I. Thơ Ba Lan1. WLADYSLAW BRONIEWSKI (1897 - 1962, nhà thơ vô sản)
Gửi các đồng chí trong ngụcCửa nhà tù được khoá bằng xích sắt
Ô cửa con, song sắt cắm đầy
Biết bao năm tháng đã qua đây
Đã qua hết những ngày đẹp nhất
Hãy kiên trì hàm răng nghiến chặt
Vượt lên bao yếu ớt giữa nhà lao
Hỡi đồng chí cùng với tôi trong ngục
Trong đêm dài không ngủ được vì sao?
Vì sao những ngón tay anh nắm chặt
Không đập tung song sắt kia đi?
Ngoài song kia cuộc đời đang chiến đấu
Sao anh không chiến đấu trong ni?
Ngoài song kia cuộc đời đang kêu gọi
Hãy đứng lên phấn đấu liều thân
Hãy nghe tiếng súng nổ vang rền
Nghe Cách mạng bước chân đi vững chắc
Hãy kiên trì đồng chí ơi trong ngục
Đem hết niềm tin, nghị lực, tinh thần
Cạnh bên anh cả nước còn đang chiến đấu
Có Đảng và quần chúng công nhân
Kho tư sản dù chất nhiều khí giới
Dù có nhiều máy móc, hơi than
Đường của chúng nhất định rồi đi tới
Là con đường lịch sử tiêu tan
Xuân đã đến, Xuân nhuộm trong máu thắm
Đem ngực ta, ta bắc nên cầu
Cửa nhà tù được khoá bằng xích sắt
Đem sức ta, ta đập nát đi mau!
Manhitôgooc hay là cuộc trò chuyện với JanTôi với Jan trong xà lim số mười ba
Trong toà Đốc lý, giữa trái tim thành phố
Cùng bị bắt đã được ba ngày
Chúng giam chúng tôi trong tù, thế đó.
Ngủ giữa đất thật là gian khổ
Miếng cơm tù chó cũng không ưa
Nhưng Jan vẫn say sưa môn biện chứng
Còn tôi, nhè nhẹ áng mây thơ
Mọt tiện, ngáy khò, hôi thối... làm sao?
Sống là lắm chuyện bất ngờ khó biết
Dòng chữ than trên tường ai đã viết
"Cuộc đấu tranh của những người làm bánh muôn năm"
Chẳng lo chi. Tôi ở trong nhà giam
Từ thứ sáu có lẽ rồi một tháng
Trong khi Jan viêm dạ dày đau đớn
Mà tuổi anh xấp xỉ lục tuần.
Phải kiên cường và phải giàu nghị lực
Mới có thể xem thường những việc thế kia
Vì con người khi anh ta đau bụng
Cũng có thể quên môn biện chứng
Tôi ngồi đằng đẵng đếm thời gian
Jan thiu thiu ngủ dựa vào tường
Trên quả cầu cái đầu anh hói bóng
Bốn giờ mai sắp dọi ánh dương
Anh rỉ rên, thức dậy, chẳng lo âu
Vươn thẳng cái lưng tôm, anh nói:
"Cậu biết không, ở Manhitôgooc
Ngày hôm nay đã chạy hai lò cao"
Bình minh xám và miễn cưỡng trôi qua
Như ai kéo qua bầu trời thành phố
Tôi tự bảo: " Thật là đẹp quá!
Trong cái hầm ghẻ lở số mười ba"
Tôi lại nhớ đến chàng Jan
Đến La Mã, đến Crimê, đến Ba Lan
Khi ở đây bừng sáng giữa nhà giam
Những lò cao của Manhitôgooc.
Thư trong tùCon gái nhỏ của cha ơi, từ trong ngục
Cha viết cho con bức thư này
Rùng rợn buổi chiều biến thành đêm tối
Còi nhà ga văng vẳng vào đây
Những mảnh trời xám đen sau cửa sổ
Những chắn song bằng sắt cắm trong khung
Con chim sẻ đang mổ tung mẩu bánh
Trước khi về thế giới xa xăm
Con chẳng biết ở đây thời gian đang chảy
Như máu trong huyết quản tuôn ra
Con hãy khoẻ hãy ngoan và sung sướng
Cha vẫn còn đủ sức của cha
Ngày hôm nay cùng những kẻ hành hương
Cha đi theo con đường người biệt xứ
Cha phải mang gánh nặng những câu ca
Sang bờ khác của tuổi đời cha đó.
