Đoạn 4

(Đội trưởng dẫn Kiều Loan vào - Nàng đến giữa công đường, nhìn thấy Vũ tướng quân bỗng đau đớn, ứa nước mắt.
Vũ Tướng quân quay đi, cố giấu nét nét mặt quằn quại.
Một lát, Kiều Loan cười chua chát)

Kiều Loan:
Các quan đem tôi đi lăng trì tùng xẻo
Hơn bắt tôi nhìn sự thực hiển nhiên
Đến chỗ này mới thật là địa ngục
Lửa vạc dầu đây! Ma quỷ kề bên!

Tham tri:
Tôi cởi trói cho cô nương - thân phận yếu mềm
Đã quằn quại từ đêm kia trong ngục tối!

Thị lang:
Cô gái kia! Quỳ đây, nghe xử tội.
Kiều Loan (chợt mơ màng):
Tôi chỉ biết quỳ trước mặt chồng
Ngày xưa... khi nắng rạng thư phòng
Khuyên chàng cố học làm danh tướng
Cái nghĩa phu thế chớ bận lòng
Hôm nay, sắp sửa đầu rơi xuống
Tôi nhớ chồng tôi cách núi sông
Vậy cũng xin quỳ nghe vó ngựa
Chúc mừng danh tướng đã nên công.
Chàng ngồi chót vót trên đầu núi
Thiếp đứng chân trời mỏi mắt trông
Cũng muốn theo gương người hoá đá
Nhưng chồng tôi có cũng bằng không!
(Nàng quỳ ngay trước mặt Vũ tướng quân. Vũ cố quay đi nữa,
rắn mặt lại. Kiều Loan khóc nức nở)

Thị lang:
Khóc làm chi, loài nhi nữ yếu hèn
Sao cũng đi quấy rối cuộc bình yên
Làm nao núng lòng dân bằng tiếng hát?
Kiều Loan (quay phắt lại, giọng đanh thép):
Tôi hát chơi cái thế tình đen bạc
(Chỉ vào mặt Thị lang)
Chồng ngồi kia mà chẳng dám nhìn nhau!
Chàng nên khanh tướng công hầu
Vợ hiền yêu quý sắp mất đầu vì nỗi nhớ thương.
(Lê đến chân Hình Tham tri)
Có lẽ nào chàng mất hết tình thương
Hay núi lở đã lấp đầy bể ái?

Thị lang:
Cô ả này thật vô cùng rồ dại
Chết đến nơi còn rỡn cả công đường.

Kiều Loan:
Từ độ ấy khóm trúc vàng ngơ ngẩn
đuổi tôi đi cùng mấy lá tà dương
Qua kinh đô tôi tìm chồng chẳng thấy
Xin các quan cho biết: chồng tôi đâu?
(Im lặng)
Tôi chênh vênh một bóng đèn run rẩy
Đợi người xưa, sương gió bạc phơ đầu
Rồi một buổi tôi cài rêu cửa lạnh
Bỏ vườn hoang nằm khóc bóng trăng mờ
Bỏ đàn chim trong căn nhà hiu quạnh
Xé lụa vàng, tôi đập nát guồng tơ.
Tôi thành điên, tôi bồng bềnh giọng hát
Tôi tìm chồng qua non nước đìu hiu
(Chỉ Vũ tướng quân)
Chồng tôi đây! Cớ sao chàng đổi khác?
(Chỉ Hiệu uý)
Chồng tôi đây! Đôi mắt đẫm thương yêu.
(Chỉ hai Hình quan)
Chồng tôi kia! Này hai ông Tư mã
nhìn kỹ xem: con bướm chết bên đường...

Tham tri:
Chồng nàng đâu mà than thở nhớ thương?

Kiều Loan:
Chồng tôi mất từ năm tôi mười tám
Mùa xuân ấy bắt đầu mùa ảm đạm
Tham lợi danh chàng chết đuối quê người
Đêm nào có bóng sao rơi
Khăn tang lệch nửa đời người thê lương
Tiễn đưa chú lái lên đường
Đi buôn áo mũ bán phường đảo điên.

Hiệu uý:
Người mê loạn, hồn không nguôi đau đớn
Máu trôi quanh mái tóc xoã ưu phiền.

Tham tri:
Quan Hiệu uý để yên nàng kể lể
Lời chua chát nhưng nghẹn đầy ngấn lệ
Nói hết đi, mở rộng tấm lòng đau.

Kiều Loan:
Chàng hãy trông: áo rách như mây sầu
Thu đã sang, lòng thiếp đây tê buốt
Chàng ở lầu cao, rèm nhung óng chuốt
Kín màu xanh dương liễu khoá tin hương
Áo giai nhân phủ ấm giấc mơ màng
Ánh đèn hoa lả lơi trên đệm gối
Người vợ cũ lang thang trong bóng tối
Mảnh áo đơn nào phủ kín thân gầy?
Không có ăn, rời rụng cả chân tay
Một buổi sớm buông xuôi hồn đau xót
Vào giữa lúc chàng bừng cơn mộng ngọt
Hé môi cười trong ánh sáng thần tiên
Thị lang (với Vũ tướng quân):
Thưa tướng quân, người ấy thật không điên
Đem nước mắt làm say lòng dân chúng
Vào tới đây say lòng người trí dũng
Nên coi chừng nước mắt của người điên.

Hiệu uý:
Người cầm quân không phải bọn ngu hèn
Để giọt lệ mỹ nhân mờ chí khí
(Với Kiều Loan)
Chồng cô nương chắc hẳn là dũng sĩ?
Chàng ở đâu sao có thể lỗi nguyền?

Kiều Loan:
Tôi đặt tên chồng tôi là: phản bội!

