Nào những đứng anh hùng thục nữ,
Bỏ tài bàn, đố chữ đi thôi.
Tổ tôm, xóc đĩa sợ rồi
Cải lương nay lại đua vui ít xì.
5. Nay đương bữa tranh thi chung đỉnh,
Ai lanh tay khéo tính thời nên.
Ai mà đi chậm ngủ quên,
Ắt là người phỗng tay trên chẳng còn.
Chẳng trách kẻ phấn son ngu dại.
10. Chỉ trách người áo giải tu mi.
Cũng người bác lãm thư thi,
Cũng người cách vật trí tri đại tài.
Sao nỡ sợ cuộc đời vội bấy,
Việc mở mang bỏ cả chẳng nhìn.
15. Khôn gì lũ trẻ đàn em,
Nỡ gieo gánh nặng hay hèn biết chi.
Tài đâu đủ tranh thi khôn khéo.
Hoá cho nên láu đáu một mình.
Đường dài muôn dặm công trình,
20. Càng đi càng chẳng thấy anh theo nào.
Nếu anh bận ra vào sớm tối,
Trông đàn con lễ bái nhà thờ.
Hay anh còn lỡ việc nhà.
Tính toan chưa kịp nên đà lại thôi.
25. Dầu anh thôi cũng thời phải nghĩ,
Lũ em ngu khó thấy thạnh cường,
Chờ người chỉ nẻo đưa đường,
Kìa thôn thương mãi, nọ làng bách công.
Thời em cũng vui lòng mỏi gối.
30. Cảm ơn anh chỉ lối mới nên.
Ai ngờ anh bỏ kệ em,
Nên hư hay dở chẳng thèm nói chi.
Các anh cứ say lì cờ bạc,
Chỉ giắt bài mở bát quanh năm.
35. Tài bàn thua kể hàng trăm,
Ít xì thua kể đến năm tám ngàn.
Thua thái quá xui nên lắm tệ.
Pháp luật kia chẳng kể vào đâu.
Có quyền ép kẻ đen đầu.
40. Không quyền liều lĩnh lừa nhau lấy tiền.
Lúc ở ngoài như tiên đẹp đẽ.
Lúc ngồi vào như thể mặt ma.
Được thời vui vẻ cười xoà,
Rung chân hút thuốc như là phỗng ông.
45. Kẻ thua thái trong lòng tức giận.
Mặt Phạm Nhan muốn cắn quẩn nhau.
Gãi tai nghiêng cổ lả đầu,
Trong mồm bẩm lẩm rủa nhầu khó nghe.
Mới ngồi vào hả hê thân thiết,
50. Lúc thua sâu ráo riết tận tình.
Bất kỳ kẻ trọng người khinh,
Cha con bạn hữu cũng rình lẫn nhau.
Chẳng phép tắc đuôi đầu chi cả.
Cứ nói năng loạn xạ chẳng kiêng.
55. Quân bài là khúc ruột liền.
Động vào cà tỏi cà riềng được ngay.
Vợ con trong thò tay đánh ké,
Thầy tớ ngoài gấp ghé chia bài.
Thà rằng xuân nhật đua vui,
60. Khi làm cũng có khi chơi kể gì.
Nhưng cờ bạc suốt thì năm tháng,
Khi ở nhà khi bạn rủ đi,
Lại thêm xóc đĩa, ít xì,
Rủ nhau đi sạn chơi thì đến đông.
65. “Bài ca vợ khuyên chồng” đã nói,
Mua mà xem thế thái nhân tình.
Lại còn có việc thình lình,
Quan mà bắt được tù hình thảm thay.
Lại còn kẻ dại nay quá ngốc.
70. Đem tiền cho thằng khách ăn không.
Nhứt là những bạn má hồng,
Nhớ tên đố chữ thuộc lòng chang chang.
Ngày nào cũng ngồi bàn thơ nhảm
Kêu đồng nhân rỗi tán tiếng thơ,
75. Ở nhà công việc bỏ bê,
Phước tông, tất đắc rồi thua hết tiền.
Có hoa hột liền đem vạn bửu,
Nhứt là thua ăn cháo cũng đành.
Trẻ thời sanh thói ngoại tình,
80. Già thì sanh thói tính quanh xử xằng.
Xui công nợ kẻ Nam người Bắc,
Hết ruộng nương lại mất cửa nhà.
Làm cho xấu bọn đàn bà,
Chồng con mất cậy mẹ cha mất nhờ.
85. Nào những khách đào thơ liễu yếu,
Phải đua khôn tranh khéo đời nay.
Học hành buôn bán ra tay,
Làm sao rỡ mặt cùng rày nước non.
Để cha mẹ chồng con được cậy.
90. Cuộc vinh hoa chen với người đời.
Cửa nhà hưng thịnh thêm vui,
Lắm người nhiều của rạng đời tiếng khen.
Hơn là lẽ mê tiền cờ bạc,
Không được ăn mà mất của nhà.
95. Lại thêm mang tiếng xấu xa,
Uổng công son phấn mặt hoa một đời.
Sao cho bằng ngày trời thong thả,
Hiệp sức chồng đua mở giàu sang,
May ra công việc thạnh cường,
100. Chen vai phú quí mở mang mọi nghề.
Người trong nước cũng thời ân đội,
Ai là không khen giỏi khen tài,
Làm nên lệch đất nghiêng trời,
Ai ai là chẳng khen người có công.
105. Dẫu gái trai cũng trong trời đất,
Phải làm cho khác mặt quần thoa.
Trước mình vinh hiển cửa nhà,
Sao cho cả bọn đàn bà thơm lây.


