Bói tiền

Tên Hạ Thương là người Hà Giang; cha ở Đông Lăng giàu có lớn mà hay xa xí, già lại, nhà nghèo không có mà ăn cho no, đến khi gần chết nói với con rằng: “Thuở trai tao huỷ hoại của đời, làm cho quỉ giận thần hờn, phải đói lạnh mà chết, con phải lo làm phải mà chữa lỗi cha.”

Hạ Thương vâng mạng cha, ăn ở thiệt thà, chuyên lo cày cấy, trong làng ai nấy đều thương vì. Có một ông nhà giàu thấy Thương nghèo, giúp vốn biểu học nghề buôn. Thương làm mất vốn, xấu hổ cin ở mướn mà thường, ông nhà giàu không cho.

Thương áy náy không yên, bán hết nhà ruộng lấy tiền đem qua mà trả. Ông nhà giàu dọ đặng sự tình, lại càng thương xót, ép phải chuộc lại, lại giúp vốn thêm biểu đi buôn. Thương nói có mấy chục quan tiền mà trả không nổi, có đâu lại gây nợ lừa ngựa đời sau.

Ông nhà giàu kêu tay buôn quen thuộc, cập nải với Thương, ít tháng trở về tính vừa khỏi lỗ. Ông nhà giàu không ăn lời, biểu đi nữa; Thương đi buôn hơn một năm, trúng lớn, mãn tải mà về, đi dọc sông bị bão ghe chìm, hàng hoá mất hết nửa, còn nửa thì đủ trả nợ.

Thương mới nói với tên buôn thuộc rằng: “Trời làm nghèo, ai cứu cho đặng, ấy là tại tôi mà hại lây tới anh.”

Thương bèn tính sổ giao cho tên buôn thuộc, từ giã mà về. Ông nhà giàu biểu nữa, Thương không dám, cứ việc cày bừa như cũ, thường than thở mà nói rằng: “Người ta ở đời cũng phải có hồi khá, làm sao mình lại phải chìm đắm dường ấy.”

Xảy có thầy bói phương xa tới, bói tiền mà hiểu biết số vận, đoán không sai. Thương đi bói, chẳng dè là một bà già mướn quán sạch sẽ, giữa đặt bàn thần, đốt hương tối ngày.

Thương vào lạy rồi, bà già hỏi một trăm đồng tiền, lấy bỏ vào ống gỗ, tay cầm ống quì xuống xóc xóc như xóc xăm, rồi chờ dậy trút tiền ra sáp lớn trên bàn.

Phép bói, hễ ngửa thì xấu, sấp thì tốt; té ra ngửa hết 58 còn bao nhiêu thì sấp. Bà già hỏi niên canh. Thương nói 28 tuổi. bà già lắc đầu nói: “Chưa dược, nhà ngươi chịu cựa bây giờ thì là vận người khuất mặt, đến 58 tuổi mới là vận nhà ngươi.”

Hỏi vận người khuất mặt là làm sao?

Bà già nói cha làm lành, phước chưa hết thì con hưởng; cha làm chẳng lành, tội chưa hết, con phải chịu.

Thương đánh tay nói như đợi 30 năm nữa thì già cả vô hòm rồi. Bà già nói từ 58 trở lui cũng có năm năm khá, làm đủ ăn khỏi đói lạnh, đến 58 thì tự nhiên được vàng bạc nhiều không phải tìm kiếm; nhà ngươi ở đời không làm điều bạc ác, thì đời sau hưởng phước không cùng.

Thương nửa tin nửa nghi về nhà cứ giữ phận nghèo làm ăn, không dám làm điều quấy quá. Chừng được 53 tuổi, Thương có ý để mà coi vận mạng, nhằm mùa ruộng, đau nặng cáy không đặng, đến khi mạnh thì trời hạn mạ khô. Qua thu trời mưa, nhà hết giống sớm, mấy mẫu ruộng Thương đều cấy lúa mùa; trời hạn nữa, đậu mè chết, mà lúa mùa không hệ gì; sau mưa rào bông trái tốt, năm sau khỏi đói.

Thương mới tin bà thầy bói, qua ông nhà giàu vay tiền về cho góp nhỏ té lời đủ ăn. Đến năm 57, Thương trét vách đất, đào chưng vách được một khạp bạc cân được 1325 lượng, trong ý chê bà thầy bói nói còn sai.

Có một người đờn bà lối xóm tới chơi, ngó thấy bạc về học lại với chồng; người chồng anh gổ đi mách với quan huyện. Quan huyện cho thám bắt Thương hỏi bạc; vợ Thương muốn giấu phân nửa, Thương nói của được thinh không, để lại thì nó làm hại, bèn nạp hết.

Quan huyện nghi còn giấu giếm, đòi cả cái thạp bỏ bạc vào đầy thạp mới cho Thương về. Chẳng khỏi bao lâu, ông huyện thiên nhậm ấp Nam Xương, năm sau Thương đi buôn qua đó thì quan huyện chết rồi, vợ con khiến về xứ sở, bán hết đồ nặng. Có mấy chục lu dầu, Thương thấy rẻ mua hết đem về, tới nhà có một lu chảy, sang lu khác được ba nén bạc, coi mấy lu khác cũng có, Thương bán hết, xảy phù hiệp số bạc đào được ngày xưa.

Thương từ ấy làm giàu lớn, hay làm phước bố thí cho người bần cùng, vợ biểu phải dành để cho con cháu, Thương nói ấy là để cho con cháu.

Tên đi mách buổi trước, nghèo khổ ra thân ăn mày, muốn tới xin mà sợ xấu hổ. Thương hay được nói với nó rằng: “Việc ngày trước là tại số vận tôi xui cho quỉ thần mượn tay chú làm cho hư hại, không phải là tại chú”; Thương châu cấp cho nó nhiều, lân lý thấy vậy đều cảm phục.

Thương sống 80 tuổi, con cháu đầy nhà, nối nghiệp lâu dài không suy.