Đoạn 2

(Lại tiếng chiêng trống. Lần này Người Què nép vào một xó tường như muốn trốn tránh tiếng chiêng trống quái ác)

Người què (giọng run run):
Đừng chém người! Thôi hãy cất đao!

(Ngục quan mở cửa từ bậc đá cao bước xuống.
Người Què hốt hoảng nép vào một xó khác)

Ngục quan:
Này ông què! Có chi mà hoảng sợ?
Tôi đây mà!

Người què (nhận kỹ):
Trời! Ngục quan! Tôi nhớ
đêm trước gặp ma, hình dạng cũng thế này

Ngục quan (cười):
Tôi là ma vào chộp vía ông đây
(Dằn giọng)
Này, đêm mai đến lượt ông đứt cổ!

Người què:
Thế cũng hay! Dễ thường tôi tốt số!
Ăn cơm tù đã ngấy đến mang tai
Rụng cái đầu, hồn lại được thảnh thơi

Ngục quan:
Nói đùa thế, chứ ông thì... ai nỡ!

Người què:
Thế càng hay, vợ chờ ngày đoàn tụ
Được vỗ cái lưng còng
Được vuốt cái râu bông

Ngục quan:
Đừng đùa nữa! Tội ông là chết chém
Từ lâu rồi

Người què (cúi đầu kính cẩn một cách khôi hài):
Nhờ ơn đức Chúa công!

Ngục quan:
Chính là nhờ một bận ông chơi ngông
Đánh thuốc độc giết ngon tên phản nghịch
Là con trai quan Đô thống Nguyễn Viêm
Nên cái đầu, cái cổ vẫn y nguyên
Ông khá lắm!

Người què:
Thì cũng cho hắn nếm
Vị thuốc tiên, ngọt hơn là chết chém
Công lao gì! - Tôi thương hắn mà thôi!

Ngục quan:
Ấy nhờ ông mà nó chết xong xuôi
Quan Đô thống ngỡ thằng con tự tử
Không oán hận gì. Chúa công càng tỏ rõ
Lòng chí nhân, hạ chỉ tha kẻ thù
Ngay sau khi thằng chó chết uống no
Liều thuốc độc. Lão Nguyễn Viêm càng ra sức
Đái tội lập công. Ông què tài thực!

Người què:
Thế là tôi đỡ rụng cái đầu bù
Tưởng được về quê thăm mẹ đĩ thằng cu
Ai ngờ vẫn có duyên cùng ngục đá
Hôm nay lại chém người! Nghe chán quá!

Ngục quan:
Thôi, ông ơi! Mai ông sẽ được tha!

Người què (bĩu môi):
Quan lớn nói đùa!

Ngục quan:
Nói thật đấy mà!
Đây này, vợ ông từ miền xa Quảng Ngãi
Có viết đơn trần tình lên bộ Lại
Xin tha chồng! Lời lẽ chắc hay ghê
Nên nghe đồn Chúa thượng đã chuẩn phê...

Người què:
Ai tin được!

Ngục quan:
Tôi được lệnh từ sáng
Phải đối xử với ông ra tình bầu bạn

Người què:
Lệnh của ai?

Ngục quan:
Lệnh quan Hình Thị lang
Thôi, sớm mai ông được trở về làng
Có ngựa cưỡi, chúa cho mười lạng bạc

Người què:
Thế càng hay! Sắm được cỗ áo quan
Khiêng về quê, làm quà cho vợ cũ

Ngục quan:
Tôi nghe đồn vợ ông rất hay chữ,
Con gái cụ Nghè. Còn xuân lắm phải không?

Người què:
Xuân hay thu, nào ai biết!

Ngục quan:
Thương chồng
Mà lặn lội về kinh kỳ kêu khóc
Thấu đến tai vua. Thật là tài đức!

Người què:
Nó về tận đây? Chuyện có thật chăng?
Hay lại tào lao, tin nhảm, đồn xằng?

Ngục quan:
Chuyện thật đấy. Thôi này, tôi bảo nhỏ:
Muốn được yên vui về nhà với vợ
Cầm lấy cái này.
(Ngục quan dúi vào tay người què một gói giấy đỏ)
Người què (co tay lại):
Lại món thuốc tiên?

Ngục quan:
Cũng y như con trai lão Nguyễn Viêm
Nhưng lần này là một người rất lạ
Vợ một tướng tài, nhiều công hãn mã
Chúa đang tin. - Người đẹp lạ lùng
Không giết ả này thì loạn nổi tứ tung
Mà giết đi... e lòng người oán giận
Lại phải nhờ ông...

Người què:
Đêm nay tôi bận
Những hồn ma vừa đứt cổ ngoài kia
Sẽ vào đây ngồi chuyện gẫu đến khuya.

Ngục quan:
Một lão già và một người gái đẹp
Lại phải nhờ ông! Tôi sẽ tháo xiềng
Giam ở hầm bên cạnh. Này, nói riêng
Cho ông biết: hai người là tướng giặc
Đốt phá nhà dân, moi gan khoét mắt
Cả hài nhi! Tội ác ngập kinh thành!

