Chủ đề: Xin dành hết một đời cho thơ - Xin dành hết một đời cho người - Thế thôi ! - Trang 32

Đọc chút xem những điều đã cũ nói gì nào(chú ý Dũng post ở đây là do Dũng thích nó để Dũng đọc và làm thơ tốt hơn ko hề Spam đâu nhé)


Thơ thế giới hiện đại - sự tàn phá của lười biếng và cái đẹp trần tục

Đông Nhân

Cuối thế kỷ hai mươi, sự xuất hiện của Joseph Brodsky được coi như sự cáo chung của “mọi nền” thi ca từ cổ đến kim. Với hằng hà sa số những bài thơ của mình, Brodsky đã cho người ta cái cảm giác rằng không có gì “thuộc về” con người lại có thể xa lạ với thơ của ông. Hầu như những tác giả đoạt giải Nobel văn chương hai thập kỷ cuối cùng của thế kỷ hai mươi đều lên tiếng thừa nhận sự ảnh hưởng trực tiếp của Brodsky. Thậm chí có người còn thốt lên: sau Brodsky, làm thơ khó thay! Nhưng điều ngạc nhiên rằng lại có rất nhiều người “nhận ra” điều ấy một cách nhanh :Dng. Và với nỗi khó khăn khổng lồ như vậy, họ sẽ phải tìm cách vượt qua nó. Đây là điều mấu chốt: Vì tôi đã vượt qua nỗi khó khăn dường ấy thì con đường của tôi có gồ ghề, đầy cỏ dại và uế tạp cũng chẳng sao! Đúng không? Hẳn là thế rồi. Với sự yên tâm ấy, những thứ được gọi là thơ ca hiện đại bùng nổ dữ dội hơn.

Theo tôi, đã có một cuộc cách mạng vô cùng khủng khiếp trong thơ ca thế giới hiện đại. Cuộc náo động ấy, tất nhiên không làm sâu sắc thêm, nhuần nhị thêm cái đẹp nguyên khởi của thơ ca. Cái đẹp ấy không tăng lên không phải vì các nhà thơ hiện đại không cố gắng tìm kiếm, bồi đắp nó mà vì một lý do rất giản đơn là họ có cần đến cái đẹp đó đâu. Vẫn trong cái cuộc náo động ấy, hình thức của thơ ca cũng không hề thay đổi, bởi vì chỉ có những kẻ ngây thơ mới nghĩ rằng những kiểu cách ngôn ngữ lảm nhảm của họ mới được phát hiện. Xin thưa ngay, từ đầu thế kỷ hai mươi, những trường phái, những phong trào thơ Tượng trưng, Siêu thực... đã làm rối loạn bao nhiêu nhà thơ từ Nga sang Pháp, thậm chí nó còn tạo ra một kiểu ngây ngô khác ở Trung Quốc mà các nhà phê bình đã cho nó một cái tên mỹ miều: Thơ Mông lung. Mặc dù rất ngưỡng mộ một vài thiên tài thơ ca đã trót dính tên mình vào các phong trào, các trường phái ấy, nhưng thực sự tôi luôn cảm thấy phải ôm ngực khi người ta nhắc đến một sự “đông đảo đáng sợ” như thế trong sáng tạo thơ ca. Thế cuộc náo động ấy không làm thay đổi cả hình thức lẫn nội dung thì kết quả hay hậu quả của nó là cái gì? (Rất tiếc trong nhiều trường hợp, chúng ta không phân biệt được đâu là hậu quả, đâu là kết quả). Phải có chứ. Tất nhiên điều nó tạo ra cũng có thể sánh ngang với độ náo động đến ghê gớm của nó chứ. Tôi xin nói ngay đây nếu không các nhà thơ hiện đại lại nổi giận vì có điều dễ như thế mà không phát hiện ra nhanh. Vâng, nếu xét theo chiều kích thì đó quả là một cuộc cách mạng lớn trong thơ ca hiện đại. Điều thứ nhất nó mang lại (hay có thể gọi là nó gây ra) là “kỹ thuật viết lách” được đơn giản hóa tối đa. Xin các bạn đừng lầm với sự xuất hiện của máy tính mà đổ “sự trì trệ” của thơ ca trước đây cho những cây bút viết... Thơ hiện đại phát hiện ra một kiểu sáng tác rất “độc đáo” và giản dị đến nỗi ai cũng có thể làm thơ được. Thế mới tài chứ. Mặc dù sáng kiến này bắt nguồn từ một nhà thơ Mỹ hồi đầu thế kỷ hai mươi nhưng cho đến mươi năm gần đây nó mới được “ứng dụng” ở khắp nơi trên thế giới. Đó là ngồi vào bàn cầm lấy bút, à quên, bật máy tính lên và gõ tất cả những gì lướt qua trong đầu khi đó. Gõ bao giờ mỏi tay, ấy là khi kết thúc bài thơ. Thế nên chúng ta không phải ngạc nhiên khi đọc thấy có nhìn thấy vì sao, có nghĩ đến một biên bản nào đó, có bị kẹt xe trong một bài thơ. Ngay cả các thiên tài thì cũng có những thứ như vậy lướt qua đầu chứ. Sáng kiến làm thơ kiểu như vậy quả thực đã đảo ngược hoàn toàn nguyên lý sáng tạo thơ ca. Sự nuôi dưỡng cảm xúc, sự tập trung tinh thần, sự hứng khởi siêu nhiên hoàn toàn biến mất khỏi công việc gõ thơ. Mới nhất, trên một trang thơ hiện đại, một nhà thơ Mỹ đã cho xuất bản bài thơ của mình có đầu đề “Ngẫu nhiên”. Một ví dụ sinh động về thơ thế giới hiện đại: “oooooooooooooooooooooooooooooooo”...

