Nghĩa quân Haïdouk Гайдуки

Nào cụ, xin hãy nâng ngọn sáo
Để con ca một khúc hùng ca
Khúc hát của nghĩa quân haidouk
Ca ngợi những tướng quân voivod
Tchavdar, người voivod thời xưa
Một nghĩa quân haidouk gớm ghê
Con của Petko Dữ dội
Để tối tối gái trai quần tụ
Để loạ quân đang sống giữa rừng
Trong quán kia người từng trải nghe cùng
Qua khúc hát của con, họ biết:
Bà mẹ Bungari đời đời oanh liệt
Đã sinh những người con dũng cảm
Và còn sinh những đứa trẻ anh hào
Để ai nấy hiểu đất nước ta đẹp tốt
Đã nuôi và còn nuôi những chàng trai

Cụ ơi! Con chán ngán lắm rồi
Vì những tình ca nghe đã nhàm tai
Và vì chỉ mình con hát lên niềm đau đớn
Của những kẻ khốn cùng và nỗi lòng cay đắng
Với những dày vò u uất của con
Cụ ơi, con thật đau buồn
Nhưng chớ ngại, xin cứ ngân điệu nhạc
Vì tim con, tim một người cường tráng
Giọng con êm như giọng hát Zagorié
Và nếu như chẳng có ai nghe
Tiếng con hát vẫn băng qua thung lũng
Qua rừng rậm, rừng truyền tiếng vọng
Thung lũng tiếp nhau nhắc lạu lời ca
Trong tim con tiêu tan nỗi xót xa

COn thương hại kẻ nào cam chịu
Số phận mình. Người dũng cảm có khi nào
Thừa nhận ách xiềng gông nặng trĩu
Con nói rồi và nói mãi một câu:
"Sung sướng thay kẻ nào rửa nhục
Cho tự do, cho danh dự tổn thương
Phải tử tế với người ăn ở tốt
Nhưng chặt đầu những bọn dã man"
Giờ đây con xin lên tiếng hát

Từ tên tướng Thổ Nhĩ Kỳ độc ác
Tên tchorbadji phản bội tham tàn
Đến bác mục đồng một mình trên núi
Đến kẻ khón cùng khát uống đói ăn
Ai không biết Tchavdar voivod?
Ai chưa từng nghe tên tuổi của ông
Vừa vặn hai mươi năm chẵn
Tchavdar chỉ huy đội nghĩa quân
Ông làm cho giặc Thổ hoảng kinh
Bè lũ chúng rụng rời khiếp sợ
Ông dang cánh ấp ôm che chở
Những người dân nghèo khổ gần xa

Vì vậy nên người người đều hát
Về Tchavdar, qua núi Strandja
Qua đồi cỏ Pirin
Tiếng sáo ngân lên êm mát
Từ Istanbul tới đất Nam Tư
Những nàng thợ gặt giọng trong như suối
Cùng hát theo từ biển Egée
Tiếng hát tới đồng bằng sông Danube
Vang đến đồng bằng Roumelie...

Duy nhất Tchavdar voivod
Tchavdar một người con duy nhất
Duy nhất là lão tướng Tchavdar
Giữa đoàn quân trung dũng của ông ta

Từ bé, Tchavdar xa mẹ
Còn thơ dại, xa luôn cả bố
Không bà con, không chị không anh
Chỉ còn chú của Tchavdar keo kiệt đáng khinh
Và một đội nghĩa quân anh dũng
Gồm trai tráng khoảng tám hay chín mống
Mười hai tuổi, Tchavdar theo mẹ
Đến đi ở cho nhà thiên hạ
Nếm miếng ăn xa lạ nhà người
Nhưng Tchavdar chịu đựng có chừng thôi
Một buổi trưa, em đem về cho mẹ
Một món quà thực là quý hoá
Quà của em: lời độc địa cay chua
Em nói ra khiến mẹ sững sờ

"Sao mẹ bán con đi như giẻ rách
Chăn cừu dê cho miệng thế giễu cười?
Họ hỏi con - mắt nhìn tận mắt
Vì sao con, một cậu con trai
Của lão tướng chỉ huy đội nghĩa quân dũng mãnh
Làm khủng khiếp khắp vùng ba tỉnh    
Giữ vững miền Stara Planina
Vì sao con lại ở với hắn ta
Lão chú con bóc lột người nghèo thậm tệ
Để thằng con hoang của lão ta ngày ngày hành hạ
Nó nhiếc con sẽ hoá sói rừng
Rằng chẳng bao giờ con thành kẻ ra hồn
Rằng con sẽ mục xương trong ngục tối
Thịt da con sẽ nát tan vò chịu tội
Cọc đóng xuyên người trên đồi Kara-Bair!...

