Chủ đề: Dữ tả hữu nghị sự (Lý Thái Tông - Việt Nam)

Tên bài thơ: Dữ tả hữu nghị sự
Tên nguyên gốc: 與左右議事
Tên tiếng Việt: Bàn bạc cùng tả hữu
Tác giả: Lý Thái Tông (Việt Nam)
Nhóm bài: Thơ văn Lý Trần tập I (1977)
Gửi bởi Vanachi
Ngày gửi: 19/05/2020 17:37
Xoá bởi: Vanachi
Lý do xoá: nhầm



太子【...】因謂左右曰：
－我於兄第，無所毫負。今三王行不義，忘先帝之遺命，欲圖大位，卿等以為何如？

內侍李仁義曰：
－兄之與弟，內可以協謀，外可以御侮。今三王反，以為兄弟乎？以為仇讎乎？願許臣等一戰以決勝負。

太子曰：
－吾恥先帝未殯，骨肉相殘。寧不為萬世笑耶？

仁義曰：
－臣聞務遠圖者忘近功；存公道者割私愛。此唐太宗，周公旦出不得已之舉。今殿下以唐太，周公為務遠圖，存公道耶？抑為貪近功，溺私愛耶？殿下能循唐太，周公之遺跡，則後世之人，將頌歌功德之不暇，何暇笑哉！

又曰：
－先帝以殿下善足以繼志，才足以濟事，故以天下付托殿下。今賊逼宮門而隱忍如此，其如先帝付托何？

太子默然良久，謂因義及宮臣楊平，郭盛，李玄師，黎奉曉等曰：
－吾豈不知唐太，周公之所為若是乎？吾欲掩晦其罪惡，使自退伏，以全吾骨肉為上耳。

時三府兵愈急。太子度不能制，曰：
－勢既如此，我何面目與三王見乎？吾但成服，奉侍先帝。此外皆委卿也。

仁義等皆再拜曰：
－死君之難，臣等之職分。今既得死所，將復何辭？

乃令宮中衛士開門出戰，人樂赴難無不一當百。兵既接戰，未決勝負。奉曉怒，拔劍直至廣福門大呼謂：
－武德王等既覦神器，蔑視嗣君，上忘先帝之恩，下背臣子之義。所以臣奉曉捧斯劍為獻。

乃直犯武德王馬。王引馬避之。馬蹶，為奉曉所獲殺之。三府兵敗走。官軍追斬之，殆無遺者唯東征，翊聖二王僅以身免。

奉曉等還，以服戎奏捷於太祖柩前，又詣乾元殿告太子。太子勞之曰：
－吾所以克荷先帝之丕基，全父母之遺體，卿等之力也。吾嘗觀唐史見尉遲敬德匡君之難，自謂後世人臣無可比者。今日遭變乃知奉曉之忠勇過敬德遠矣！

奉曉再拜曰：
－殿下德感天地。敢有萌異圖者，天地神祇皆效其職而誅滅之。臣等何力之有。


Phiên âm:
Thái tử [...] nhân vị tả hữu viết:
- Ngã ư huynh đệ, vô sở hào phụ. Kim tam vương hành bất nghĩa, vong tiên đế chi di mệnh, dục đồ đại vị, khanh đẳng dĩ vi hà như?

Nội thị Lý Nhân Nghĩa viết:
- Huynh chi dữ đệ, nội khả dĩ hiệp mưu, ngoại khả dĩ ngự vũ. Kim tam vương phản, dĩ vi huynh đệ hồ? Dĩ vi cừu thù hồ? Nguyện hứa thần đẳng nhất chiến dĩ quyết thắng phụ.

Thái tử viết:
- Ngô sỉ tiên đế vị tẫn, cốt nhục tương tàn. Ninh bất vi vạn thế tiếu da?

Nhân Nghĩa viết:
- Thần văn vụ viễn đồ giả vong cận công; tồn công đạo giả cát tư ái. Thử Đường Thái Tông, chu Công Đán xuất bất đắc dĩ chi cử. Kim điện hạ dĩ Đường Thái, Chu Công vi vụ viễn đồ, tồn công đạo da? Ức vi tham cận công, nịch tư ái da? Điện hạ năng tuần Đường Thái, Chu Công chi di tích, tắc hậu thế chi nhân, tương tụng ca công đức chi bất hạ, hà hạ tiếu tai!

