Đoạn 01

Dõi theo sử sách vạn niên
Biết bao nhiêu cuộc vương quyền đổi thay;
Trò đời, Tạo hoá vần xoay;
Ngai vàng bỗng chốc sang tay, chuyển thời.
Triều đình Nhà Lý rối bời:
Những bày phản loạn khắp nơi tung hoành;
Binh tàn, lực kiệt giao tranh,
Hoàng thái tử Sảm chạy quanh Hồng Hà;
May nhờ trợ lực Trần gia,
Hương binh Lưu Xá mới qua hiểm nghèo.
Họ Trần hộ giá sớm chiều;
Tự Khánh, Thủ Độ góp nhiều chiến công.
Giữ nghề chài lưới trên sông,
Trần Thừa, anh cả lánh vòng binh đao;
Anh hai, Tự Khánh trí cao;
Thị Dung, em út, đưa vào hậu cung;
Đa mưu, túc trí, lạ lùng,
Tài như Thủ Độ, chắc không dễ tìm?(2)
Chẳng thông một chữ Thánh hiền;
Làm nhiều, biết hết, chẳng kiêng việc gì;
Đầu triều, nắm giữ quyền uy;
Giơ tay gõ trán, việc chi chẳng thành?
Một lòng phò tá triều đình;
Trung quân, ái quốc phân minh, rạch ròi.
Huệ Tôn, vua Lý hiếm hoi,
Sinh hai công chúa, thiệt thòi triều trung;
Lấy ai kế vị bệ rồng?
Nhà vua đau yếu, nhọc lòng lo toan.
Thuận Thiên hiền dịu, chăm ngoan;
Phật Kim, em gái đảm đang, thật thà;
Truyền ngôi? Rối dạ vua cha;
Lại e Thủ Độ gian tà cướp ngôi.
Mấy lần vua Lý ướm lời:
- “Trẫm nay già yếu, ai người đăng cơ?
Hay là khanh nhận giùm cho?
Giang sơn chờ đợi, tiền đồ cậy trông”
Thẳng ngay, Thủ Độ tỏ lòng:
- “Thần xin được lấy chữ “Trung” làm đầu;
Chẳng còn công chúa đấy sao?
Xưa nay, nữ kiệt biết bao nhiêu người.
Danh thơm truyền tụng ở đời,
Bà Trưng, Bà Triệu rạng ngời sử xanh;
Ỷ lan nhiếp chính lừng danh
Tiền triều Nhà Lý, rành rành đâu xa?”
Thân vương họ Lý lân la,
Nhăm nhe ngôi báu, chẳng qua hão huyền.
Ngón tay gõ trán nhiều thêm:
- “Đàn bà nhiếp chính chẳng nên chút nào!
Muốn quang minh đoạt ngôi cao,
Nấc thang công chúa biết bao diệu kỳ.”
Lặng thầm giữ kín nghĩ suy,
Trăm mưu, ngàn kế cũng vì muôn dân

(2)- Trần Thủ Độ: thời vua Lý Huệ Tôn, giữ chức Điện tiền chỉ huy sứ; Đến thời vua Trần Cảnh (Vua Nhà Trần đầu tiên), được phong Thái sư Thống Quốc hành quân vụ chinh thảo sứ.