ÔxơvenximTôi muốn thở không khí mùa xuân
Có vợ tôi trong bầu không khí đó
Hay người đã thành tro bay trong gió
Không khí này - chính đó vợ tôi
Trong thành phố nhỏ Ôxơvenxim
Đã có những lò thiêu người sống
Chúng đã làm ra những thánh những thần
Bay sát trên đầu lịch sử
Tôi loay hoay bất lực trong phòng mình
Làm gì đây? Than thở, ra đi
Đằng sau tôi những mồ những huyệt
Tuổi xuân tôi
thành lối đường điCánh đồngNhững cây dương, những cây dương, những cây dương
Chiến hào cày ruộng nương
Ngựa quay cuồng bốn vó
Những cây dương, những cây dương đau khổ
Một cây liễu nhô cao
như một chị nông dân búi tóc
Những cây sồi, những cụm cây trăn
Xa vời tít tắp
Ở đây những người lính nhỏ đã từng chơi
cho đến lúc chết
Mazôpxe1.
Tôi tặng anh những bài thơ
Như thợ mỏ cho than
Như nông dân cho lúa
Bánh mì nuôi người
Than sưởi ấm
Còn thơ ca, phỏng có ích gì?
Kìa
Như một em bé sơ sinh
Mình đẫm máu bài thơ khóc thét
Và người ta sẽ thấy nó vui tươi
Thơ là đẹp
Và cuộc đời là đẹp
2.
Tôi già đi như cây sồi ở Plok
Cũng lực lưỡng như cây sồi và mắt nhìn thẳng mắt
Đừng có xích lại gần tôi
Có ngã tôi sẽ ngã xuống mảnh đất này
Mà tôi yêu dấu
Khúc ca ơi cùng chôn theo ta nhé
Với tiếng nức nở cuối cùng
3.
Sông đẹp, sông đẹp
Dòng sông Ba Lan
Sông của đời ta
Ta trôi về đâu?
Nếu trong vùng châu thổ của mi
Có niềm vui cuối cùng của ta
Hãy ôm lấy ta
Hỡi Vixla tươi đẹp
Dòng sông Ba Lan
4.
Trên sông Vixla
Những bác lái đò
Hát ca
Ôi khúc ca trên sông sao đẹp quá!
Ở Polxca Kepa có những cây mận lớn
Ở Xiétla phúc bồn tử mọc đầy
Thuở còn thơ ấu
Tôi đã đi trong những rừng này
Tìm những kho báu
Tìm thấy rồi
Tôi lại đánh rơi
Kho báu của thời thơ ấu ta ơi
Hãy cho ta tìm thấy lại người
5.
Đẹp làm sao
Con tàu đi từ Plok đến Warszawa
những gợn sóng
Những bóng mây
các nhà máy
Trong tiệm ăn
bánh mì trắng với bơ và muối trắng
ngon như lòng thảo mẹ hiền
Những con chim trên cao
Những cây bạch hoa, những cây bạch hoa
xa xa
Khi nào tôi chết
tôi sẽ bơi về bến bên kia
6.
Mẹ tôi, các chị và tôi
ngồi quanh ngọn đèn mờ tỏ
Hương bạch dương ngoài vườn bay đâu đó
Tôi đọc Andersen
Mẹ tôi khêu sáng ngọn đèn
Bên ngọn đèn dầu hoả hắt hiu
Prus
Orescowa
Zeromsky đã viết
Ánh điện sáng hơn nhiều
tôi làm thơ về Varinsky
Đêm qua tôi viết
Tôi khao khát
ai khêu sáng hồn tôi
như khêu sáng ngọn đèn hơi
7.
Giọng nói Ba Lan, dòng sông Vixla quê hương ơi
đơn giản hơn tình yêu với những lời...
giọng nói cao vút, con sông sâu vời vợi
giọng nói, con sông xứ Mazôpxe của lòng tôi
8.
Hỡi Warszawa!
hỡi những cột nhà đổ nát
ngã gục như Maria
hỡi Warszawa kiêu hãnh
Warszawa không chết
Vixla chảy từ Krakow, từ Xanđômierơ
từ những miền đất khác của nước Ba Lan
Kìa
Warszawa hiên ngang đứng dậy
Ai muốn chiếm Warszawa vì lòng tham không đáy
Sẽ bị đạn xé nát đầu
Ở đây trong lòng xã hội chủ nghĩa
Mọc lên những bức tường
Của những dãy nhà, lâu đài, nhà máy...