Thị lang:
Chính nhà ngươi mới thật là có tội
Gần điện vua, ca tụng kẻ anh hùng
Nói những lời như nhắc nhở núi sông
Nhớ lại cái vinh quang người đã chết
Đã là giặc, và nhất là đã giết
Ba đời vua, để dựng cái ngai vàng.

Hiệu uý:
Thưa đại nhân, nàng là người đau khổ
Vì nhớ thương, hờn giận đã thành điên.

Thị lang:
Việc quốc gia, tôi chẳng dám làm phiền
Quan Hiệu uý.

Hiệu uý:
Xin đại nhân xét kỹ
Mất tình yêu nàng thành ra mất trí
Chứ một người như cánh bướm mong manh
Theo làm sao cơn gió lốc đao binh?

Thị lang:
Quan Hiệu uý vì đêm qua bận ngủ
Không được nghe bao nhiêu lời càn rỡ
thốt ra từ cái miệng đẹp như hoa
Lời cung khai còn đó, mực chưa nhoà
(Giơ tập hồ sơ nhìn Vũ tướng quân)
Chồng cô ả, thưa ngài, là nguỵ đế
Tiếc người cũ, vương phi đem giọt lệ
làm xôn xao tấc dạ bọn dân ngu.

Tham tri:
Nàng phải chăng người sùng ái của ông vua
đã xây dựng nghiệp Tây Sơn thuở trước?

Kiều Loan:
Tôi nói thế mà có người tin được
Ôi thương ôi! chính trị đất Nam Hà
Nghĩ đáng buồn cho đứa trẻ lên ba!

Hiệu uý:
Thưa đại nhân, người điên không lẽ phải
Tôi dám quyết nàng là người vô tội
Chỉ biết sầu khi nguyệt chếch phòng khuê
Mà người yêu đi mãi không quay về.

Thị lang:
Người đã biết những gì về bọn giặc
ở Nghệ An? Lũ tàn quân đất Bắc
còn những ai đầu rắn nối thân lươn?
Và hiện giờ lẩn lút ở Trường Sơn
Ngoài việc cướp còn làm gì thêm nữa?

Kiều Loan:
Tôi chỉ biết ngày xưa ông Nguyễn Huệ
Đẹp nguy nga như vầng nhật lên ngôi
Cao tít mù như sao sáng giữa trời
Đức vô lượng như nắng tràn bốn cõi

Tham tri:
Sở Bá Vương coi nhỏ đất Giang Đông
Suốt một đời nên sự nghiệp gì không?

Kiều Loan:
Dẹp hết ba mươi vạn quân hùm sói
Thì ngài khởi công dựng một toà lầu
Tường vàng, ngói đỏ, cột ngọc, rèm châu
Êm ái nhung tơ, huy hoàng gấm vóc
Vườn ruộng mênh mông, lúa ngô đã mọc
Quân sĩ anh hùng gìn giữ nước non
Đó là nơi ngài chăm chỉ đèn hương
Cầu trời phật cho toà lầu chóng lớn
Nhưng có lẽ đấng cao xanh chẳng muốn
để Quang Trung tài đoạt cả mệnh trời
Ông ấy đánh ghen một trận tơi bời
Bốn mươi tuổi, đấng anh hùng đoản mệnh.

Thị lang (bĩu môi):
Và vương phi một sớm hoá người điên
Đi bốn phương cổ vũ bọn ngu hèn!

Tham tri:
Đến bây giờ lầu ấy có còn không?
Hay đã phai hình ảnh khắc trong lòng?

Kiều Loan:
Tít phương xa có một con hổ xám
Chỉ lăm le đến làm chủ toà lầu
Nên vợ chồng tôi bàn định cùng nhau
Sẽ nối trí anh hùng xây dựng lại
Chồng tôi đi tưởng đem tài vĩ đại
chữa toà lầu và đắp mãi lên cao
Tôi ở nhà, một sớm thấy xôn xao
Tiếng làng nước thì thào: “giang sơn đổi chủ”.

Tham tri:
Giang sơn đổi chủ, cô nương có mừng không?

Kiều Loan:
Ô kìa! Chồng tôi xênh xang áo mũ
Gối lên gươm, nằm ngủ trên lầu mây
Lầu của ai mới dựng nước non này?
Thấy khác trước, tôi ngậm ngùi vô hạn
Chao ôi! Vợ chồng ta mười năm ly tán
Thiếp ngẩn ngơ qua những cảnh điêu tàn
Chàng ở nhờ lầu của giặc thênh thang...

Tham tri:
Truyền quân sĩ đưa nàng về chỗ cũ
Cấm các ngươi không được dùng hình cụ
Cho đau thêm chiếc lá đã xa cành.

Kiều Loan:
Đưa đi đâu? - Tôi đứng giữa triều đình
Đòi trả lại chồng tôi
(Nàng lay vai Vũ tướng quân)
Ông Vũ Văn Giỏi
Ông đấy ư? Ông là người có tội
Đã cướp chồng tôi!
(Nàng hét lên, ngã ngất xuống, mọi người xúm lại)
Thị lang (lay gọi Kiều Loan):
Tỉnh lại! Phu nhân!
Đó, vợ của ngài, Chưởng vệ Vũ tướng quân
Ngài đã nhận ra chưa?
Vũ tướng quân (run run)
Tôi không biết!

Thị lang:
Ngài không biết? - Nhưng chúa công hiểu hết
Vợ của ngài làm loạn ở kinh thành
Ngài cầm vạn quân tinh nhuệ của triều đình
Liệu có phải là nội công, ngoại kích?
Vũ tướng quân (đỏ mặt, rút gươm)
Đừng vu cáo! Thanh gươm này vô địch
Có thể soi vào gan ruột đại nhân!

Hiệu uý:
Trông người điên đã tỉnh lại dần dần
Mắt hé