Chủ đề: Ru xanh áo lính - Trường ca của Tô Nhuần

Kim Diệu Hương
    Nói đến Tô Nhuần, người ta thường nghĩ đến một cây bút xông xáo ở nhiều lĩnh vực, viết nhiều thể loại: Tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, thơ...
    Hơn 30 năm mặc áo lính, gần 40 năm sáng tác, đến nay, ở cái tuổi 55, trong tay anh có gần 10 đầu sách, gồm thơ, kịch, truyện ngắn và tiểu thuyết, nhưng trong giới văn chương nước nhà, Tô Nhuần vẫn là một cái tên còn ít được nhắc tới, cho đến khi tập trường ca : “Ru xanh áo lính” của anh vừa ra đời đã gây không ít ngỡ ngàng, thán phục của đồng nghiệp, của bạn văn lâu nay quen biết anh.                               *
    Hơn nghìn câu thơ, nằm trong hơn 70 trang sách, được bố cục làm 10 chương, trong mỗi chương lại được chia làm nhiều cung bậc như những khuông nhạc, nốt nhạc, hợp thành bản giao hưởng. Mỗi chương , mỗi đoạn của trường ca này như mỗi bài thơ đặt cạnh nhau dễ khiến người đọc đi trong mê lộ của thời gian, không gian, bộn bề, đan xen, phức hợp những ý , tình, cảnh, sự , tuy vậy vẫn sáng những điều mà cái đích của nó nhắm tới.
    Mở đầu và kết thúc trường ca “ Ru xanh áo lính” là những tâm tư, ngẫm ngợi, triết luận về sự sống, cái chết, về những hưng thịnh và suy tàn của những được- mất với những kiến giải rất của riêng anh.
Trong khúc dạo đầu. anh viết: “ Đi từ hoang sơ/ Khi con người thoát khỏi đêm dài mông muội/ Tồn...vong...sống dọc thời gian/ Thời gian kéo dài thành lịch sử” và “ Cái được còn/ Cái mất cũng còn/ Có thể và không thể/ Trần tục và siêu nhiên/ Thời gian giữ những điều thiêng liêng nhất/ Ta không thể dùng kim khí/ Để cưa, để đục, để phanh phui/ Bổ dọc lịch sử cậy sức mình lực lưỡng...” và đoạn kết- Khúc Vĩ Thanh “ Lịch sử chạy dọc/ Con người đi ngang/ Thành lát cắt xếp chồng lên đất nước/ Trùng trùng lớp lớp/ In vào dáng núi hình sông... Những người lính khoác lên mình màu lá/ Màu tin yêu xanh mãi với thời gian” cứ thế, cứ thế, anh dẫn dắt người đọc xuôi ngược lịch sử, xuôi ngược không gian, thời gian, dập dìu cảm thức, bình thản và thong dong trước và sau khi người lính bước vào trận đánh. Khác với một số trường ca viết trước đây, cái gấp gáp, sục sôi của những điều mà trường ca nhắm tới dễ bộc lộ trực tiếp, như người lính xung trận đánh giáp lá cà, còn người lính trong trường ca này lại thung thăng trước và sau trận đánh, nhưng trong khi xung trận, người lính ấy cũng “tả xung hữu đột” chẳng kém gì những người lính trong các trường ca khác.
   Quê hương và cuộc đời người lính đã cung cấp cho Tô Nhuần những chất liệu phong phú để anh viết lên trường ca này. Nếu không gắn bó máu thịt, không mặn nồng tình nghĩa và thu nạp vốn sống của người lính trong và sau chiến tranh liệu anh có viết nên trường ca chững chạc này? hẳn là không!
    Hình ảnh con cò, con vạc, lũy tre làng, cây đa, bến nước, sân đình, bóng mẹ, tình cha, em, vầng trăng, những câu hát dân ca... được người lính mang theo vào trận đánh, cho thấy ở đó nó chứa đựng những yếu tố lớn lao của sức mạnh tinh thần tiếp thêm cho người lính tham gia vào cuộc đọ sức sinh rử để giành lại những giá trị thiêng liêng của cuộc sống.
Thực tiễn cuộc sống bộn bề đã cho anh biết bao chất liệu, đặc biệt, Tô Nhuần được nuôi dưỡng từ mạch nguồn trong trẻo từ tiếng ru hời của mẹ và những đam mê, khát vọng... cất thành lời ca của người cha trong đời thực, nên anh thơ đã chứa đựng bao điều giản dị mà sâu sắc.
   Xin được chép ngẫu nhiên trong tập trường ca này những câu thơ về mẹ:
