Chủ đề: Chu Văn An

Chu Văn An - (? - 1370)

Chu Văn An hiệu là Tiều ẩn, tên chữ là Linh Triệt, tên thụy là Văn Trinh, sinh năm nào chưa rõ. Ông người làng Văn Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Ðàm (1).

Sau khi thi đậu thái học sinh, Chu Văn An không ra làm quan, chỉ ở nhà dạy học. Học trò theo học rất đông. Phạm Sư Mạnh, Lê Bá Quát Ðều là học trò ông.

Năm Khai Thái đời Trần Minh Tông ông mới nhận chức Quốc Tử Giám tư nghiệp, dạy cho thái tử học. Ðời Trần Dụ Tông (1341 - 1369), nhà vua mải mê chơi bời, bỏ bê việc nước, bọn quyền thần thì lộng quyền, hà khắc, tham nhũng, Chu Văn An bèn dâng sớ xin chém bảy tên nịnh thần, nhưng vua không nghe. Ông xin từ chức, lui về ở ẩn tại núi Phượng Hoàng, làng Kiệt Ðặc, huyện Chí Linh. Ông mất năm Thiệu Khánh thứ nhất Ðời Trần Nghệ Tông (1370), Ðược vua làm lễ tế và đặt tên thụy là Văn Trinh.

Tác phẩm: Chu Văn An từng có những tác phẩm như Thất trảm sớ, Tiều ẩn thi tập, Tiều ẩn quốc ngữ thi tập, Tứ thư thuyết ước. Nhưng cho Ðến nay mới chỉ tìm Ðược 12 bài thơ chép trong Toàn Việt thi lục.

(1) Nay là huyện Thanh Trì, ngoại thành Hà Nội.

Nguyệt tịch bộ Tiên Du sơn tùng kính

Hoãn hoãn bộ tùng đê,
Cô thôn đạm ái mê.
Triều hồi, giang địch quýnh,
Thiên khoát, thụ vân đê.
Túc điểu phiên thanh lộ,
Hàn ngư dược bích khê.
Xuy sinh hà xứ khứ,
Tịch mịch cố sơn tê (tây)?


Dịch nghĩa:

Ðêm trăng dạo bước trên đường thông
ở núi Tiên Du (1)

Thong thả dạo bước trên con đê trồng thông,
Xóm vắng mờ trong làn khói nhạt.
Nước triều xuống, tiếng sáo bên sông xa vẳng,
Trời rộng, mây là là ngọn cây.
Chim đêm cựa mình trong làn sương trong,
Cá lạnh nhảy trong khe biếc.
Người thổi sênh đi nơi đâu,
Phía tây núi cũ vắng vẻ?


Dịch thơ:

Ðủng đỉnh dạo bờ thông,
Làng quê bát ngát trông.
Nước lui còi bên thoảng,
Trời rộng khói cây lồng.
Chim đậu tan sương lạnh,
Cá bơi vẫy nước trong.
Tiếng sênh đâu vẳng tá,
Hiu quạnh một non không?

Bản dịch Hoàng Việt Thi Văn Tuyển


(1) Núi Tiên Du: Tức núi Phật Tích; nay thuộc huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Thứ vận tặng Thủy Vân Ðạo nhân

Bình sinh đảm khí ngạc hoành thu,
Hàn mặc trường trung nhất chiến thu.
Mao ốc ngọc đường giai hữu mệnh,
Trọc Kinh thanh Vị bất đồng lưu.
Lão phùng chiêu đại tri hà bổ,
Thân lạc cùng sơn tiếu chuyết mưu.
Kiểm điểm niên niên bần hoạt kế,
Trà âu, thi quyển bạn Thang Hưu.


Dịch nghĩa:

Họa vần tặng Thủy Vân Ðạo nhân (1)

Chí khí dũng cảm thuở bình sinh như chim ngạc (2) bay ngang trời thu,
Trong trường bút mực, chỉ một trận là được.
Nhà tranh hay nhà ngọc (3), đều có số mệnh,
Sông Kinh đục, sông Vị trong, vốn không chảy cùng dòng (4)
Già gặp thời sáng sủa, biết chẳng ích gì,
Thân rơi vào núi thẳm, cười mình mưu vụng.
Hàng năm kiểm điểm lại cái sinh kế nghèo,
Vẫn âu trà, cuốn thơ, làm bạn với Thang Hưu (5).


Chú thích:

(1) Thủy Vân Ðạo nhân: có lẽ là Trần Anh Tông. Anh Tông có sách Thủy Vân tùy bút.

(2) Chim ngạc: một loài chim bắt cá ở biển, còn gọi là Thủy Ưng hay Thư Cưu.

(3) Nhà ngọc (ngọc đường): vua Tống Thái Tông tặng cho viện Hàn lâm thời đó hai chữ "Ngọc đường". ở đây chỉ cảnh hiển đạt của cuộc đời làm quan.

(4) Sông Kinh, sông Vị: sông Kinh phát nguyên từ Kê Ðầu Sơn thuộc vùng Nguyên Châu; sông Vị phát nguyên từ Ô Thử Sơn thuộc vùng Vị Châu. Hai sông này gặp nhau ở Cao Lăng, mới rõ nước sông Kinh đục, nước sông Vị trong. Hình tượng này dùng trong thơ thường được hiểu theo nghĩa bóng.

(5) Thang Hưu: Chưa rõ là ai. (Theo Từ nguyên, có thầy tu tên là Thích Huệ Hưu giỏi văn chương, một lần vua Tống Thế Tổ gặp bảo hoàn tục và cho làm tòng sự ở Dương Châu. Phải chăng Thang Hưu tác giả nói là Thích Huệ Hưu?).

Em xin phép copy sang đây:
http://www.thivien.net/viewauthor.php?UID=AWz2bPtWqcz6Jh2YwzaErA

Thêm một bài thơ nữa của Chu Văn An. Rất tiếc TVQ không có bản chữ Hán.

Sơ hạ

( Chu Văn An )

Sơn vũ liêu liêu trú mộng hồi
Nộn lương nhất tuyến khởi đình mai
Yến tầm cố luỹ tương tương khứ
Thiền yết tân thanh lục tục lai
Điểm thuỷ khê liên vô tục thái
Xuất ly trúc duẩn bất phàm tài
Cứ ngô tĩnh cực hoàn thành lãn
Án thượng tàn thư phong tự khai

Dịch nghĩa :

Đầu hạ

Nhà trên nay vắng vẻ, ngủ trưa tỉnh dậy
Một cơn gió mát nhẹ thổi vào cây mai trước sân
Chim én lũ lượt kéo nhau đi tìm tổ cũ
Ve sầu lục tục bay về, cất tiếng kêu đầu mùa
Hoa sen dưới khe nhấp nhô mặt nước, vẻ thanh tao thoát tục
Chòm măng vươn ra ngoài hàng rào, khác loài tầm thường
Tựa cây ngô đồng, ngồi im lặng mãi trở thành lười biếng
Gió đâu lật mở cuối sách nát đặt ở trên bàn.


Dịch thơ :

Nhà không trưa chẳng còn ai
Gió đâu mát thổi mai vàng trước sân
Én nay tổ cũ đi tầm
Ve về cất tiếng kêu râm chào mùa
Nhấp nhô mặt nước Sen đùa
Vươn mình măng cũng chen đua bên rào
Tựa ngô đồng thú tiêu dao
Sách xưa nay đặt gió nào lật trang

Văn Quân phỏng dịch
Cầm Đài
19/07/2007

Xin đăng lại bài thơ lên đây: http://www.thiv...zYGug__xhfEwE0A