Nhận định

Người vượn ở Việt Nam, còn vài điều chưa rõ
Song cuối cùng cũng đã được sáng tỏ ít nhiều
Giai đoạn người đứng thẳng rải rác cùng hang ngỏ
Từng bầy người nguyên thuỷ, từng nhóm nhỏ chục người.

Tuy tổ chức cộng động chưa phân biệt trên dưới
Song cuộc sống tương đối đã bền vững, đẹp tươi
Các thành viên trong bầy đều bình đẳng chẳng lười
Họ dấn thân góp sức, và mỉm cười chia nhau.

Đấng đàn ông đảm nhiệm việc săn bắt buổi đầu
Săn cả những loài như: voi, hổ, báo, gấu, trâu...
Để săn những thú lớn, phải bắc cầu tạo nhóm
Phối hợp bầy vây bắt, mới tóm được con mồi.

Vì công cụ thuở đó chỉ là gỗ, tre thôi
Dẫu đá nhọn rìu tay, cũng giản đơn thô tồi
Những gì họ bắt được thường nhỏ nhoi ít ỏi,
Việc săn bắt đánh đổi bằng xương máu, mồ hôi.

Thế nên nguồn thức ăn từ hái lượm lên ngôi,
Các sản vật tự nhiên từ trái hoa, sâu mối...
Đến ốc trai, củ lá, cả búp non, cây cối...
Người phụ nữ chăm lo và dẫn lối cả bầy.

Rồi chế độ mẫu hệ có lẻ là từ đây
Người phụ nữ quán xuyên và dựng xây nòi giống
Biết để dành thức ăn khi thời tiết biến động
Và nuôi dưỡng con cái giữ huyết thống mai sau.

Tuy quan hệ tính giao chưa thoát khỏi tạp giao
Nhưng gia đình hạt nhân đã thành chung dòng máu
Những nhóm nhỏ nương náu với nhau thành thị tộc
Rồi thời kỳ tanh máu chẳng mấy chốc lụi tàn.

Lửa là thứ góp phần thoát khỏi người dã man
Lửa nướng chín thức ăn, sửi ấm màn đêm lạnh
Những vết tích ở trên, tuy chỉ là từng mảnh
Nhưng ghép lại với nhau, lịnh sử bỗng chốc thành.

Núi Đọ, Núi Quan Yên, rõ rành rành di chỉ
Hang Thẩm Khuyên, Thẩm hai, Xuân Lộc và Yaly...
Đã trở thành những nơi, phải nhắc đến trước khi
Mở đầu cho trang sử khởi thuỷ ở nước ta.

2024