Nguyễn Huy Hoàng

Tưởng nhớ W. G. Sebald

Tôi chưa từng gặp ông, tôi chỉ biết đến
sách của ông và những bức ảnh lạ, như thể
mua từ một hiệu sách cũ, và số phận
của những con người được khám phá qua tay,
và một giọng nói âm thầm kể,
một cái nhìn bắt được quá nhiều,
một cái nhìn trở lại,
chẳng tránh cả nỗi sợ
lẫn niềm hân hoan;

                                     và thế giới của ta trong văn của ông,
thế giới của ta, rất êm đềm—nhưng
đầy những tội ác đã hoàn toàn bị lãng quên,
ngay cả trong những thị trấn đáng yêu
ở bên bờ của một vùng biển này hay vùng biển khác,
thế giới của ta đầy những nhà thờ vắng,
hằn dấu những đường ray, vết sẹo
của những chiến hào xưa, những đường cao tốc,
rạn nứt bởi sự bất định, thế giới mù loà của ta
nhỏ hơn bây giờ bởi ông.

Tôi cố hình dung ra đông cuối của ông,
London, lạnh và ẩm, những nụ hôn cộc cằn của tuyết
trên những con phố vắng, nước dòng Thames đen.
Gái đĩ lạnh nhóm lửa trong công viên.
Những đầu máy khổng lồ thổn thức ở đâu đó trong đêm.
Đám thợ thuyền nói chuyện trong quán rượu
nhanh đến nỗi ông chẳng bắt nổi một từ.
Có lẽ châu Âu đã giàu hơn và yên bình,
nhưng người Bỉ vẫn giày vò Congo.
Còn Nga? Sự chuyên chế của nó? Siberia?

Ông dành những buổi tối dán mắt lên màn cửa.
Ông chẳng thể tập trung, viết lại tác phẩm cũ,
đọc lại tên Marx trẻ trong nhiều ngày liên tục,
và thầm khâm phục tay viết tham vọng ấy.
Ông vẫn còn niềm tin vào tầm nhìn hư ảo của mình,
nhưng trong những khoảnh khắc của hoài nghi
ông lo rằng mình chỉ đem đến cho thế giới
một phiên bản mới của nỗi tuyệt vọng;
rồi ông nhắm mắt lại và chẳng thấy gì
ngoài bóng tối đỏ tươi của hai bên mí.

Các nhà thơ yêu thích của tôi
chưa bao giờ gặp nhau
Họ sống ở những đất nước khác
và ở những tuổi khác
bao quanh bởi sự bình thường
người tốt và xấu
họ sống khiêm nhường
như một quả táo trong vườn
Họ yêu những đám mây
họ ngẩng đầu lên
một hạm đội vĩ đại
của ánh sáng và bóng râm
rong ruổi trên đầu
một bộ phim đang chiếu
vẫn chưa đến hồi kết
Những khoảnh khắc đắng cay
trôi vèo qua
như những khoảnh khắc mừng
Đôi khi họ biết
được thế giới là gì
và viết những từ ngữ cứng
trên mặt giấy mềm
Đôi khi họ chẳng biết gì
và giống như những đứa trẻ
trên một sân trường
khi giọt nước đầu tiên
của cơn mưa ấm áp
rớt xuống

Và con sông Garonne đáng yêu, chảy
qua những làng mạc buồn ngủ mỗi đêm
như một vị linh mục mang bí tích cuối cùng.
Những đám mây đen tụ lại trên trời.
Dân Visigoth vẫn sống, dưới những gương mặt nhất định.
Vào mùa hè đế chế của côn trùng lan rộng.
Bạn nghĩ làm thế nào để không là chính mình:
phải chăng là chỉ ở trên các hành trình, trong thung,
thứ mở ra vết thương của những người khác?
Trong một hiệu sách người bán hàng gọi
tác giả của cuốn “Tới ngọn hải đăng”
là Virginia. Cứ như bà có thể
xuất hiện bất cứ lúc nào, trên một chiếc xe đạp,
với bộ mặt buồn, dài thuột.
Nhưng Paul Valéry (của Viện) nghĩ
lịch sử không tồn tại. Biết đâu ông đúng.
Biết đâu chúng ta đã bị lừa. Khi ông hấp hối,
Tướng de Gaulle đã cố tìm cho ông
penicillin. Quá muộn.