Căn nhà của tôi, tôi cũng thấy mọc lên rồi
(Các bài thơ trên được rút trong cuốn Thơ Brôniepxki do Thanh Lê chủ biên, NXB Văn học ấn hành năm 1984, nhà thơ Hoàng Trung Thông tham gia một phần với tất cả sáu bài thơ dịch đã được đăng toàn bộ ở phần trên)
2. ADAM MICKIEWICZ (1798 - 1895, đại thi hào thế kỷ 18)
Lãng mạnHãy lắng nghe, hãy lắng nghe, thiếu nữ
Nàng không hề nghe thấy tiếng tôi
Trời sáng bạch rồi, ở đây thành phố
Bên nàng kia, nào có ai ngồi
Nói tôi nghe bóng hình chi nàng đang theo đuổi
Mà nàng gọi kêu mà nàng chào hỏi?
Nàng không hề nghe thấy tiếng tôi
Khi im lìm như pho tượng đá
Trong mắt nàng không động ánh con ngươi
Khi đôi mắt lạc về xa thẳm
Dưới hàng mi những giọt châu rơi
Người ta bảo nàng đang theo đuổi
Một bóng hình cuối cùng nàng với tới
Nàng khóc nức lên rồi khẽ mỉm cuời
Có phải anh trong đêm em đã thấy
Có phải anh. Jean, người bạn của em?
Ừ có phải sau khi đã chết
Cũng vẫn còn yêu mãi yêu thêm?
Hãy đến đây bước chân đi rón rén
Kẻo dì em nghe thấy lại phiền
Cứ để cho mụ ta nghe thấy tất
Anh còn đâu nữa ở dương gian
Thân anh đã nằm sâu dưới đất
Ôi sợ quá chừng, anh chết thật rồi chăng?
Jean của tôi, sao tôi lại sợ Jean
Đúng Jean đấy tôi đà nhận biết
Đôi mắt anh và bao nhiêu hình nét
Đây áo quần trắng toát của anh
Như vải liệm trên mình, anh trắng nhợt
Đôi bàn tay giá ngắt như băng
Đặt lên đây, hãy đặt lên trước ngực
Môi kề môi ôm chặt lấy em, anh!
Ở dưới mồ chắc là lạnh lắm
Anh chết rồi, vâng, đã hai năm
Đưa em đi em sẽ chết bên anh
Cõi trần này em không còn thiết nữa
Em cảm thấy bao nhiêu đau khổ
Em khóc than, họ nhạo cười em
Em nói gì, họ cũng không thể hiểu
Em thấy gì, họ cũng thấy như đêm
Anh hãy đến giữa ban ngày một lần, hay nữa
Đến từ trong giấc ngủ của em đây
Không, không, em phải được nắm trong tay
Jean của em ơi, anh biến về đâu mất
Khi trời đêm vừa hé ánh ban ngày
Ôi trời hỡi tiếng gà đã gáy
Ánh bình minh đã lọt qua song
Có lẽ nào anh đà biến mất
Bỏ mình em đau khổ lạnh lùng
Người thiếu nữ than van tha thiết
Như thế này bên cạnh người yêu
Nàng kêu gọi nàng theo hình bóng ấy
Nàng chạy, kia, nàng đã ngã nhào
Trước tai nạn, đám người hiếu sự
Xúm xít cùng nhau quây cả vào
Cất tiếng nói những người chân thực
Bảo vì nàng hãy đọc lời kinh
Linh hồn nàng đã trung thành theo đuổi
Với bóng hình vùi dưới đá xanh
Nàng Charlot bên chàng Jean tha thiết
Như chàng xưa còn sống đã yêu mình
Tôi nghe chuyện và tôi tin tất cả
Nước mắt trào rơi, tôi nguyện cầu
Từ đám đông bỗng nhiên tiếng thét
Đã cất lên át tiếng ồn ào:
- Này nghe đây, hãy nghe đây, cô gái
Một ông già cất giọng gọi to
Xông lên trước đám người ông giảng giải
Hãy nghe ta, hãy cứ tin ta
