Dĩnh Châu lão ông ca 穎州老翁歌 • Bài ca về ông lão ở Dĩnh Châu

穎州老翁歌
Dĩnh Châu lão ông ca
Bài ca về ông lão ở Dĩnh Châu

穎州老翁病且羸，
Dĩnh Châu lão ông bệnh thả luy,
Ông lão Dĩnh Châu ốm và gầy

蕭蕭短髮秋霜垂。
Tiêu tiêu đoản phát thu sương thuỳ.
Tóc ngắn pha sương lưa thưa rủ xuống

手扶枯筇行復卻，
Thủ phù khô cùng hành phục khước,
Tay chống gậy tre đi lâng châng

探瓢丐食河之湄。
Thám biều cái thực hà chi mi.
Cầm cái gáo đi xin ăn ở ven sông

我哀其貧為顧問，
Ngã ai kỳ bần vị cố vấn,
Ta thấy ông nghèo khổ nên hỏi

欲語哽咽吞聲悲。
Dục ngữ ngạnh yết thôn thanh bi.
Ông già muốn nói những lời buồn, cứ nghẹn lại

自言城東昔大戶，
Tự ngôn thành đông tích đại hộ,
Rồi nói: xưa mé đông thành có nhà giàu

腴田十頃桑陰圍。
Du điền thập khoảnh tang âm vi.
Có hơn mười khoảnh ruộng đất, dâu xanh um

闔門老稚三百指，
Hạp môn lão trĩ tam bách chỉ,
Già trẻ trong nhà có ba mươi người

衣食盡足常熙熙。
Y thực tận túc thường hy hy.
Áo cơm đầy đủ lúc nào cũng vui

河南年來數亢旱，
Hà Nam niên lai sổ cang hạn,
Mấy năm nay ở Hà Nam bị khô hạn

赤地千里黃塵飛。
Xích địa thiên lý hoàng trần phi.
Nghìn dặm đất đỏ bốc lên bụi vàng

麥禾稿死粟不熟，
Mạch hoà cảo tử túc bất thục,
Lúa khô chết không trổ bông được

長饞挂壁犁生衣。
Trường sàm quải bích lê sinh y.
Mai treo lên vách, cày để rỉ

黃堂太守足宴寢，
Hoàng đường thái thú túc yến tẩm,
Nhà cao của quan thái thú, vẫn đủ tiệc đêm

鞭扑百姓窮膏脂。
Tiên phác bách tính cùng cao chi.
Đánh đập trăm họ hút hết máu mủ

聒天絲竹夜酣飲，
Quát thiên ty trúc dạ hàm ẩm,
Suốt ngày tiệc tùng đàn hát

陽陽不問民啼饑。
Dương dương bất vấn dân đề ky.
Không hề hỏi đến nỗi khổ của người dân đói khóc

市中斗米償十千，
Thị trung đẩu mễ thường thập thiên,
Ở chợ, giá một đấu thóc lên mười nghìn

饑人煮蕨供晨炊。
Cơ nhân chử quyết cung thần xuy.
Người đói phải nấu rau quyết để ăn sáng

木皮剝盡草根死，
Mộc bì bác tận thảo căn tử,
Vỏ cây rễ cỏ đều đẽo và đào hết

妻子相對愁雙眉。
Thê tử tương đối sầu song mi.
Vợ con nhìn nhau, lông mày nhíu lại

鵠刑累累口生焰，
Hộc hình luỵ luỵ khẩu sinh diệm,
Gầy như thân cò, miệng khô

臠割餓莩無完肌。
Luyến cát ngạ biễu vô hoàn ky.
Đem xác người chết đói cắt ra thì chẳng có tí thịt nào

奸民乘隙作大盜，
Gian dân thừa khích tác đại đạo,
Dân đói rủ nhau đi ăn cướp

腰弓跨馬紛驅馳。
Yêu cung khoá mã phân khu trì.
Lưng đeo cung cưỡi ngựa chạy từng tốp

嘯呼深林聚凶惡，
Tiêu hô thâm lâm tụ hung ác,
Hô nhau họp đảng ác trong rừng sâu

狎弄劍槊搖旌旗。
Hiệp lộng kiếm sáo dao tinh kỳ.
Phất cờ cầm gươm giáo làm điều rông rỡ

去年三月入州治，
Khứ niên tam nguyệt nhập châu trị,
Tháng ba năm ngoái, quân đó kéo vào châu lỵ

踞坐堂上如熊羆。
Cứ toạ đường thượng như hùng bi.
Ngồi chễm chệ trên công đường như gấu

長官邀迎吏再拜，
Trường quan yêu nghinh lại tái bái,
Quan châu phải mời mọc, các thầy lại vái đi vái lại

饋送牛酒羅階墀。
Quỹ tống ngưu tửu la giai trì.
Đem biếu bò rượu bày la liệt ở thềm

城中豪家盡剽掠，
Thành trung hào gia tận phiêu lược,
Những nhà giàu trong thành bị cướp hết

況在村落人煙稀。
Huống tại thôn lạc nhân yên hy.
Huống chi những làng mạc xa vắng

裂囊剖筐取金帛，
Liệt nang phẫu khuông thủ kim bạch,
Rạch túi, bổ hòm lấy vàng lụa

煮雞殺狗施鞭笞。
Chử kê sát cẩu thi tiên si.
Nấu gà giết chó còn đánh đập

今年災虐及陳穎，
Kim niên tai ngược cập Trần, Dĩnh,
Năm nay tai ách lại đến với vùng Trần, Dĩnh

