Lạc nhật 落日 • Mặt trời lặn

Ác lặn xế ngang mành
Khe xuân cảnh vắng tênh
Bếp tiều thuyền cạnh thác
Cỏ biếc bãi bên ghềnh
Sâu giỡn bay đầy viện
Chim sa mổ cướp cành
Rượu giao ai cất chế ?
Một cuộc hết lo quanh!

Hai từ :濁醪 phiên âm là "trọc lao", Hán Việt tự điển của Thiều Chửu cho biết chữ lao có thể đọc là dao. Đã có dịch giả dịch là rượu đục, rượu giao. Chữ trọc 濁 có nghĩa là đục, không trong sạch...Nếu là rượu thì là thứ rượu chưa lọc còn nhiều gợn là "trọc" và gọi là "hiền", thứ đã lọc rồi là "thanh" và gọi là "thánh". Có câu "lạc thánh tị hiền" nghĩa là "vui uống rượu trong tránh uống rượu đục". Đọc trong Tự điển của Thiều Chửu tôi thấy gợi ý dịch thoát 2 chữ "trọc lao" thành rượu nồng là ổn hơn cả. Kính chư vị bàn thêm!

Mặt trời đã xế ngang mành
Vẻ xuân ven suối đã thành vắng không
Vườn thơm đầy cỏ bên sông
Thuyền tiều cạnh thác bếp nồng lửa hanh
Sẻ tranh nhau lộn khỏi cành
Côn trùng khắp viện tung hoành mà bay
Rượu nồng ai cất nên mày?
Uống tàn một cuộc là bay ngàn sầu!

Chữ hán có chữ phôi 醅, cũng là rươu chưa lọc. Vậy nên dịch "rượu phôi" tôi nghĩ cũng chấp nhận được.

Mặt Trời Lặn
Mặt trời đã xế ngang mành
Vẻ xuân ven suối đã thành vắng không
Vườn thơm đầy cỏ bên sông
Thuyền tiều cạnh thác bếp nồng lửa hanh
Sẻ tranh nhau lộn khỏi cành
Côn trùng khắp viện tung hoành mà bay
Rượu phôi ai cất ra mày?
Uống tàn một cuộc là bay ngàn sầu!

Trời xế bóng soi màn,
Khe xuân vẻ ủ tàn.
Bếp thuyền tiều thác đậu,
Ven bến cỏ thơm lan.
Chim sẻ tranh cành rớt,
Sân trùng bay cả đàn.
Ai sinh mày rượu đục,
Tróc cái, vạn sầu tan.

Trong Hán văn ta vẫn nói dáng vẻ phương phi , nghĩa là tươi tốt , đẫy đà .圃 là vườn rau . Vậy thì phải là vườn rau tươi tốt ven suối chứ không phải là vườn rau đầy cỏ đâu . Các bác xem lại xem thế nào nhé !
Còn 灘 (than) theo tôi nên dịch là bãi (ven nước), chứ dịch là thác thì e không hợp :thuyền khó tựa vào để nấu cơm lắm . Rượu nồng bác Ton dịch thì hay rồi . Nhất chước : một cuộc rượu thì cũng đúng , nhưng không biết nhà thơ có uống với đông người không nhỉ ? Theo tôi  : một lần nâng chén giải bay ngàn sầu thì nho nhã hơn , hợp với thi nhân hơn .

Cám ơn ý kiến của bạn trongvu, bạn rất có lý. Chữ 灘:than: đất ven nước, cái thác (Thiều Chửu); Bãi cát, Ghềnh (TĐ Hán Việt hiện đại-Khổng Đức, Long Cường, Đạt Sĩ); Bãi cát khi nước xuống lòi ra, Ghềnh nước có nhiều đá lởm chởm (Đào Duy Anh), như vậy hiểu là bãi ở đây hợp ngữ cảnh hơn là thác.
Chữ 圃:phố: vườn (trồng rau, hoa).Nhưng 芳菲:Phương phi: Cỏ hoa thơm đẹp (Đ D Anh). Còn: Phương phi: đẫy đà đẹp đẽ (không phải từ Hán Việt - T Đ Khai Trí). Như vậy nghĩa câu thứ 3: Vườn dọc bờ (sông, suối) đầy hoa cỏ sum suê thơm ngát.
Câu "một lần nâng chén giải bay ngàn sầu" của bạn rất hay. Nhưng một cuộc (rượu) thì có thể là cuộc rượu 1 mình hay "nhiều mình" đều đúng cả chứ. Chọn cách diễn đạt nào là tuỳ theo tâm sự và nhận thức của độc giả (người dịch xét cho cùng cũng là 1 độc giả)trước bài thơ của tác giả mà thôi. Vài lời bàn thêm góp vui với các thi hữu, chứ tự tôi không dám cho là mình đúng. Cám ơn.

Ta hãy tưởng tượng nơi tác giả viết “Mặt trời lặn”. Tác giả ở trong nhà (viện hoặc quán) trông ra, thấy cảnh: Mặt trời đã xế sau mành. Ở phía xa xa: Con suối trước mắt cảnh xuân vắng vẻ. Vườn ven suối đầy cỏ hoa thơm. Thuyền của tiều phu (đậu xa hơn nữa) cạnh bãi ven suối (hoặc cạnh thác phía đầu suối) để nấu cơm chiều. Ở gần thì: Bọn sẻ đánh nhau trên cành cây tranh tổ. Côn trùng (thấy chiều tối) đã bay đầy viện…Con suối tác giả tả, có vườn ven bờ (vậy là có nhà ở gần), có thuyền của tiều phu đi lấy củi. Vậy nó là suối không nhỏ, nhưng cũng chẳng lớn. Vì không thấy thuyền cá, thuyền buôn..hay cảnh nhộn nhịp, và nhiều nhà cửa ở gần (Khê biên xuân sự u). Suối bắt nguồn có thể ở  từ chân một ngọn thác (cũng không thể lớn). Vùng nước chứa, nơi thác đổ xuống, rồi từ đây một vài con suối chảy đi, thường là vùng nước thuận lợi cho thuyền (câu, chài, hái củi..). Và thuyền đỗ ở bờ vùng nước này, người đứng phía xa có thể tả là “thuyền cạnh thác” chứ không phải là ngay chỗ thác đổ xuống, do đó “vẫn đun nấu được”! Có điều tôi chưa tra cứu rõ được tác giả viết bài này ở đâu? Nếu biết chắc địa phương đó có con thác nào không thì mới dám chắc là “Thuyền tiều cạnh thác hay cạnh bãi” là đúng hơn!

Bóng chiều đã ngả ngang mành
Bên khe vắng vẻ xuân tình lặng không
Thơm tho vườn cỏ ven sông
Chiếc thuyền dựa bến tiểu đồng nấu ăn
Tranh cành cắn lộn chim lăn
Côn trùng bay nhởn giữa sân từng bầy
Rượu kia ai chế ra mày
Uống xong một cuộc tan ngay nghìn sầu

Ác lặn xế ngang mành,
Khe xuân cảnh trắng tênh.
Bếp tiều thuyền cạnh thác,
Cỏ biếc bãi bên ghềnh.
Sâu giỡn bay đầy viện,
Chim sa mổ cướp cành.
Rượu giao ai cất chế,
Một cuộc hết lo quanh!