Mắt ta tỏ mà kính ta cũng sáng
Ta đã nhìn mà chẳng thấy gì qua
Cô con gái kể ra đủ thứ
Hồn ma là những chuyện bịa ra
Cho những chốn chợ phiên, tiệm rượu
Sự ngu si đúc thành chuyện vẩn vơ
Nếu tai nghe điều nhảm nhí hồ đồ
Dân chúng phải tấn công vì lẽ phải
Tôi khiêm tốn cất lời đáp lại:
Thiếu nữ đây tình cảm chứa chan
Mà câu chuyện có niềm tin sâu sắc
Niềm tin sâu và cảm tình chân thực
Còn nghìn lần hùng biện cả hơn
Kính và mắt của nhà bác học
Ngài biết nhiều chân lý chết khô
Mà dân chúng không cần hiểu biết
Ngài thấy cả thế gian trong hạt bụi gió đưa
Trong ánh sáng của vì sao nhỏ
Nhưng ngài không thể nào biết rõ
Những quy luật của chân lý sâu xa
Không sự kỳ lạ nào ngài có thể thấy qua
Vì phải nhìn bằng trái tim mình
Nhìn tận đáy những trái tim mới thấy
Con cá nhỏ(Rybka)Từ ngôi hoàng cung, ven rừng cây rậm
Như điên cuồng một thiếu phụ chạy ra
Mái tóc nàng phất phơ trước gió
Trên mặt nàng nước mắt như mưa
Nàng chạy đến phía tận cùng đồng cỏ
Nơi dòng sông chảy đổ ra hồ
Nàng tuyệt vọng vặn cánh tay trắng trẻo
Miệng nguyện cầu than thở nhỏ to:
- Hỡi các chị nơi sóng cuộn xanh trong
Dưới hồ nước Sơvitez xứ sở
Các chị tiên ơi hãy nghe chuyện đau buồn
Nghe tiếng nói một người tình phụ
Em chân thành mến yêu vương tử
Người hứa ngày kia sẽ cưới em về
Nhưng lại lấy một công nương làm vợ
Bỏ rơi em và đã đẩy em đi
Cặp xuân xanh kia cứ chung sống bên nhau hạnh phúc
Kẻ bạc tình cứ âu yếm nàng thêm
Nhưng đừng đến chốn này theo đuổi
Để nhạo cười điều khổ nhục của em
Có còn gì có còn gì ở thế gian này nữa
Cho một người yêu đã bị phụ tình?
Hỡi các tiên nữ Sơvitez hãy đón em xuống nước
Nhưng con em? đứa trẻ vừa sinh?
Nàng than vãn, buồn rầu, sướt mướt
Che mắt mình sau những ngón tay
Từ trên bến vụt lao mình xuống nước
Rồi theo xoáy nước cuốn chìm ngay
Từ trong rừng ngôi hoàng cung trắng xóa
Chập chờn nghìn ánh đuốc sáng trưng
Các tân khách vào ra hể hả
Tiếng cười reo đêm yến tiệc tưng bừng
Nhưng giữa tiếng cười vui ầm ĩ
Nghe vang lên tiếng khóc trẻ thơ
Người lão bộc ôm trong lòng em bé
Từ khu rừng vội vã đi ra
Lão đi đến bờ sông lau sậy
Đang dệt thành tấm lưới ở dây
Nơi đổ đến một vùng khúc khuỷu
Sông chảy về như uốn cánh tay
Lão dừng lại một góc rừng tăm tối
Khóc nghẹn ngào rồi bỗng kêu to:
Ôi đứa trẻ rồi ai cho bú?
Kryxi ơi, bà ở đâu bà?
Tôi ở đây - một tiếng êm đáp lại
Tôi ở từ dưới đáy sông đây
Tôi rét quá cả người run rẩy
Đá sỏi đang gặm hết mặt mày
Giữa cát sỏi giữa những hòn đá nhọn
Tôi cuốn theo sóng dữ đẩy đưa
Tôi uống toàn hạt sương giá đọng
Tôi ăn toàn sâu bọ, san hô
Người lão bộc đứng nguyên như cũ
Cứ khóc hoài rồi lại kêu to:
Ôi đứa trẻ rồi ai cho bú?
Kryxi ơi, bà ở đâu bà?