"Vâng, lão chú con là một gã xấu xa
Mẹ ạ, hắn là tên khốn nạn
Con không muốn ở trong nhà hắn
Làm trò cười cho đứa con hoang
Và chăn đàn dê ghẻ kềnh càng
Cầu cho bầy chim ác và đàn chó đói
Xé xác chúng ra! Con muốn vào trong núi
Đi với cha, người sẽ dạy con nghề..."

Bà mẹ quặn lòng, đau đớn ngồi nghe
Như điên dại, quay cuồng đầu óc
Như tảng đá rơi đè giữa ngực
Bà lặng nhìn vào mắt Tchavdar
Con trai bà, đôi mắt đen to
Bà ve vuốt tóc con, rền rĩ

Tchavdar đầy ưu tư nhìn mẹ
Mắt rưng rưng, em cất tiếng hỏi dồn:
"Sao mẹ khóc, mẹ yêu của con?
Cha bị bắt hay là... bị giết?
Hay mẹ đang khổ vì đói khát?"

Mẹ ôm con, hôn lên hàng mi
"Không con ơi, con yêu con quý
Con mẹ đẹp như trong tranh vẽ
Chính vì con mẹ khóc, con ơi!
Tchavdar con, con duy nhất trên đời
Con bé bỏng mà con trách mẹ
Toàn những lời tàn tệ
Con nghĩ xem, mẹ sống sao đang
Khi thấy con theo bước cha con
Đẻ nối nghiệp, trở thành haidouk

"Hôm qua cha về, hỏi thăm tin tức
Của con
Cha mắng mẹ đùng đùng
Vì mẹ đưa con đi ở, không cho con theo bố đi cùng
Để bố thấy con thực can trường, tuấn tú
Bố có thể gửi con đi học chữ
Miễn sao... miễn sao ông đừng biến con trai
Thành quân haidouk chạy khắp núi đồi
Bố đã dặn trăm lần rằng chủ nhật
Gửi con đến cửa rừng cho bố gặp
Tchavdar, con duy nhất của mẹ ơi!
Con sẽ tới bên cha, con ạ
Nhưng con ơi, nếu con còn trọng mẹ
Mẹ van con, con hãy khóc xin cha
Đừng mộ con vào đám lính kia
Hãy xin bố cho đi học sách
Giá bố gửi con ra ngoại quốc
Con sẽ có lương ăn
Con gửi thư đều cho mẹ, nghe con!"

Nhưng Tchavdar nhảy lên, vui sướng!
Bên cha, em sẽ đến
Em sẽ thấy nghĩa quân
Những nghĩa quân haidouk ghê hồn
Trong cuộc họp bàn bí mật

Và người mẹ khổ đau
Ôm con vào lòng
Lại khóc

Les Haïdouks

Allons, grand-père, prends ta flûte
Que j'entonne un chant héroique,
Le vrai chant des haidouks
Glorifiant les vieux voivodes,
Tchavdar le vieux voivode,
Le redoutable haidouk,
Fils de Petko-le-Terrible.
Que les filles et les gars
Assemblés à la veillée,
Que les rebelles dans les bois,
Que l'homme mûr dans la taverne
Entendent au long de mon chant
Quels enfant a donné au monde,
Et quels enfants donne encore
La courageuse Bulgare.
Que chacun sache quels fiers gars
A nourri et nourrit encore
Notre terre bonne et superbe.
Ah! grand-père, moi, je suis las
De n'écouter que des chants d'amour
Et, seul, de chanter les souffrances
Des misérables et mes peines
Amères et mes noirs tourments!
Je suis vraiment triste, grand-père,
Mais joue ton air, va, ne crains rien,
Car mon cœur est celui d'un brave.
Ma voix douce comme le miel
Vaut les voix du Zagorié
Et si personne ne m'entend
Mon chant quand même s'étendra
Par les forêts, par les vallons,
Et les forêts le reprendront,
Les vallons le répéteront
Et la douleur s'évanouira,
La douleur de mon cœur, grand-père!
De celui qui veut supporter
son sort, j'irai jusqu'à le plaindre.
Le brave n'admets pas le joug,
Et j'ai dit et je dis encore:
"Heureux celui qui sait venger
La liberté, l'honneur blessés.
Il faut aux bons faire le bien,
Mais trancher la tête aux méchants."
Maintenant j'entonne mon chant:

Qui ne connaît Tchavdar le voivode?
Qui n'a rien entendu de lui?
Est-ce le tchorbadji rapace,
Le serdar turc ou bien le pâtre
Solitaire dans la montagne?
Ou bien les pauvres affamés?
Tchavdar mena sa droujina
Pendant vingt ans exactements.
C'était un terrible haidouk
Pour le Turcs et les tchorbadjis.
Mais Tchavdar couvrait de son aile
Tout notre peuple, tous les pauvres.
C'est pourquoi l'on chante son chant
Par la montagne du Strandja
Et les herbes du Mont-Pirin.
La douce flûte l'accompagne
D'Istanbul jusqu'en pays serbe.
Et les moissonneuses le suivent
De leurs voix claires comme l'eau,
De la Mer Egée au Danube
Par les plaines de Roumelie...
Enfant unique était Tchavdar,
Unique était Tchavdar parmi les gars
De sa fidèle droujina.
Tout petit il quitta sa mère,
Encore bêta, quitta son père.
Resta sans sœur Thcavdar, sans frère.
Pas un parent, à part un frère
De son père, un affreux avare,
Et une bonne drounjina
D'à peu près huit ou neuf gars!...
A douze ans, pâtre le loua
Sa mère et Tchavdar s'en alla
Dans une maison étrangère
Pour apprendre à manger
Le pain de l'étranger.
Mais Tchavdar n'y resta
qu'autant qu'il y resta:
Un jour - un jour jusqu'à midi,
Qu'est-ce qu'il y gagna:
Un joli cadeau pour sa mère,
Ces paroles vénimeuses,
Accablantes pour sa mère.
"Mère, pourquoi m'as-tu vendu
A l'étranger, comme un souillon,
Pour mener chèvres et moutons,
Pour que me raille tout le monde,
Me demandant, yeux dans les yeux,
Comment, moi, fils du voivode
D'une droujina si nombreuse
Qui terrorise trois provinces,
Qui tient la Stara Planina,
Comment je reste chez mon oncle,
Cet exploitateur de pauvres gens,
Servant de cible à son bâtard
Qui, à toute heure me rebroue,
Disant que je deviens, moi aussi, comme un loup
Et que je ne ferai jamais un honnête homme,
Et que je pourrirai dans l'ombre d'un cachot!
Que ma chair tombera en loques
Empalée sur Kara-Bair!...
Oui, mon oncle est un maudit homme!
Je te le dis mère, un maudit!
Je ne veux plus rester chez lui
A faire rire son bâtard,
A garder ses chèvres galeuses!
Que les pies et les chiens voraces les dévorent!...
Je veux m'en aller vers mon père,
Dans le Balkan, près de mon père
Pour qu'il m'enseigne le metier qui lui plaia..."
La mère se tord de douleur
Et folle, la tête lui tourne.
Sur son cœur tombe une pierre.
Elle fixe dans les yeux
Tchavdar, dans ses grands yeux noirs
Caresse sa tête bouclée
Et, de nouveaux, gémit et pleure.
Tchavdar, anxieux, la regarde
Avec des larmes dans les yeux,
Puis il la presse de questions:
"Pourquoi pleurer, petite mère?
Père a-t-il été capturé
Ou bien, je n'ose y penser, tué.
Et restes-tu petite mère,
A souffrir la soif et la faim?..."
La mère étreignant Tchavdar
L'embrasse sur les paupières:
"Non, mon petit, c'est sur toi
Que je pleure, enfant si beau,
Dessiné comme une image,
Tchavdar, mon enfant unique,
Unique et toujours petit,
Si petit et je t'entends
Me parler si méchamment.
Comment me résignerais-je
Moi, ta mère, à te voir joindre
Ton père, pour devenir
Comme lui un haidouk?
Ton père est venu hier
Pour prendre de tes nouvelles.
Il m'a durement grondée
Pour t'avoir, fils, envoyée
Chez ton oncle et non chez lui
Pour qu'il voie quel bel enfant
Quel brave petit il possède,
Car il pourrait t'envoyer
Au loin fréquenter l'école
A moins... à moins qu'il ne fasse
De mon fils un haidouk
Qui parcourra les montagnes.
Il a cent fois répété
Que dimanche je t'envoie
A son rendez-vous des bois...
Rassure-toi, tu iras,
Tchavdar, ô mon seul enfant.
Tu t'en iras près de lui.
Mai, mon fils, je t'en conjure,
Si tu tiens encore à moi.
Devant lui, pleure et implore
Pour qu'il ne t'enrole pas
Dans les rangs de ses soldats.
Prie-le de t'envoyer loin
Pour étudier dans les livres...
Qu'ils t'envoie à l'étranger,
Tu y gagneras ton pain
Et tu m'écriras des lettres..."

Mais Tchavdar bondit de joie!
Il s'en ira vers son père,
Il verra les haidouks,
Les terribles haidouks
A leur assemblée secrète.
Et la mère désolée
Prit son enfant dans ses bras
Et se remit à pleurer.