Hoàng Xuân Hãn

Hoàng Xuân Hãn (1908 - 10/3/1996) là một nhà sử học, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hoá, giáo dục Việt Nam đồng thời là một kỹ sư, nhà toán học. Ông là người soạn thảo và ban hành Chương trình Trung học Việt Nam đầu tiên. Ông quê làng Yên Hồ, huyện La Sơn, nay là xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, thuở nhỏ học chữ Hán và chữ Quốc ngữ tại nhà. Năm 1926, ông đậu bằng Thành Chung, rồi ra Hà Nội học trung học ở trường Bưởi. Sau đó một năm, theo thiên hướng, ông lại chuyển sang học chuyên Toán ở Lycée Albert Sarraut. Năm 1928, ông đỗ thủ khoa kỳ thi tú tài toàn phần và được nhận học bổng của chính phủ Đông Dương sang Pháp học dự bị để thi vào các trường lớn. Thời gian ở Pháp, ông qua học các trường Bách Khoa Paris, École Nationale des Ponts et Chaussées, Sorbonne.

Từ 1936 đến 1939, Hoàng Xuân Hãn trở về Việt Nam dạy các lớp đệ nhất ban toán Trường Bưởi (nay là trường Chu Văn An). Năm 1936, ông cho xuất bản tập giáo trình Eléments de trigonométrie (Cơ bản của lượng giác học), có lẽ là tập giáo trình toán phương tây đầu tiên được viết bởi người Việt. Năm 1943, Đại học Khoa học được thành lập tại Hà Nội, ông được mời dạy môn cơ học.

Tháng 4-1945, vua Bảo Đại mời ông vào Huế để tham khảo ý kiền về việc thành lập chính phủ độc lập đầu tiên của Việt Nam. Ngày 17-4-1945, Hoàng Xuân Hãn tham dự nội các Trần Trọng Kim với chức vụ Bộ trưởng Giáo dục - Mỹ thuật. Từ ngày 20-4 đến 20-6-1945, với chức bộ trưởng, ông đã thiết lập và ban hành chương trình giáo dục bằng chữ Quốc ngữ ở các trường học. Áp dụng việc học và thi Tú Tài bằng tiếng Việt, dùng tiếng Việt trong những công văn chính thức. Chính phủ Trần Trọng Kim tại chức được 4 tháng. Sau ngày chính phủ Trần Trọng Kim từ nhiệm, Hoàng Xuân Hãn trở về dạy và viết sách toán bằng tiếng Việt.

Hoàng Xuân Hãn sang Paris năm 1951 và ở luôn bên Pháp. Trong thời kỳ 1951-1954 ông đã giúp Thư viện Quốc gia Pháp và các thư viện Dòng Tên ở Ý và Toà Thánh Vatican làm thư mục về sách Việt. Hoàng Xuân Hãn vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu, viết các bài gửi các báo Sử địa (Sài Gòn, 1966-1974), tập san Khoa học - Xã hội (Paris, 1976-1987), Đoàn kết (Paris, 1976-1981), Diễn đàn (Paris 1991-1994).

Năm 1954, Hoàng Xuân Hãn sang Hội nghị Genève mong mỏi một giải pháp hoà bình: một chính phủ miền Nam có thể cộng tác với chính phủ miền Bắc để thực hiện việc thống nhất đất nước. Ngày 21-7-1992, Hoàng Xuân Hãn thành lập tại Pháp một hội văn hoá có tên là Hội Văn hoá Giáo dục Cam Tuyền do ông làm Chủ tịch. Hội có tôn chỉ và mục đích bảo vệ và phát huy văn hoá, giáo dục; nhất là bảo tồn văn hoá cổ Việt Nam tại Pháp và ở các quốc gia Tây phương.

Ông qua đời tại Bệnh viện Orsay, Paris. Thi hài ông được hoả táng tại nghĩa trang L’Orme des Moineaux, Les Ulis, Pháp. Năm 2000, giáo sư Hoàng Xuân Hãn được Nhà nước Việt Nam truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học xã hội và nhân văn với cụm công trình về lịch sử và lịch Việt Nam.

Hoàng Xuân Hãn (1908 - 10/3/1996) là một nhà sử học, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hoá, giáo dục Việt Nam đồng thời là một kỹ sư, nhà toán học. Ông là người soạn thảo và ban hành Chương trình Trung học Việt Nam đầu tiên. Ông quê làng Yên Hồ, huyện La Sơn, nay là xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, thuở nhỏ học chữ Hán và chữ Quốc ngữ tại nhà. Năm 1926, ông đậu bằng Thành Chung, rồi ra Hà Nội học trung học ở trường Bưởi. Sau đó một năm, theo thiên hướng, ông lại chuyển sang học chuyên Toán ở Lycée Albert Sarraut. Năm 1928, ông đỗ thủ khoa kỳ thi tú tài toàn phần và được nhận học bổng của chính phủ Đông Dương sang Pháp học dự bị để thi vào các trường lớn. Thời gian ở Pháp, ông qua học các trường Bách Khoa Paris, École Nationale des Ponts et Chaussées, Sorbonne.

Từ 1936 đến 1939,…