thương
Vẫn không thể làm cho con đau khổ;
Vì con tôn trọng họ, không ái ố,
Ai cũng như ai, chẳng ít hay nhiều.

Nếu như con đặt trọn hết mọi điều
Mỗi phút giây không phí hoài nửa khắc;
Đặt lòng mình trên đường đời tất bật,
Vững chân đi mặc sóng gió tơi bời.

Nếu như con làm được vậy con ơi
Thì cả Thế Gian thuộc về con đó;
Và tất cả những bình yên trong nó,
Nuôi dưỡng con để kiêu hãnh làm Người!
Nghen con.