“ Sẽ chẳng có yêu thương khi thiếu tiếng ru hời
Mẹ ru ta từ cánh cò, cánh vạc
Mẹ ru ta mỗi đêm không chợp mắt
Chỗ ta nằm khô ráo mẹ dành cho
Mái tranh nghèo gặp buổi gió mưa
Thương nuộc lạt néo mình vào gian khó
Rêu mọc đầu thềm mẹ sợ con ngã
Bong bóng phập phồng theo nước chảy qua sân”
Và:
“ Ơi mặn muối cay gừng đời mẹ
Con tin
Cả miếng vá trên vai áo mẹ
Con tin
Cả khi cha đi trận không về
Nén nhang thắp trước bàn thờ
Khói lên lay động ảo mờ tổ tiên...”
Hay:
“... Tiếng cuốc kêu vắt kiệt đêm hè
... Trên vai gầy cả bóng hình cha
Mẹ te tái qua chiều đông lặng lẽ
Bát gạo vay đùm dải yếm mang về
... rau má ven đê...
Chẳng kịp xanh trong mắt dõi tìm...”
   Trường ca “ Ru xanh áo lính” không chỉ dành những tình cảm đặc biệt cho mẹ, người mẹ thủy chung son sắt , mà còn dành những trang sâu sắc về đồng đội. Có những câu thơ nương níu và có sức khái quát :
“Khi ta áp ngực ta lên cỏ
Sắc quân phục hòa vào sắc lá
Trái tim ta thuộc về đất cha ông
Mạch đất chuyển mình trò chuyện
Ta nghe hồn núi sông...”
    Trong dòng chảy của thời gian, người lính không phải là sự vật đứng riêng lẻ mà đã hòa quện vào non sông, đất nước, hòa quện vào dòng chảy cuồn cuộn của lịch sử.
Trường ca “Ru xanh áo lính” không né tránh những mất mát, hy sinh, trả giá của người lính, của dân tộc cho cuộc đấu tranh giành sự tồn tại và mưu cầu hạnh phúc. Cái mất mát hy sinh vì bom đạn trong chiến tranh, là lẽ thường, khó tránh khỏi nơi hòn tên mũi đạn, đau xót đấy rồi cũng được an ủi, bởi phía sau người lính hy sinh mất mát đó là cả " ánh mắt, niềm tin yêu, hy vọng” của gia đình, làng nước- quê hương và lịch sử.
Đối mặt với đời thường, sau chiến tranh, người lính ấy lại chứng kiến với một thách thức khác, nhìn bề ngoài bình lặng, không đổ máu mà day dứt khôn nguôi:
“ Giữa bình yên mà chưa được bình yên
Người lính trở về sau những năm đánh giặc
Con dế trũi đêm đêm âm ỉ hát
Hát rằng:
Người lính trở về đối mặt
Miếng cơm manh áo hàng ngày
*
Người lính trở về đối mặt
Con trâu đi trước cái cày
Hạt lúa làm ra lấm lưỡi
Cớ sao chịu nhiều đắng cay
Dòng sông quê mình chân thật
Mà sao qua lắm thác ghềnh.
*
Người lính trở về đối mặt
Quê nghèo còn lắm gian nan
Biết bao thói đời đen bạc
Len lỏi giữa nơi xóm làng
*
Người lính trở về đối mặt
Với ngay chính cả lòng mình
Ngơ ngác chân trời góc biển
Ngác ngơ giữa chốn quê hương...” ( Khúc Sáu- Sau trận mạc)
Ngác ngơ giữa chốn quê hương? Tình cảnh, trạng thái người tính sau cuộc chiến, giữa chốn thanh bình mà biết bao phân vân, giằng xé, hay nói cách khác, sau chiến tranh, ta lại chứng kiến người lính ấy lại đứng trước một “ cuộc chiến khác” chưa dễ gì mà “ bách chiến bách thắng” cho được.
                    *
   Trường ca “ Ru xanh áo lính”dành đến 2/3 dung lượng ngữ nghĩa cho người lính trực tiếp tham gia chiến đấu ở chiến trường, trong đó, phần lớn dành cho Bộ đội Trường Sơn khói lửa. Qua đây, ta thấy được tấm lòng tác giả gắn bó với đồng đội, với quê hương đất nước.
   Trường ca này đã kế thừa những cấu trúc, thi pháp thể loại của những trường ca trước đó và sáng tạo có nét riêng, phải chăng do tác giả của nó đã bình tĩnh, tìm tòi, sáng tạo và có phương pháp thể hiện hợp lý, có hiệu quả? Đồng thời, độ lùi thời gian sau cuộc chiến khá xa, cũng là lợi thế để Tô Nhuồn có sự lắng đọng, lựa chọn cách thể hiện, gạn lọc các chi tiết thừa, những đoạn thơ “ rậm lời, nghĩa ít”, để có bước tiến về chất, một sự thành công , đáng được ghi nhận này./.