Cái gì bỗng nhẹ nhàng động đậy
Giữa bao nhiêu lớp sóng thuỷ tinh
Mặt gương trong gợn lên xạm lại
Con cá con trên mặt nước tung mình
Như hòn sỏi từ trong tay chú bé
Đứng trên bờ đang vụt ném thia lia
Con cá cũng theo đường đi lướt nhẹ
Chéo thia lia trên mặt nước vào kia
Nó đẹp quá với vằn da vàng óng
Với những đường đỏ thắm bên hông
Đầu con cá như nhẫn khâu bé nhỏ
Mắt ngời lên như hạt ngọc xanh trong
Vẩy cá bỗng tự nhiên lột xuống
Mắt nhìn như cô gái đang nhìn
Sóng tóc hung từ trên đầu rủ lượn
Cổ tròn đầy, con mắt ánh lên
Kìa đôi vú trắng như hai quả táo
Khuôn mặt xinh tô thắm sắc hồng
Nhưng vẩy còn giữ từ hông trở xuống
Nàng bơi vào đến sát bờ sông
Đỡ con nhỏ trên tay nàng ôm chặt
Con vào lòng sát ngực trắng tươi
Ngủ con nhé! tiếng ru êm dìu dặt
Ngủ đi con, nàng nói, ngủ con ơi!
Khi đứa bé nằm im nàng lấy mắc
Chiếc nôi con trên một cành cây
Tấm thân nàng cứ thu dần nhỏ lại
Cái đầu xinh cũng nhỏ theo ngay
Và vẩy cá mọc lên mình như cũ
Hai cái vây cũng mọc hai bên
Nàng lặn xuống dòng sông hé mở
Nhìn chỉ còn bong bóng nổi lên
Người lão bộc cứ trở ra chỗ đó
Mỗi buổi chiều tà mỗi buổi bình minh
Nàng tiên nữ Sơvitez lại nổi lên mặt nước
Và bơi vô cho bú con mình
Nhưng một chiều nàng rình đợi mãi
Chẳng có ai trên đồng cỏ hiện ra
Không có cụ già và đứa bé
Giờ hẹn hò thường lệ đã trôi qua
Lão không thể theo con đường quen cũ
Mà phải đợi chờ một lúc sau
Trên bờ sông, đức vua và hoàng hậu
Đúng chỗ này đang đi dạo cùng nhau
Vội lùi chân từ xa đứng ngó
Lão nấp sau một dãy bờ rào
Lão đợi hoài, ngó rồi ngó mãi
Trên đường đi không thấy họ quay vào
Lão đứng dậy lấy bàn tay che mắt
Rồi lại nhìn khép chặt ngón tay
Ngày đã tàn ánh chiều đà xám ngắt
Bóng của hoàng hôn đã phủ đầy
Lão đứng đợi mặc dầu nắng tắt
Ánh sao đêm đã hiện cả ra
Lão rón rén bước gần từng bước
Trong sương mù đứng ngó xa xa
Ôi! Trời hỡi, phép lạ gì kỳ quái
Mắt của mình ai làm bị thương đây?
Ở nơi ấy xưa dòng sông vẫn chảy
Giờ chỉ còn hang, còn có cất đầy
Những quần áo bên bờ sông bỏ đó
Trông ngổn ngang bừa bãi trước sau
Còn hai người đã cùng nhau đi dạo
Nhìn khắp nơi còn dấu vết gì đâu
Chỉ trên bãi cát bồi trong bùn đất
Một mỏm đá khổng lồ như một chứng nhân
Còn đứng thẳng theo dáng hình kỳ quặc
Giống như hình hai kẻ tình nhân
Người lão bộc kinh hoàng quá đỗi
Đầu óc như xáo trộn lên rồi
Một giờ qua một giờ khác tới
Mà vẫn chưa nói được nên lời
Kryxi, Kryxi ơi! cuối cùng lão gọi
Kryxi! Chỉ tiếng vang lạnh lẽo trả lời
Lão ngó quanh nhưng nào có thấy
Từ hang sâu chẳng hiện bóng người
Lão ngó xuống hang sâu, nhìn lên mỏm đá
Lau vệt mồ hôi trên trán nhợt xanh
Lão gật đầu như trong giác mộng
Đã đoán ra được chút ngọn ngành
Bế em bé trên tay, lão cười ngây ngất
Cười dị kỳ như mất trí khôn
Cười dã man rồi nguyện cầu lâu mãi
Lão chạy ù về tới nhà luôn
Khi bạn so găng với cuộc đời, cuộc đời luôn luôn thắng (Andrew Matthews)
Đăng nhập bằng Facebook