Đầu thế kỷ trước có phong trào tranh thương với người Hoa. Những nhân vật cổ xuý có khi đứng chung thành nhóm như nhóm Minh Tân, nhóm Nông Cổ Mín Đàm, nhóm Lục Tỉnh Tân Văn, nhưng cũng có những người không đứng chung với ai hết, chỉ ý thức rằng để cái lợi thương mãi của nước mình cho người Hoa chi phối là việc vô lý nên viết bài, hoặc gián tiếp hoặc trực tiếp. Đây là một bài thuộc loại gián tiếp. Người viết thác lời phụ nữ khuyên mọi người tránh xa con đường cờ bạc. Cờ bạc là hành động đem tiền cho thằng khách nó ăn, bởi vì lúc đó chỉ có người Hoa là đủ điều kiện để mở sòng bạc mà thôi, bản thân mình thì không có thời giờ lo cho gia đình con cháu, không giúp chúng thấy được điều hay lẽ phải để giúp ích gia đình và tiến lên giúp ích xã hội. Tệ hại cờ bạc ai cũng biết nên tác giả chẳng nói nhiều, bài ngắn nhưng đủ ý, người đọc sẽ thấm khi đọc đi đọc lại. Chỉ cần phác thảo thái độ của người cờ bạc: vui vẻ thân thiện trước khi vào sòng ăn thua, sau đó khi thua sâu thì cà riềng cà tỏi gây sự, phụ nử trẻ thua thì ngoại tình, già thì gạt gẫm người chung quanh… Bao nhiêu đó cũng đủ chẳng cần nhiều hơn.

Trong Nam, trước năm 1921 hơn một thập niên, bài văn ngăn ngắn nói về việc tranh thương với người Hoa xuất bản bằng quốc ngữ khá nhiều, ngoài Bắc, Bài ca răn cờ bạc lại được ấn hành bằng chữ Nôm, đó cũng là một chi tiết kỳ thú về văn học. Năm 1921, chữ Nôm đang thật sự đi vào đường tàn tạ nên bản nầy có vài ba chữ sử dụng không đúng tiêu chuẩn, âu đó cũng là quy luật. Bài này phiên âm từ bản Nôm Phúc An tàng bản in năm 1921, lưu trữ tại Hà Nội.


[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]