“Tác phẩm” này kéo dài bốn trang giấy với những dòng ký hiệu giống y như trên. Không cần giải thích chúng ta cũng tưởng tượng thấy rằng, nhà thơ ấy bật máy lên, định viết một cái gì đó, nhưng bạn lại bất ngờ hẹn đến nhà uống rượu. Một tiếng nữa thì bạn đến. Chừng đó thời gian không đủ cho một bản trường ca. Thế thì chẳng biết làm gì. Ngón tay bấm vào chữ o một cách lơ đãng. Thế rồi một số chữ o nữa, trên màn hình xuất hiện một số tám (oo) nằm ngang. Trông nó hay hay như vậy thể nào cũng chứa một ý tưởng nào đó. Thế là ngón tay cứ tiếp tục gõ xuống một nút duy nhất. Có vẻ như bài thơ được dừng lại khi một món nào đó đang xào nấu trong bếp bị cháy... Dòng thơ này hiện đang lan tràn khắp nơi trên thế giới và sức công phá của nó thật mãnh liệt. Ngay cả những người nhiệt huyết nhất với thơ cũng ngần ngại nêu đích danh giá trị của chúng. Có lẽ các nhà thơ thuộc “ngồi chơi” (tức phong trào) thơ hiện đại này nghĩ rằng cái đầu của họ giống như một lò rượu vậy, đủ sức “thơ hóa” mọi thứ lướt qua... Ngoài phát minh trên, thơ hiện đại còn tiếp tục với rất nhiều kiểu sáng tạo mới: Có nhà thơ sau khi viết một từ lại không ngần ngại phẩy (,) một cái. Cả bài viết không có câu, không có cấu trúc nào hoàn chỉnh dù đơn giản cho nên thật khó biết là nhà thơ đó viết gì. Nhà thơ đó cho rằng vì người đọc ngày nay hay đọc lướt, bỏ qua vẻ đẹp của từ ngữ nên ông phải ngắt như vậy để bắt buộc người đọc phải chú ý đến từng từ. Than ôi. Thực đáng trọng ý định của ông. Nhưng, ông đã chăm chút một bông hoa mà không biết rằng chuỗi hoa lóng lánh đã bị ông cắt lìa, đứt từng bông một. Khi bài thơ không có nghĩa thì từng từ một còn có ích gì. Những ý định cải cách “ngôn ngữ” kiểu như vậy xuất hiện rất nhiều trong thơ thế giới hiện đại. Tuy nhiên, mặc dù đã chắc chắn thất bại, nhưng chúng ta cũng cảm động trước sự nhiệt tình, chân thành thực sự của các nhà thơ này trong việc tìm kiếm, lựa chọn ngôn ngữ. Đồng hành với những người chân thành này, xuất hiện ngày càng nhiều một kiểu nhà thơ hiện đại coi mỗi từ, mỗi cụm từ như một nốt nhạc (Đấy là chữ của tôi dùng để thi vị hóa công việc của họ. Thực ra họ gán cho ngôn ngữ những giá trị trần tục và vật chất hơn nhiều) và tờ giấy như khuôn nhạc vậy. Thế là những “nhạc sĩ” bất chấp nhạc lý (vì họ không biết) đã tự do ghi những nốt nhạc ấy xuống, lên dòng xuống dòng, ngắt quãng tùy ý, miễn là trông thấy có vẻ “lộn xộn trí tuệ” là được. Những bài viết như vậy hoàn toàn không có nhịp điệu và nhiều khi người đọc phải chối hết mắt... Tuy nhiên, thời đại toàn cầu, nên thơ ca hiện đại cũng có một bước đi nho nhỏ toàn cầu. Nghĩa là trong một bài thơ sẽ thấy có mấy ngôn ngữ cùng một lúc. Trời, vẻ hiện đại và toàn cầu đạt được quả thật dễ dàng.