                                                Hà Nội, 7/12/2007

ĐÔI NÉT VỀ NHÀ THƠ TÔ NHUẦN

   Cuộc đời Tô Nhuần, tác giả của tập trường ca “ Ru xanh áo lính” đã trải qua nhiều khúc quanh, lắm nỗi thăng trầm, chuân chuyên, khốn khó.
   Sinh năm 1953, trong một gia đình ngư dân nghèo tại cái làng nhiều huyền thoại: Đồn Điền ( xã Quảng Thái, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa). 7, 8 tuổi Tô Nhuần đã theo cha ra khơi vào lộng. Những năm còn ngồi trên ghế nhà trường ở xã, ở huyện, cậu bé Tô Nhuần là học sinh giỏi toàn diện, từng nhiều lần trong đội tuyển tham gia thi học sinh giỏi của tỉnh và miền Bắc.
  Tô Nhuần được người cha truyền cho sự đam mê thơ ca, nghệ thuật từ tấm bé. Bố anh-một ngư dân phong trần và lãng mạn, những truyện thơ, những làn điệu dân ca ông thuộc làu làu và được cất lên trong mỗi chuyến ra khơi, hòa trong bát ngát biển trời, mây nước và ông có ngờ đâu rằng, chính những tác động của niềm say mê đó đã lắng đọng trong ký ức người con trai xứ biển, và sau này trở thành một nhà văn, nhà thơ thực thụ.
  Người dẫn dắt Tô Nhuần đến với nghề viết lách, văn chương là nhà văn Hoàng Tuấn Phổ. Năm 1969, khi Tô Nhuần 16 tuổi, anh đã được nhà văn Hoàng Tuấn Phổ để mắt tới và gọi đi dự trại viết văn ở Quảng Tường, Sầm Sơn. Tham gia trại viết cùng anh, nhiều người nay đã là những cây bút có tên tuổi như: Anh Chi, Đào Phụng, Đặng ái, Nguyễn Xuân Nha, Hoàng Thăng Ngói...
  Tháng 4 năm 1970, 17 tuổi, anh được đi dự trại viết văn tổ chức ở xã Yên Trường, huyện Yên Định, thời gian cuối cùng của trại viết, cả trại dời về xã Quảng Hải, huyện Quảng Xương, Thanh Hóa, trại viết này, Tô Nhuần được gặp và làm quen với Vương Anh, Tô Ngọc Thanh, Phùng Gia Lộc...
   Tháng 3 năm 1970, Tô Nhuần là hội viên trẻ nhất tham gia thành lập Hội Văn nghệ tỉnh Thanh Hóa.
Anh thi đỗ đại học Tổng hợp Toán Hà Nội với số điểm cao. Nhưng thời ấy, cuộc chiến tranh cứu nước đang vào thời kỳ quyết liệt, như bao chàng trai khác, anh tạm biệt mái trường thân yêu, tình nguyện nhập ngũ, lên đường vào Nam chiến đấu.
Từ năm 1971 đến 1973 anh tham gia chiến đấu ở mặt trận Quảng trị. Tháng 8 năm 1973, anh tham gia trại viết kịch của Quân Chủng Hải quân. Năm 1975 đến 1977 , tham gia khóa đào tạo Thuyền trưởng của Học viện Hải Quân.
   Năm 1977 đến năm 1981 anh học Đại học Văn hóa Hà Nội.
Từ năm 1982 đến 1986 anh là cán bộ làm công tác văn hóa tại Bộ Tư lệnh Quân tình nguyện Việt Nam tại Căm Pu Chia.
   Năm 1988 và năm 1989 anh học ngoại ngữ chuẩn bị nghiên cứu sinh làm luận án tiến sỹ, nhưng không may cho anh, tình hình thế giới lúc ấy rất phức tạp, rồi Đông Âu, Liên Xô sụp đổ, thế là anh bỏ lỡ cơ hội một lần đi đó đi đây là hứa hẹn nhiều triển vọng, thăng tiến?
Từ năm 1990 tới 2005, Tô Nhuần công tác tại Phòng Văn hóa văn nghệ, TCCT.
   Từ 2005 tới nay, đại tá Tô Nhuần chuyển ngành về công tác tại Bộ Văn hóa – Thông tin( Nay là Bộ Văn hoá - Thể thao và Du Lịch)

