“Biết quý nước là nhờ cơn khát...” “Water, is taught by thirst...”

Biết quý nước là nhờ cơn khát
Đất vô ngần khi vượt Biển bao la.
Trải qua khổ đau mới thấu niềm Hạnh Phúc
Hòa Bình quý giá sau những cuộc chiến tranh-
Tình Yêu chỉ thực khi đã thành Kỷ Niệm—
Và chỉ có những bông Tuyết
Mới thấu hiểu những con Chim.

Hiểu về một bài thơ.

Water, is taught by thirst
Land - by the Oceans passed
Transport - by throe -
Peace - by its battles told -
Love - by Memorial Mold -
Birds, by the Snow

Một bài thơ khó dịch của Emily Dickinson, một nữ thi sĩ tài hoa nhưng đầy bí ẩn sống cách đây 2 thế kỉ lận.
Thơ của bà không dài nhưng lại giàu hình tượng và khó hiểu đến nổi đã làm nảy sinh nhiều tranh luận trên các văn đàn mỗi khi đem ra bình tán. Chỉ riêng bài thơ ở trên thôi, nghe đâu là một trong những bài dễ hiểu nhất của bà cũng đủ làm mình mất ăn mất mất ngủ cả chục năm trời (đến nổi khả năng chém gió cũng tăng lên cực đỉnh).
Có lẽ một phần vì hiểu biết nông sơ, thêm một phần nữa vì vốn tiếng Anh ngu đến sợ, nên bản thân đã phải vận dụng tới 10 thành năng lực tưởng tượng để ngẫm ra vài ngụ ý của nó, và cho đến giờ, hi vọng những điều mình chia sẻ dưới đây sẽ mang đến cho các bạn vài điều thú vị mới.

Bài thơ được đánh số 133, còn được biết đến với tiêu đề "Water, is taught by thirst".
- "Học hỏi từ những sai lầm, hãy làm cho cuộc sống của bạn đáng sống mà không hối tiếc".
Đi từng câu một.

1. "Water, is taught by thirst" (Nước, được dạy bởi cơn khát)
Người ta không hiểu được nhu cầu của nước cho đến khi họ không có nó một thời gian. Do đó, cơn khát dạy chúng ta định nghĩa về nước.

2. "Land - by the Oceans passed" (Đất liền - bởi đại dương băng qua)
Những người chu du trên biển mới có thể giải thích được sự nhẹ nhõm khi đặt chân lên nền đất cứng.
Cũng có thể giải thích, những miền đất mới chỉ có thể được tìm ra sau khi con người vượt qua được biển cả mênh mông.

3. "Transport - by throe -" (Hạnh phúc - bởi khổ đau)
Từ "transport" ở đây không phải là giao thông vận tải, vì nếu diễn giải theo cách này, bạn sẽ "lái" bài thơ đi 1 hướng khác hơi bị lạ.
Nghĩa của nó, theo từ điển Anh-Việt những dòng ở dưới viết: "hoan hỉ, vui tưng bừng, mừng quýnh", nên có thể hiểu rằng "transport" ám chỉ niềm hạnh phúc, như vậy đã đối lập với vế sau của "throe" - khổ đau.
Con người sẽ không để ý đến niềm vui cho đến khi họ trải qua những lần đau đớn.

4. "Peace - by its battles told -" (Hoà bình - bởi nó kể lại trận chiến của mình)
Người ta không thể hiểu hoà bình là gì nếu không trải qua bi kịch của chiến tranh.

5. "Love - by Memorial Mold -" (Tình yêu - bởi Đài tưởng niệm)
Vế sau của câu thơ này ám chỉ sự mất mác.
Người ta sẽ không hiểu những gì mình thật sự yêu quý cho đến khi họ để mất.

6. "Birds, by the Snow" (Những con chim, bởi Tuyết)
Câu thơ này khác biệt so với những câu trước vì không đưa ra 2 hình ảnh tương phản rõ ràng nữa, nhưng ta vẫn có thể hiểu rằng hình ảnh những con chim tượng trưng cho mùa hè, và tuyết thì thuộc về mùa đông.
Vào mùa hè, người ta ít có sự để tâm đến sự hiện diện của loài chim và âm thanh của chúng. Nhưng đến mùa đông với nền tuyết trắng rộng rãi, những chú chim trở nên nổi bật hơn và tiếng hót của chúng sẽ trở thành bản nhạc đầy lắng đọng trong những ngày im ắng.

Vậy đấy, chung quy lại, bài thơ là câu chuyện cuộc sống và bản chất của cuộc sống, con người sẽ không biết đến giá trị của những điều đang hiện hữu nếu chưa trải qua trạng thái đối cực của nó. Emily Dickinson nhắn nhủ với chúng ta rằng cần biết quý trọng những giá trị bên mình, gồm những điều tưởng chừng to lớn (nước, đất, hạnh phúc, đau khổ, hoà bình, chiến tranh, tình yêu, mất mác...) nhưng đôi khi lại vô cùng bé nhỏ bình dị (như tuyết trắng, loài chim...)

Và như đã nói trên, đây là một bài thơ khó dịch để đi hết trọn vẹn ý nghĩa, nhưng với sự yêu mến dành cho người phụ nữ ở độ tuổi 186 (Emily Dickinson sinh năm 1830), và sự yêu mến hơn nữa dành cho "cô gái" đang giảng dạy bộ môn Văn học Mỹ, mình cố gắng dịch bài thơ ra thể 5 chữ như sau:

Nước học từ cơn khát
Đất từ biển mà đi
Niềm vui là bởi vì
Ta vượt qua đau đớn.
Hoà bình kể chiến trận;
Hồi ức kể tình thân.
Những bông tuyết trắng ngần
Tô màu chim đa sắc.

Một bản dịch khác, trước bản dịch câu 5 chữ trên, mình đã liều mạng tuôn ra thể tự do và đảo trật tự câu thơ theo ý thích, đồng thời còn bổ sung vào đó những câu từ không nằm trong nguyên bản (có thể xem là bài thơ mượn ý và hình ảnh để cover lại thành bài khác). Nhân đây, xin được giới thiệu đến các bạn:

Có những chuyện càng kể lại càng đau
Niềm vui có từ những lần dằn xé.
Tôi nói em chiến tranh là những điều văn vẻ
Em bảo tôi bởi ta được bình yên rồi.
Tôi lại hỏi:
Tình yêu là gì thế?
Em đáp lại: Biết khi đã mất đi thôi,
như cơn khát nhắc ta tìm nước vội;
như đất liền chờ sóng đại dương qua;
như biển xanh có tàu đi tìm cá.
Như chim trời...
đợi những ngày tuyết rơi.

Nước - Lời dạy về cơn khát
Đất - Nơi đi hết đại dương
Hân hoan-Khởi tự đau buồn
Yên bình - Đến từ cuộc chiến
Tình yêu - Hình hài kỷ niệm
Cánh chim - Bông tuyết trời xa