Trên đây, chúng ta mới chỉ “thuần túy” bàn về các kỹ năng sáng tạo thơ ca. Mặc dù những kỹ năng ấy là vượt ngoài tầm tưởng tượng của các thiên tài thơ ca trước đây nhưng nó không phải là điều cốt yếu nhất mà cuộc náo động mới này mang lại. Dẫu sao, như người ta nói và như các nhà thơ hiện đại nói, hãy nắm lấy cái thần, cái hồn của bài thơ chứ đừng chú ý bộ xiêm y sặc sỡ hay loè loẹt hay có đúng mốt không làm gì. Để xác định được điều này cần phải căn cứ trên những văn bản thơ ca mà các nhà thơ hiện đại đã mang lại. Chúng ta cần những chứng cứ ấy vì điều tôi nói ngay sau đây có vẻ như rất khủng khiếp. Trong các bài thơ ấy, thế giới hoàn toàn bị phân liệt tuyệt đối. Những sự vật có thể vẫn liên hệ với nhau về mặt cơ học nhưng hoàn toàn không có một chút liên kết tinh thần nào. Mỗi sự vật xuất hiện trong thơ, trần trụi, ngơ ngác và như thể chỉ có một nhiệm vụ nói lên một điều là: Tôi là cái gì. Thế là xong. Giữa các hình ảnh không hề có sự thống nhất. Có ba lý do làm cho các bài thơ hiện đại trở nên vụn nát và không hài hòa. Lý do thứ nhất là do các kỹ năng đã bàn ở trên (Thực ra nó không đáng trở thành lý do để tạo nên các bài thơ khô khốc, nhưng vì có “phong trào” nên đột nhiên một vấn đề tầm thường như vậy lại được thành một giá trị nền tảng). Có hai lý do lớn, đối với các nhà thơ hiện đại có tâm thật sự, đó là các nhà thơ hiểu lầm, đơn giản hóa và tục hóa hai giọt sữa thiêng. Họ đọc thấy sách thiêng viết rằng Phật tại tâm, rồi Phật ở trong từng hạt bụi, từng ngọn cỏ, từng vụn rác... Thượng đế có trong vạn vật... Thế là có một phép suy ra hết sức kỳ khôi và hết sức đau lòng (không biết là do cái lười biếng không chịu suy nghĩ hay là ngô nghê thật)... “Nếu thế thì” (bao giờ những kẻ đi vào ngõ cụt của lý trí cũng dùng đến cụm từ này) có thể suy ra ngọn cỏ ấy, vụn rác ấy, hạt bụi ấy chính là Phật, là Thượng đế. Cội nguồn của sự sống, của cái đẹp bị đảo ngược chỉ trong tích tắc. Việc lớn nhất đã được làm trong thời gian ngắn nhất, dễ dàng nhất. Một số nhà thơ hiện đại sau khi đã xác định rõ ràng ý tưởng về nguồn cội sự sống, về cái đẹp như thế rồi liền hùng hục lao vào sáng tác. Bất cứ một sự vật nào cũng chứa đựng sức mạnh, cũng chứa đựng cái đẹp rồi thì cần gì phải lựa chọn nữa. Chỉ cần gõ máy tính, chỉ cần hát vang, chỉ cần xuống dòng, chỉ cần ngắt câu, chỉ cần lướt, chỉ cần... gì nữa thì tôi biết không xuể. Chỉ có điều nếu đúng là mỗi sự vật đều là cái đẹp, đều là cội nguồn sự sống thì thế gian đã kỳ diệu lắm. Nhưng tại sao trong một bài thơ hiện đại có vô số “cái đẹp và nguồn sống” như vậy mà lại trúc trắc, vô nghĩa như vậy! Thực ra chúng ta đã giải thích điều này bằng việc lý giải sự đảo ngược chân lý bên trên. Thay cho cái đẹp thiêng liêng, một loạt những cái đẹp nho nhỏ, trần tục đã thế chỗ. Quả vậy, ngọn cỏ, hạt cát, vụn rác cũng có những vẻ đẹp thật sự. Nhưng vẻ đẹp ấy chỉ xuất hiện khi chúng ta đặt chúng vào hệ thống hài hòa không thể tách rời của vạn vật, đặt chúng dưới cái nhìn âu lo, mời gọi của nguồn cội tối cao đang dõi tìm chúng. Chúng chỉ thực sự toát lên vẻ đẹp khi chúng được hắt cái bóng bé tí xíu và vô cùng mờ nhạt của mình lên chiếc phông của thiên thu vĩnh cửu. Hãy nhìn một chiếc bọt nước mong manh trên sóng biển. Nó nhỏ mọn, nó sẽ tan ngay khi một cơn sóng ập đến. Nhưng vẻ đẹp của nó ánh lên khi trong cuộc sống ngắn ngủi của nó, cả bầu trời, mặt trời, những đám mây, những ngọn gió, và tất cả những gì thuộc về bầu trời đều hiện lên cả. Đặc ân vẫn chưa hết. Vẫn cái bọt sóng ấy, sau khi trĩu nặng vì cả bầu trời, chỉ trong nháy mắt, giữa cái sống và cái chết, nó được tham dự trọn vẹn vào cái mênh mông và dữ dội diệu kỳ của biển cả.