Hựu viết:
- Tiên đế dĩ điện hạ thiện túc dĩ kế chí, tài túc dĩ tế sự, cố dĩ thiên hạ phó thác điện hạ. Kim tặc bức cung môn nhi ẩn nhẫn như thử, kỳ như tiên đế phó thác hà?

Thái tử mặc nhiên lương cửu, vị Nhân Nghĩa cập cung thần Dương Bình, Quách Thịnh, Lý Huyền Sư, Lê Phụng Hiểu đẳng viết:
- Ngô khởi bất tri Đường Thái, Chu Công chi sở vi nhược thị hồ? Ngô dục yểm hối kỳ tội ác, sử tự thoái phục, dĩ toàn ngô cốt nhục vi thượng nhĩ.

Thời tam phủ binh dũ cấp. Thái tử đạc bất năng chế, viết:
- Thế ký như thử, ngã hà diện mục dữ tam vương kiến hồ? Ngô đãn thành phục, phụng thị tiên đế. Thử ngoại giai uỷ khanh dã.

Nhân Nghĩa đẳng giai tái bái viết:
- Tử quân chi nạn, thần đẳng chi chức phận. Kim ký đắc tử sở, tương phục hà từ?

Nãi lệnh cung trung vệ sĩ khai môn xuất chiến, nhân lạc phó nạn vô bất nhất đương bách. Binh ký tiếp chiến, vị quyết thắng phụ. Phụng Hiểu nộ, bạt kiếm trực chí Quảng phúc môn đại hô vị:
- Vũ Đức vương đẳng ký du thần khí, miệt thị tự quân, thượng vong tiên đế chi ân, hạ bối thần tử chi nghĩa. Sở dĩ thần Phụng Hiểu bổng tư kiếm vi hiến.

Nãi trực phạm Vũ đức vương mã. Vương dẫn mã tỵ chi. Mã quệ, vi Phụng Hiểu sở hoạch sát chi. Tam phủ binh bại tẩu. Quan quân truy trảm chi, đãi vô di giả Duy Đông chinh, Dực thánh nhị vương cận dĩ thân miễn.

Phụng Hiểu đẳng hoàn, dĩ phục nhung tấu tiệp ư Thái Tổ cữu tiền, hựu nghệ Càn nguyên điện cáo Thái tử. Thái tử lao chi viết:
- Ngô sở dĩ khắc hạ tiên đế chi phi cơ, toàn phụ mẫu chi di thể, khanh đẳng chi lực dã. Ngô thường quan Đường sử kiến Uất Trì Kính Đức khuông quân chi nạn, tự vị hậu thế nhân thần vô khả tỷ giả. Kim nhật tao biến nãi tri Phụng Hiểu chi trung dũng quá Kính Đức viễn hĩ!

Phụng Hiểu tái bái viết:
- Điện hạ đức cảm thiên địa. Cảm hữu manh dị đồ giả, thiên địa thần kỳ giai hiệu kỳ chức nhi tru diệt chi. Thần đẳng hà lực chi hữu.


Chú thích:
Nguồn: Thơ văn Lý Trần (tập I), NXB Khoa học xã hội, 1977

(Bài viết được gửi tự động)

Bản dịch của Hoàng Lê, Trần Thị Băng Thanh
Gửi bởi Vanachi
Ngày gửi: 19/05/2020 17:37



Thái tử [...] bảo tả hữu rằng:
- Ta đối với anh em không một chút phụ bạc. Nay ba vương làm việc bất nghĩa, quên di mệnh của tiên đế, định mưu chiếm ngôi trời, các khanh nghĩ thế nào?

Nội thị Lý Nhân Nghĩa nói:
- Anh em với nhau, bên trong có thể cùng nhau bàn bạc, bên ngoài có thể cùng nhau ngăn chặn kẻ vô lễ. Nay ba vương làm phản thì là anh em hay là cừu địch? Xin (điện hạ) cho chúng thần đánh một trận để quyết được thua.

Thái tử nói:
- Ta lấy làm xấu hổ là tiên đế vừa mất chưa quàn, mà anh em ruột thịt đã giết hại lẫn nhau, há chăng để cho muôn đời chê cười hay sao?