Cảm ơn nhà thơ về những thông tin này. Như vậy, Thi viện sẽ lập trang của nhà thơ Tô Nhuần, có phải không ạ? :)

http://www.thivien.net/vi...ID=uMhOAZfyvJoPSOIzS-rmvw - Tác Giả Tô Nhuần. Nhờ anh gửi tiếp các tác phẩm của nhà thơ Tô Nhuần lên Thi viện. Xin cảm ơn anh nhiều.

2 GIAI THOẠI VỀ NHÀ THƠ TÔ NHUẦN

Quê: Quảng Thái, Quảng Xương, Thanh Hoá
Nguyên là một đại tá Quân đội
Hiện công tác ở Bộ Văn hoá- Thông tin.


VẼ CÁI CHAI- MỘT KỶ NIỆM


   Tô Nhuần kể:-Các ông có tin là tôi biết uống rượu từ năm lên 6, lên 7 tuổi không? Không tin hả? Không tin thì đúng thôi. Khoảng năm học lớp 3, một lần, thầy giáo ra một ra cho học sinh chúng tôi một chủ đề: Hãy vẽ về những kỷ niệm thân thiết hàng ngày của mình. Khi nộp bài, tôi nộp bức vẽ một cái chai. Thầy giáo ngạc nhiên, hỏi sao em lại vẽ cái chai? Tôi gãi đầu, dạ thưa, đây là vật mà hàng ngày em phải hai, ba lần cầm đi mua rượu cho bố em.
Thầy giáo phì cười vì cái ý nghĩ ngộ nghĩnh của cậu học sinh vùng quê biển còn nhiều vụng dại, ngây thơ.
Tô Nhuần kể thêm: “ Bố tôi là một ngư dân đi biển, ông không nghiện rượu, nhưng bữa nào cũng làm một cốc trong bữa ăn, cả ngày hết một chai 65mm. Đi mua rượu, tôi phải nếm để biết rượu nặng rượu nhẹ, rượu ngon rượu không ngon. Bữa nào không may, mua về rượu không ngon, thì ông bố đe đánh đòn. Tôi đã bị nhiều lần ông cho ăn đòn. Nên nhiệm vụ mua rượu cho ông nó như việc người lính thực thi mệnh lệnh vậy”


TÔ NHUẦN RỬA MUỐI


  Một lần đi mua muối về qua một nhà hàng xóm có cây ổi sai quả, mà quả chín nom rất ngon. Tuy đi qua rồi nhưng đầu còn quay lại nhìn cây ổi. Không may, cậu bé Tô Nhuần đã vấp ngã làm đổ rá muối xuống cát. Tình huống thật trớ trêu, dở cười dở khóc. Tô Nhuần lại gặp được ông hàng xóm đi qua, thấy vậy, ông mách nước, ai ngờ Tô Nhuần làm thật.
  Theo sự mách nước của ông hàng xóm tai quái kia, Tô Nhuần đã xúc số muối đổ xuống cát, rồi mang ra sông đãi. Ôi thôi rồi, rá muối lẫn cát chỉ còn cát không./.
28/12/2005
                                         Nguyễn Anh Nông

TT

Vào Thi viện, thấy bác ở đây rồi! Lâu lâu anh em ta chưa gặp nhau nhỉ?

có ai có tài liệu về nhà thơ mạnh lê không?post lên cho mình với.mình cần gấp lắm