Cái đẹp không thay đổi bản chất, cũng như thay đổi ý nguyện của mình dù các nhà thơ có chối bỏ hay nguyền rủa nó. Ý nguyện ấy, đang nhuần thấm và sưởi ấm thế gian trong cái giá lạnh của những ngày trước lễ Phục sinh.

Phụ san Thơ của báo Văn nghệ, số 19-20 (tháng 2/2005)

Chiếc áo rộng cho một cơ thể còm
18:10:00 27/07/2008
Chưa vượt khỏi giới hạn của năng lực sáng tạo, nhưng không ít nhà thơ xứ ta lại như bị ám ảnh bởi danh tiếng của nhà thơ ở thời vàng son trước đây, nên vẫn cố gắng "tô son" cho nghề nghiệp của mình bằng cách vơ quáng vơ quàng mấy cái áo xem ra quá rộng với một cơ thể còm. (...) Chưa mang tâm thế hiện đại thì đừng vội nghĩ đến hậu hiện đại. Cũng đừng coi việc sử dụng một cách ngọng nghịu một vài thủ pháp của hậu hiện đại là nghiễm nhiên có sáng tác hậu hiện đại.
Cách đây không lâu, bàn tới hậu hiện đại trong thơ, tôi đề xuất ý tưởng rằng các nhà thơ hãy đi hết con đường hiện đại rồi hãy tính đến hậu hiện đại. Đó là suy nghĩ nghiêm túc khi nhìn nhận hiện đại như một khái niệm có nội hàm là chỉnh thể thống nhất của nhiều yếu tố.

Tôi tin đối với thơ, không có chuyện "đi tắt đón đầu" một khi nhà thơ chưa chuẩn bị những hành trang tinh thần thiết yếu. Một trào lưu nghệ thuật thật sự mang ý nghĩa xã hội - con người bao giờ cũng mang chứa nguồn gốc tinh thần sâu xa, không phải là trò chơi hình thức, thuần túy cá nhân.