Người què:
Bịa chuyện làm gì! Giết quách cho nhanh
Ai cũng một lần. Chúa vua cũng chết
Chỉ có khác, người trống chiêng khủng khiếp
Xoẹt cái đầu rơi! người phượng tiễn rồng đưa
Nhạc lâm ly, ngất nghểu ở trên mồ
Lăng với tẩm! Thì cùng ăn đất cả!
Còn bao nhiêu kiếp sống thừa, tàn tạ
Mối đùn trong đầu, mọt nghiến trong xương
Ăn quẩn, nằm quanh chuột gậm chân giường
Vẫn đội mũ, đi hia, tưởng mình còn sống!

Ngục quan:
Thôi! đồ gàn! Nói năng chi lổng chổng
Khó lọt tai! Nhớ đấy, cả hai người!
Đừng để quá nửa đêm! Tôi sắp sẵn rượu rồi
Lúc xong việc, cánh ta làm mấy bát
Tuý luý càn khôn, tha hồ khoác lác
Vua cho cái đùi hươu!

Người què:
Hay cái đùi người?

Ngục quan:
Thật đùi hươu! Ông lẩm cẩm lắm rồi
Đúng đùi hươu! Ta uống say đến sáng
Đã sẵn ngựa, lại có tiền xủng xoảng
Tôi tiễn ông ra tận phía Nam môn
Bà vợ ông mong lắm. Cả thằng con
Lên tám nhỉ! ấy thế là sum họp
Tù mãi mỏi lưng, có người đấm bóp
Ngựa chồng đi, võng vợ cũng liền bên
Ở tù ra mà như đỗ trạng nguyên
Về bái tổ - Ôi chao ôi là sướng!

Người què:
Quái lạ thật! Đời mưa to bão lớn
Kiếp người ta như bụi cuốn trăm phương
Sao con vợ tôi nó lại biết đường
Mò ra được đức ông chồng biệt xứ?

Ngục quan:
Có gì đâu! Ông có công giúp Chúa
Giết im re thằng con lão tướng Nguyễn Viêm
Quan Thị lang mới tra xét họ tên
Và quê quán, sai người về Quảng Ngãi
Dò hỏi nhà ông. Ba gian trống trải
Vợ còn xuân khóc nhớ mấy năm ròng
Quan Thị lang bèn mách rõ tin ông
Xui bà vợ làm đơn mà khiếu khổ
Việc ấy ngự trình... Chúa công đức độ
Rất thương dân, mà lại biết dùng người

Người què:
Biết dùng tôi? Thế càng hay!
Ngục quan
Chúa biết lâu rồi
Giết được kẻ thù mà vẫn thành ân nghĩa

Người què:
Chiêng trống im rồi. Mấy trăm người nhỉ?
Mỗi một đêm vua chém mấy trăm người?
Chúa biết thương dân, biết dụng nhân tài
Chúa lại biết chém người như chém chuối!

Ngục quan:
Thì hẳn thế!

Người què:
Ngày thiên tử bị Tây Sơn đánh đuổi
Lạc lõng trong rừng, lếch thếch kiếm ăn
Chúa đã quen tay chém cỏ chém măng
Nên cái thuật chém người thành giỏi quá!
Ngục quan (lại dúi gói thuốc độc vào tay Người Què)
Thôi, này ông! Cầm lấy đi!

Người què:
Gượm đã

Ngục quan:
Còn gượm à? Sang giờ Tuất lâu rồi
Cầm lấy đi! Bình nước lã chưa vơi
Phải khéo lắm! Họ mà không chịu uống
Thì công lao quan Thị lang thật uổng
Thì Chúa công bất đắc dĩ phải ra tay
Hoặc chém đầu, hoặc thiêu sống hoặc phanh thây...
Làm như vậy Chúa công mang tiếng ác
Thì hỏng cả! - Ông cũng không ra thoát
Cả thân tôi rồi cũng đến tan tành
Ông nên thương người vợ tuổi còn xanh
Con còn bé chờ mong ngoài cửa ngục Cầm lấy nào!
(Lần này Người Què không co tay lại,
như cái máy, bỏ gói thuốc vào túi)

Ngục quan:
Tôi đi tuần một lúc
Cả hai người! Ông nhớ đấy, cả hai người!
Kìa kìa! (nhìn sang hầm bên cạnh)
Cấm binh đã dẫn họ sang rồi
(Ngục quan đi ra ngoài.
Người Què ngả lưng lên chõng, ngâm thơ)

Người què:
Tù hãm ba năm da mốc thếch
Mai về kỳ cọ biết bao xong
Giếng thơi vục cạn lau chùi mãi
Vợ vẫn chê hôi, vẫn bảo nồng!
Than rằng: tù ngục Gia Long
Mùi tanh kết lại chân lông chẳng mòn
Năm sau vợ đẻ thằng con
Trên lưng mang cái bướu tròn đỏ hoe
Nhà vua vác kiếm đến ghè
Ghè ngang, ghè dọc, bướu thè lưỡi ra
Bướu cười: sao dám ghè ta?
Bướu này là bướu ông cha Nguyễn triều!