Nhân Nghĩa nói:
- Thần nghe, kẻ mưu toan việc xa thì bỏ công gần; người giữ gìn đạo công thì dứt tình riêng. Đó là việc Đường Thái Tông và Chu Công Đán bất đắc dĩ mà phải làm. Nay điện hạ cho Đường Thái và Chu Công là mưu toan việc xa giữ gìn đạo công chăng? Hay cho họ là tham công gần, đắm tình riêng chăng? Điện hạ nếu biết theo dấu cũ của Đường Thái, Chu Công thì người đời sau sẽ ca công tụng đức điện hạ còn không lúc nào ngớt, rỗi đâu mà chê cười!

(Nhân Nghĩa) lại nói tiếp:
- Tiên đế thấy điện hạ là người đức đủ nối chí mình, tài đủ làm nên việc lớn, cho nên mới đem cả thiên hạ phó thác cho điện hạ. Nay giặc đến cửa cung mà còn ẩn nhẫn như thế thì đối với sự phó thác của tiên đế sẽ như thế nào?

Thái tử im lặng một lúc lâu rồi bảo Nhân Nghĩa và các cung thần Dương Bình, Quách Thịnh, Lý Huyền Sư, Lê Phụng Hiểu rằng:
- Ta há lại không biết Đường Thái, Chu Công làm như thế sao? Nhưng ta muốn che giấu tội ác của ba vương, khiến họ tự ý rút quân về, để được trọn tình anh em của ta là hơn cả.

Lúc đó quân của ba phủ đánh càng gấp, thái tử liệu không thể kiềm chế nổi, đành phải quyết:
- Tình thế đã đến như vậy, thì ta còn mặt mũi nào trông thấy ba vương nữa. Ta đành chỉ làm lễ thành phục, đứng hầu bên cạnh (linh cữu) tiên đế, ngoài ra (mọi việc) đều uỷ thác cho các khanh cả.

Bọn Nhân Nghĩa đều lạy và đáp:
- Chết vì hoạn nạn của vua là chức phận kẻ làm tôi. Nay đã được chết đúng nơi đáng chết, thì còn từ chối gì nữa.

Thế rồi hạ lệnh cho vệ sĩ trong cung mở cửa ra đánh, ai cũng vui lòng xông pha nguy hiểm, không người nào không (mang khí thế) một địch trăm người. Giữa lúc chiến trận chưa phân được thua, Phụng Hiểu tức giận, rút gươm xông thẳng đến cửa Quảng Phúc hô to lên rằng:
- Bọn Vũ đức vương ngấp nghé ngôi báu, khinh miệt đấng tự quân, trên quên ơn tiên đế, dưới trái nghĩa tôi con, vì thế thần là Phụng Hiểu mang thanh kiếm này xin dâng.

Rồi (Phụng Hiểu) quật thẳng vào ngựa Vũ đức vương. Vương thúc ngựa chạy trốn, nhưng ngựa khuỵu chân, bị Phụng Hiểu tóm được, giết đi. Quân Tam phủ bèn tan chạy. Quan quân đuổi theo chém giết hầu như không còn sót một ai. Chỉ riêng hai vương Đông chinh và Dực thánh là thoát được.

Bọn Phụng Hiểu trở về, mặc nhung phục, (làm lễ) tâu thắng trận trước linh cữu Thái Tổ, rồi đến điện Càn Nguyên báo cho Thái tử biết. Thái tử uý lạo rằng:
- Ta sở dĩ gánh vác được nghiệp lớn của tiên đế, toàn vẹn được thân thể của cha mẹ để lại, là nhờ sức của các khanh. Ta đã từng xem sử nhà Đường, thấy Uất Trì Kính Đức cứu vua khỏi nạn, tự nghĩ rằng những người bề tôi đời sau không ai sánh kịp. Ngày nay gặp biến mới biết Phụng Hiểu còn trung dũng hơn Kính Đức nhiều.

Phụng Hiểu lại hai lạy, đáp:
- Đức của bệ hạ cảm động đến cả trời đất, kẻ nào dám mưu toan gì khác thì trời đất thần linh đều gắng hết chức phận mình mà tru diệt đi, chứ chúng thần có công gì đâu.

(Bài viết được gửi tự động)