Tại hội thảo Lý luận văn học Việt Nam thế kỷ XX tổ chức ngày 7/6/2008 tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, TS Hoàng Ngọc Hiến trình bày tóm tắt bản tham luận nhan đề “Tiếp nhận những cách tân của chủ nghĩa hiện đại và chủ nghĩa hậu hiện đại”.

Nghe Tiến sĩ trình bày, tôi nghĩ nên tham khảo ý kiến của ông, rằng: Chúng ta nhắc nhiều tới hậu hiện đại nhưng lại bỏ qua hiện đại, cần nhìn nhận hiện đại không chỉ như một trào lưu nghệ thuật, cần nhìn nhận nó trên bình diện rộng hơn là lối sống, là tư duy, là trình độ phát triển…

Vâng, tôi vẫn nghĩ, hiện đại không phải là khái niệm chỉ dành riêng cho nghệ thuật. Đó là một khái niệm có nội hàm rất rộng, bao quát trạng thái cùng sự phát triển văn hóa - văn minh, bao quát mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội - con người. Vì thế, thơ hiện đại không phải là cái gì khu biệt, nó liên quan tới nhiều lĩnh vực khác như năng lực tư duy, trình độ nhận thức, và điều quan thiết trước hết là trình độ phát triển của nhà thơ.

Một ngày có người còn lầm lẫn giữa phương tiện sống hiện đại với tư duy hiện đại, một ngày lối ham hố bằng mọi cách kiếm được chỗ ngồi trên chiếu thơ và lối tư duy tiểu nông hẹp hòi còn chi phối cảm thức của người làm thơ qua hành vi thơ manh mún, cảm tính, học đòi, a dua… thì ngày ấy tác phẩm của họ chưa thể hiện đại một cách triệt để.

Hơn 70 năm trước, bằng sự ra đời của phong trào Thơ Mới, thơ Việt Nam đã có bước đi đầu tiên của thời hiện đại. Nhưng thiển nghĩ, có thể coi đó mới chỉ là hiện đại được đặt trong quan hệ với tiến trình lịch sử, chưa phải là hiện đại như một trào lưu nghệ thuật?

Nhầm lẫn các tính chất ấy, người ta dễ ngộ nhận làm thơ trong thời hiện đại thì sẽ (phải) là thơ hiện đại. Còn từ quan hệ nội dung - hình thức, có nên nói như ai đó rằng, đến hôm nay hình thức của thơ Việt Nam vẫn là vệt kéo dài của Thơ Mới?

Nhận xét thật sòng phẳng, những cách tân mà một số nhà nghiên cứu - phê bình đã phát hiện từ sáng tác của Nguyễn Đình Thi, Trần Dần, Thanh Tâm Tuyền… chỉ là hiện tượng đơn lẻ, có ý nghĩa tác giả, thiếu tính phổ quát; hầu như chưa thấy người làm thơ nào học hỏi, vận dụng để từ đó hình thành một đội ngũ, một thế hệ người làm thơ cùng chung xu hướng tư tưởng - thẩm mỹ, đủ sức tiến hành một cuộc cách mạng trong thơ, như các tác giả Thơ Mới đã làm. Đọc “Trần Dần - thơ”, tôi khâm phục ông khi đọc một số bài vốn có mặt trong “Cổng tỉnh”, hơn là các bài ở nửa sau của tập.

Một số người coi Trần Dần là nhà thơ có nhiều cách tân, tôi tôn trọng điều đó, song thành tựu của ông liệu có ý nghĩa lớn lao hay không nếu dừng lại ở một số trò chơi chữ nghĩa, ở một số bài nghiên cứu - phê bình? Tôi nghĩ người ta cứ tán dương vậy thôi, chứ người ta không muốn học tập (không có khả năng học tập?).

