II. Lâm Quang Ky:
Nhân đây, người soạn thiết nghĩ cũng nên nhắc đến một vị phó tướng trẻ, nhưng cuộc đời cũng không hề thua kém phần oanh liệt; nhất là tấm gương trung nghĩa khi ông sẳn sàng đem thân thể để đổi lấy mạng sống cho vị chủ tướng.
Cảm thương cho tình cảnh nghiệt ngã của Nguyễn Trung Trực và mẫu thân, nhất là muốn vị chủ tướng tài ba phải sống để tiếp tục công cuộc chống giặc cứu nước; phó lãnh binh Lâm Quang Ky( chưa rõ năm sinh) đã quyết định hy sinh tấm thân mình.
Tương truyền hai ông vừa nói trên có ngoại hình khá giống nhau.
Ðến nay dân Kiên Giang tại vùng Tà Niên vẫn còn truyền khẩu câu chuyện:
Trước khi ra hàng Pháp, Lâm Quang Ky quỳ trước mặt cha là cụ Lâm Kim Diệu, dâng khay trầu rượu với chiếc khăn tang, bày tỏ với cha ý muốn đóng giả chủ tướng để nạp mình cho giặc và cũng xin cha bỏ qua tội vì chưa làm tròn chữ hiếu.
Cụ Lâm cầm chung rượu lên uống rồi nói: “Có thế mới đáng làm con dân nước Việt và làm con ta!”
Khi tới đầu thú Pháp, ông tự xưng là Nguyễn Trung Trực. Bọn Pháp cả tin, không một chút nghi ngờ. Nhưng rủi thay, hôm đó có tên Lượm, một tên lính đào ngũ sang đầu quân cho giặc.( Lượm có công làm tay sai, điềm chỉ bắt được nhiều nghĩa quân, nên thực dân thăng y tới chức ”đội”).Lượm mách cho giặc biết người đầu thú là Lâm Quang Ky, không phải Nguyễn Trung Trực, nhưng viên phó tướng này cũng cực kỳ nguy hiểm!
Biết chuyện, bọn thực dân rất tức giận. Chúng ra lệnh đóng gông vào cổ ông, rồi sai người dẫn ra chợ Rạch Giá xử chém ngay.
Hôm ấy là ngày 1/7/1868, tức nhằm ngày 12 tháng 5 năm Mậu Thìn.
Theo một tư liệu khác( Làng Vĩnh Hòa Đông của Nguyễn Thị Diệp Mai) thì không phải ông đầu thú, mà là bị giặc bắt khi đang cầm chân bọn chúng, để chủ tướng chạy thoát:
Sau khi quân Nguyễn Trung Trực hạ thành Rạch Giá, quân Pháp điều quân từ Vĩnh Long xuống bao vây để chiếm lại thành. Nghĩa quân thế cô, lực ít không giữ thành được.
Trong tình thế hiểm nghèo, Lâm Quang Ky cùng một số nghĩa quân cảm tử tự nguyện ở lại cầm chân giặc để Nguyễn Trung Trực rút lực lượng chính về Hòn Chông.
Lâm Quang Ky mặc chiến bào của chủ tướng, cầm cờ lệnh cố tình chiến đầu kéo dài thời gian. Cuối cùng quân Pháp bắt được ông cùng sáu người khác.
Khi ấy,chúng đinh ninh ông là Nguyễn Trung Trực nên không truy đuổi nữa. Qua ngày hôm sau, tên cai đội Lượm vì biết rõ mặt Lâm Quang Ky nên y bẩm báo cho quân Pháp.
Tên chỉ huy giặc rất tức giận, đem ông và sáu người kia ra chém chết tại chợ Rạch Giá mà không cần xét xử.
Hiện nay dòng họ Lâm ở Vĩnh Hòa Đông vẫn còn tôn thờ một mảnh vải mà theo lời kể của người giữ di vật: đó là vạt áo của Lâm Quang Ky do chính tay ông cắt đứt, khi người vợ trẻ níu áo van xin ông đừng đi nhận cái chết thay cho chủ tướng!...
Sau này khi Nguyễn Trung Trực bị bắt và cũng bị xử chém tại Rạch Giá, người dân Tà Niên đã bí mật thờ hai ông ở đình thờ Cá Ông ( Nam Hải đại vương, tức ngôi đình linh thiêng, đẹp đẽ hôm nay)
Ðọc lại sử Việt: Lê Lai liều thân cứu chúa Lê Lợi và Lâm Quang Ky xin chết thay chủ tướng họ Nguyễn. Tuy việc lớn của người sau không thành công trọn vẹn vì Nguyễn Trung Trực cũng bị giết hại & cuộc nghĩa mau chóng bị phá tan, nhưng ý nghĩa cao cả và mục đích hy sinh của cả hai vị anh hùng không có gì khác biệt.
Ngày nay, Lâm Quang Ky cùng nhiều liệt sĩ khác đã có công trong công cuộc kháng Pháp buổi ấy, đều đã được thờ chung trong ngôi đình mang tên vị chủ tướng anh hùng Nguyễn Trung Trực tại Thành phố Rạch Giá.
Và tên ông cũng như tên Nguyễn Trung Trực đều được chọn để đặt tên cho hai con đường phố lớn, cho hai ngôi trường học khang trang & tiếng tăm của tỉnh này.
Ở làng Vĩnh Hòa Đông thuộc tổng Kiên Định, huyện Kiên Giang vốn là thôn Vĩnh Hòa Đông xưa, hiện còn mộ phần của ông.
III. Lời cuối bài:
Không biết tôi đã đọc ở đây đó, nhưng tình ý đại khái như thế này:
Đối với mỗi con người, dù làm quan, làm tướng, hay làm gì đi nữa… Thiển nghĩ, phẩm chất con người mới là bất tử.
Bởi vậy, đừng vì lợi ích trước mắt mà làm tổn hại hay quên đi đất nước, quên đi bao người đang no đói cạnh mình.
Lịch sử sẽ luôn là người phán xét công minh nhất.
Như ai đó đã nói:
Người tốt kẻ xấu đều không thể trường sinh; đẹp đẽ nhất là biết sống thế nào cho đời luôn ghi nhớ mình là người tốt…
Thụy Đào Nguyên, biên soạn
Long xuyên, 7/10/2007
Viết thêm:
Bức chân dung này (ảnh 2)được thờ chính thức tại đền thờ Nguyễn Trung Trực tại Rạch Giá. Tôi không biết ảnh có được từ nguồn nào, nhưng mỗi lần tôi đến nguyện hương tại đấy, lòng tôi không sao nguôi điều thắc mắc là hình người trong ảnh khá già so với tuổi 31 khi Nguyễn Trung Trực bị thọ hình.Chẳng hiểu có phải vì chiến đấu gian khổ mà ông có diện mạo như thế chăng?...BTDN
Tài liệu dùng để tra cứu:
-www.hdvietnam.net/vanhoa
-Làng Vĩnh Hòa Đông của Nguyễn Thị Diệp Mai
Ảnh: Tượng đài Nguyễn Trung Trực tại công viên trung tâm Tp Rạch Giá
http://img233.i...ucnhonhoiw7.jpghttp://img115.i...ndungnttcd6.jpg
Đăng nhập bằng Facebook