Hương Sơn, “Nam thiên đệ nhất động”

Hương Sơn đệ nhất động thiên nhiên
Anh dắt em vào chốn cảnh tiên
Nghìn bậc cheo leo, lên cửa Phật (1)
Hai dòng suối mộng, đến chùa thiêng (2)
Phong, vân mờ ảo, thêm huyền bí
Hang, động nguy nga, hết muộn phiền
Uốn lưỡi: “Nam mô...” chào đón khách
Cho lòng nhẹ nhõm, thấy bình yên

Nam thiên đệ nhất động: Lời chúa Trịnh Sâm khắc ở cửa chùa năm 1770, có nghĩa là “Động đẹp nhất trời nam”
(1)- Từ chân núi đi ngược lên hàng ngàn bậc đá cheo leo để thắp nhang ở chùa Ngoài rồi vào chùa Trong, lên chùa Giải oan, chùa Thiên Mụ, động Hinh Bồng, động Hương Tích,...
(2)- Qua suối Yến, quan sát núi Ngũ nhạc (Hình 5 trái chuông), núi Đụn (Như đụn thóc), núi Voi, núi Lân, núi Quy (Hình con voi, con lân, con rùa) - Qua suối Tuyết, ngắm các thuyền rồng, phượng hoàng ở hai bên suối, núi Trống, núi Ông sư, núi Bà vãi,... Đò đưa du khách đến đền Trình (Để trình diện với sơn thần), rồi vào chùa Thiên Trù (Bếp nhà Trời), động Tiên Sơn, vào động Hương Tích, chùa Giải oan, chùa Cửa Võng, am Phật Tích, động Tuyết Quynh (Nghe tiếng chim ca, vượn hót, tiếng suối róc rách, như bản hoà tấu của thiên nhiên), quan sát hình ảnh các nhũ đá trong động tạo nên hình ảnh cây gạo, cây vàng,..). Trong chùa Hương Tích có tượng Phật Bà Quan Âm bằng đá xanh, Kim Đồng, Ngọc Nữ, có lối lên Trời, có đường xuống âm...Trên đỉnh núi lên động Hinh Bồng có Bàn cờ tiên là nơi các vị Tiên, Thánh xuống đánh cờ...