Tán thưởng một văn bản lạ mắt không đồng nghĩa với việc thẩm định một bài thơ hay. Tương tự như mấy năm trước, có nhà thơ xuất bản một tập thơ - họa. Tôi xoay ngược xoay xuôi mấy bức tranh có kèm theo mấy câu thơ rồi đành bất lực, không biết làm thế nào để khám phá ra cái đẹp cái hay. Tranh thì chán mà thơ thì dở. Báo chí cũng rùm beng cả lên, nhưng cái sản phẩm nhất bản, nhất kỳ, nhất lạ, nhất non tay kia cũng trở nên vô tăm tích sau vài tuần sinh nở.

Cách tân vốn là một động thái sáng tạo bắt nguồn từ sự nhận thức một cách bản chất, sâu sắc về sự vật - hiện tượng, từ đó làm mới những gì đã có. Cái được gọi là cách tân không bao hàm ý nghĩa loại biệt, và mọi người liên quan có thể học hỏi, kế thừa, phát triển.

Tiếc rằng, vào lúc năng lực sáng tạo của đa số nhà thơ Việt Nam chưa đạt tới một tầm mức tư tưởng - thẩm mỹ mới thì các cách tân về hình thức thường vẫn được cổ xúy rình rang nhưng ảnh hưởng mờ nhạt, nếu không muốn nói là "cách tân" sớm yểu mệnh.

Không được trang bị hiểu biết cơ bản về quan hệ biện chứng giữa nội dung với hình thức, một nhà văn kiêm nhà thơ trẻ quả quyết: "Đã đến lúc, viết như thế nào quan trọng hơn viết về cái gì! Đang có một làn sóng cách tân cả nội dung lẫn hình thức, nhưng cách tân hình thức đi xa hơn và cách tân hình thức đã có độc giả của nó".

Và tôi nghĩ, nhà thơ Inrasara đã không sai khi trả lời phỏng vấn rằng: "Riêng lí thuyết thì có đến 95% nhà văn ta mờ mờ nhân ảnh". Mới đọc vài cuốn sách đã vội khuyên mọi người phải đọc sách này sách kia thì khó mà thành tài.

Cách tân ư, có ai phản đối đâu, song cách tân như thế nào mới là điều đáng bàn, xin dẫn lại ý kiến của một cây bút trẻ về vấn đề này: "Có lúc mình cảm thấy hoang mang với cái gọi là cách tân. Đọc báo, thấy người ta khen nghi ngút tác giả này, tác phẩm kia mới mẻ, hay ho. Mình  đọc đi đọc lại, nghĩ ngược nghĩ xuôi, chỉ thấy mới thì mới thật, còn lại là... chẳng hiểu tác giả viết gì.

Rồi lại nghĩ: Hay là mình chưa đủ trình độ để cảm thấy cái hay ấy. Nhưng những người phê bình lại thường chẳng chỉ ra cái hay, mà chỉ khen thôi. Mình nghĩ, cách tân là điều văn học mọi thời đại đều đòi hỏi, vấn đề còn lại là cách tân như thế nào cho khỏi sa vào chuyện thuần túy hình thức, chuyện cách tân lấy được".

Xin dẫn thêm ý kiến của Nguyễn Thanh Sơn trên Thể thao & Văn hóa ngày 27/6/2008: "Nếu không có trụ cột là tình yêu với cuộc sống thì đi tìm những thể nghiệm cách tân, hiện đại… chỉ là những mỹ từ che đậy cái anh đánh mất. Những thể nghiệm đó không đi đến đâu cả, chừng nào họ chưa tìm được tình yêu cuộc sống".

Chưa vượt khỏi giới hạn của năng lực sáng tạo, nhưng không ít nhà thơ xứ ta lại như bị ám ảnh bởi danh tiếng của nhà thơ ở thời vàng son trước đây, nên vẫn cố gắng "tô son" cho nghề nghiệp của mình bằng cách vơ quáng vơ quàng mấy cái áo xem ra quá rộng với một cơ thể còm.

Từ hậu hiện đại đến trình diễn thơ… theo tôi, chỉ là cố gắng vô vọng của một số người làm thơ. Chưa mang tâm thế hiện đại thì đừng vội nghĩ đến hậu hiện đại. Cũng đừng coi việc sử dụng một cách ngọng nghịu một vài thủ pháp của hậu hiện đại là nghiễm nhiên có sáng tác hậu hiện đại.