疫毒四起民流離。
Dịch độc tứ khởi dân lưu ly.
Dịch bệnh tràn lan, dân bỏ đi

連村比屋相枕藉，
Liên thôn tỵ ốc tương chẩm tạ,
Thôn nọ nối thôn kia, nhà nọ liền nhà kia

縱有葯石難扶治。
Túng hữu dược thạch nan phù trị.
Dẫu có thuốc cũng khó mà chạy chữa

一家十口不三日，
Nhất gia thập khẩu bất tam nhật,
Có nhà trong ba ngày chết mười người

藁束席卷埋荒陂。
Cảo thúc tịch quyển mai hoang bi.
Bó chiếu đem chôn ngoài gò hoang

死生誰復顧骨肉，
Tử sinh thuỳ phục cố cốt nhục,
Khi cái chết kề bên, chẳng nhìn nhận gì được máu mủ

性命喘息懸毫厘。
Tính mệnh suyễn tức huyền hào ly.
Mạng sống chỉ còn hơi thở treo sợi tơ mành

大孫十歲賣五千，
Đại tôn thập tuế mại ngũ thiên,
Cháu lớn mười tuổi bán được năm nghìn

小孫三歲投清漪。
Tiểu tôn tam tuế đầu thanh y.
Cháu nhỏ ba tuổi quẳng xuống dòng nước xanh

至今平正橋下水，
Chí kim Bình Chính kiều hạ thuỷ,
Nay ở chân cầu Bình Chính

髑髏白骨如山崖。
Độc lâu bạch cốt như sơn nhi.
Đầu lâu và xương trắng chất như gò

繡衣使者肅風紀，
Tú y sứ giả túc phong kỷ,
Tú y sứ giả đến ghi chép

下車訪察民瘡痍。
Hạ xa phỏng sát dân sang di.
Xuống xe hỏi xét người dân đói khổ

綠章陳辭達九陛，
Lục chương trần từ đạt cửu bệ,
Làm biểu tâu lên nhà vua

徹葯減膳心憂危。
Triệt dược giảm thiện tâm ưu nguy.
Bỏ uống thuốc, giảm món ăn, vua lo nỗi khổ của dân

朝堂雜議會元老，
Triều đường tạp nghị hội nguyên lão,
Triều đường họp các nguyên lão bàn.

恤荒討賊勞深机。
Tuất hoang thảo tặc lao thâm ky.
Thương dân phải dẹp giặc nghĩ ra mưu sâu

山東建節開大府，
Sơn Đông kiến tiết khai đại phủ,
Sơn Đông dựng cờ tiết mở phủ thống soái

便宜砍斬揚天威。
Tiện nghi khảm trảm dương thiên uy.
Tuỳ đó mà chém ngay để tỏ oai trời

親軍四出賊奔潰，
Thân quân tứ xuất tặc bôn hội,
Quân vua kéo đi các ngả, giặc chạy tan

渠魁梟首乾坤夷。
Cừ khôi kiêu thủ càn khôn di.
Chém đầu tên đầu xỏ, đất trời lại yên

拜官納粟循舊典，
Bái quan nạp túc tuần cựu điển,
Lạy quan, đóng thóc theo như nếp cũ

戰士踴躍皆歡怡。
Chiến sĩ dũng dược giai hoan di.
Chiến binh đều vui nhảy múa

淮南私廩久紅腐，
Hoài Nam tư lẫm cửu hồng hủ,
Kho thóc tư ở Hoài Nam để lâu mốc đỏ

轉輸豈惜千金資。
Chuyển du khởi tích thiên kim tư.
Vận chuyển đi các nơi đâu tiếc nghìn vàng

遣官巡行勤撫慰，
Khiển quan tuần hành cần phủ uý,
Sai quan đi tuần hành, luôn vỗ về dân

賑粟給幣蘇民疲。
Chẩn túc cấp tệ tô dân bì.
Phát thóc, cấp tiền sức dân hồi lại

獲存衰朽見今日，
Hoạch tồn suy hủ kiến kim nhật,
Thân này ốm o, may mà còn đến ngày nay

病骨尚爾難撐持。
Bệnh cốt thượng nhĩ nan xanh trì.
Bệnh tật thế này cũng khó mà trụ nổi

向非聖人念赤子，
Hướng phi thánh nhân niệm xích tử,
Trước đây, nếu không có thánh nhân thương đến con đỏ

填委溝壑應無疑。
Điền uỷ câu hác ưng vô nghi.
Thì chắc đã lấp vào ngòi rãnh rồi!

老翁仰天淚如雨，
Lão ông ngưỡng thiên lệ như vũ,
Ông già ngước mắt lên trời nước mắt đầm đìa

我亦感激愁歔欷。
Ngã diệc cảm kích sầu hư hy.
Ta cũng thấy cảm thương mà sụt sịt

安得四海康且阜，
An đắc tứ hải khang thả phụ,
Bao giờ cho bốn biển yên lành và no đủ

五風十雨斯應期。
Ngũ phong thập vũ tư ứng kỳ.
Cứ theo kỳ, năm ngày gió, mười ngày mưa

長官廉平縣令好，
Trưởng quan liêm bình huyện lệnh hảo,
Quan trên liêm, quan huyện tốt

生民擊壤歌清時。
Sinh dân kích nhưỡng ca thanh thì.
Để dân gõ xuống đất hát thuở thanh bình

愿言觀風采詩者，
Nguyện ngôn quan phong thái thi giả,
Có lời cùng những ai xem phong thái bài thơ này

慎勿廢我潁州老翁哀苦辭。
Thận vật phế ngã Dĩnh Châu lão ông ai khổ từ.
Cẩn thận, đừng bỏ đi những lời kể buồn khổ của ông già Dĩnh Châu