Chẳng hạn, với một người không còn nữa,
người tồn tại chỉ trong những lá thư ố vàng.

Hoặc những cuốc bộ dài bên suối,
với độ sâu ẩn giấu

những chiếc chén sứ—và những cuộc trò chuyện triết học
với một cậu học trò nhút nhát hoặc người đưa thư.

Một người qua đường với ánh mắt tự hào
người mà bạn sẽ không bao giờ biết.

Tình bạn với thế giới này, sẽ luôn luôn hoàn hảo hơn
(nếu không phải là vì mùi mặn mòi của máu).

Một cụ già ngồi nhấm nháp cà phê
ở St.-Lazare, người làm bạn nhớ đến một ai đó.

Những gương mặt thoáng qua
trên những chuyến tàu địa phương—

gương mặt hạnh phúc của những người du hành có lẽ
về phía một trái cầu rực rỡ, hoặc một vụ chặt đầu.

Và tình bạn với cả chính mình
—vì suy cho cùng thì bạn đâu biết mình là ai.

Bạn bè tôi đợi tôi,
mỉa mai, buồn bã mỉm cười.

Đâu rồi những cung điện trong suốt
chúng mình định xây—

đôi môi họ nói,
những đôi môi già.

Đừng lo, bạn ơi,
những cánh diều rực rỡ

vẫn bay trong bầu trời thu,
vẫn đưa chúng ta

đến nơi mùa gặt bắt đầu,
đến ngày tươi sáng—

nơi đôi mắt sẹo
mở.

Phải, bảo vệ thơ, đại văn phong, vân vân,
nhưng cả những buổi chiều hè trong thị trấn nhỏ,
nơi những khu vườn đung đưa và lũ mèo ngồi lặng lẽ
trên thềm nhà, như những bậc hiền triết Trung Hoa.

Tôi dõi theo William Blake, người nhìn ra thiên thần
mỗi ngày trên những ngọn cây
và gặp Chúa đứng ở trên cầu thang
ở trong căn nhà nhỏ và thấy ánh sáng trong những con hẻm bẩn—

Blake, người chết đi
trong lúc hát hân hoan
ở một London chật
những gái làng chơi, những đô đốc, và những phép lạ,

William Blake, người thợ khắc, người lao động
và sống trong cảnh đói nghèo mà không tuyệt vọng,
người nhận được những dấu hiệu cháy bỏng
từ biển cả và bầu trời đầy sao,

không bao giờ đánh mất đi hy vọng, vì hy vọng
luôn được sinh ra mới như hơi thở,
tôi nhìn thấy những kẻ đi như ông trên những con phố xỉn,
hướng về phía phong lan đỏ bình minh.

Bạn thích lướt qua những cuốn tiểu sử
Bạn ở đó trong một cuộc đời khác
Lạ làm sao, sửng sốt làm sao
khi có mặt trong rừng tối của một cuộc đời khác
Nhưng bạn có thể đi vào bất cứ lúc nào
để trở về con phố hay công viên,
hay ban đêm, trên ban công,
bạn thích ngắm những ngôi sao trời
chẳng thuộc về ai cả,
những vì sao như những mũi dao đâm vào chúng ta
mà không rỏ một giọt máu
những vì sao thuần khiết và sáng ngời
vô tâm

là cách loài ngựa đơn giản là đẻ ra những con ngựa
khác. Không phải một con ngựa con, không phải là một
sinh vật của những ngưỡng không gian, mà là một con thú
bốn chân liều mình bước đi, loạng choạng sau
mẹ nó. Một con ngựa nhường đường cho một con ngựa
khác và rồi đột nhiên có hai con ngựa,
chỉ thế. Em đã phải lòng anh như thế. Anh,
bước xuống từ chuyến tàu dài từ Red Bank mang
một cốc cà phê to bằng cánh tay, một cái túi đựng hai
cái máy tính vung vẩy một cách kềnh càng ở bên
hông. Em vẫn nhớ bọn mình đã bật cười
khi mình nhìn thấy nhau. Cái ở giữa
chúng ta không phải là một thứ mong manh cần nâng niu,
nựng nịu. Nó bước ra nguyên hình, sẵn sàng chạy.