Tỷ như cái món được định danh là "thơ giễu nhại" chẳng hạn. Khi người làm thơ phải dựa theo tác phẩm của người khác để giễu nhại thì dẫu anh ta có tài hoa đến đâu, tư tưởng của anh ta có lớn đến mức nào thì xét đến cùng, anh ta chỉ là người sáng tạo hạng hai. Bởi, nếu không có thơ của người khác thì anh ta bó tay ư?

Mặt khác, xưa nay giễu nhại vốn vẫn được coi là một thủ pháp nghệ thuật, không chờ đến khi hậu hiện đại xuất hiện thì thủ pháp này mới ra đời. Còn khi giễu nhại lại kết hợp với việc ném bừa bãi ngôn từ tục tĩu vào thơ thì xin lỗi, thơ ấy chỉ có thể đọc lên trong lúc thù tạc của mấy vị cùng hội cùng thuyền. Người biết đỏ mặt vì xấu hổ sẽ không đọc hoặc không muốn nghe xướng lên cái món thơ mất vệ sinh ấy.

Thêm nữa, nếu lấy giễu nhại để ám chỉ, chửi bới các vấn đề xã hội - con người mà người làm thơ không vừa ý, muốn phản kháng thì đó chỉ là thơ hạng bét. Chửi, đó là điều chưa và không bao giờ có thể trở thành nguồn cội sinh ra tuyệt tác, dù thế nào thì "tính văn hóa" vẫn là một trong các tiêu chí cơ bản đo lường phẩm chất con người, đo lường phẩm chất các sản phẩm do con người làm ra.

Còn hậu hiện đại ư, hãy trang bị một hành trang tinh thần, một tư duy, một cảm thức của con người ở thời hiện đại rồi hãy đi tiếp con đường muốn đi. Đừng bắt trí tuệ phải gồng mình mang tải những ý nghĩa mà nó không có khả năng mang tải.

Tôi luôn nhìn nhận ngôn ngữ là một giá trị tiêu biểu của văn hóa. Và cũng luôn nghĩ, phải phát triển đến một trình độ nào đó con người mới có khả năng làm cho ngôn ngữ trở nên trong sáng rồi sử dụng như là một biểu thị của phẩm chất văn hóa, thể hiện trong ứng xử với xã hội - con người. Từ đó, ngôn ngữ ngày thường sẽ thăng hoa, trở thành ngôn ngữ văn chương. Chúng ta coi văn chương là một trong các thành tố làm nên văn hóa là vì vậy. Qua văn chương, có thể nhận diện một nền văn hóa, nhận diện phẩm chất văn hóa của một cá nhân cũng là vì vậy. Phải chăng do thế mà tôi dị ứng với từ ngữ bẩn thỉu trong thơ?

Gần đây tôi đọc trên Internet mấy bài thơ của N.Đ.C. và tôi muốn được nói rằng, công bố thơ là quyền của tác giả, song giá như trước khi bày thơ ra trước thiên hạ, N.Đ.C. nghĩ tới việc "trần qua nước sôi văn hóa" thì có hơn không? Với một vài người trẻ làm thơ bây giờ, họ thản nhiên văng tục trong thơ, coi đó như chuyện bình thường. Phải chăng, họ tìm thấy khoái cảm khi cố tình làm nhem nhuốc "nàng thơ"?

Như đã nói, tôi luôn dị ứng với loại ngôn ngữ bẩn thỉu trong thơ cũng như trong mọi hành xử có liên quan tới xã hội - con người. (Cho dù tôi vẫn biết đôi khi việc văng tục cũng giúp người ta "xả" sự bực bội, tức tối, ấm ức mà các hành vi khác không giúp thỏa mãn được). Phải chăng do gu thẩm thơ của tôi đã cũ kỹ nên không ngửi thấy mùi bốc ra từ các bài "thơ dơ"?

Nếu ai đó quan tâm tới vấn đề, hãy phản biện điều mà sinh thời, học giả Đoàn Văn Chúc đã định nghĩa với đám học trò chúng tôi rằng: "Nói tục là ngôn ngữ nguyên thủy của loài người khi chưa được văn hóa hóa")



theo: Nguyễn Hòa