Tìm bài trả lời thơ

Trên dòng Thạch Hãn chuyến đò ngang,
Lấp loá non xa ánh ráng vàng.
Trận gió tây đâu tung bụi bẩn,
Hết rồi một thủa nước trong xanh.

Không biết tác giả Tuyển tập thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến đã dựa vào nguồn tài liệu nào để ghi Hãn trong Thạch Hãn là 澣.
澣 vốn đọc là hoãn (zdic 澣: 【廣韻】【正韻】胡管切 Quảng vận, Chính vận: hồ quản thiết >> đọc là hoãn), có nghĩa là giặt, như hoán 浣.
Trên Thuần đỉnh có hình sông Thạch Hãn, được ghi chú là 石捍江, trong đó hãn được viết là 捍, có nghĩa là bảo vệ, giữ gìn.

Hình Thạch Hãn Giang 石捍江 trên Thuần đỉnh (Huế)

Ngẫm thẹn một đời đọc vạn thư,
Trải bao gió bụi tóc thêm thưa.
Tóc, lòng há phải tranh dài ngắn,
Tóc xác xơ lòng cũng xác xơ.

Rực rỡ ánh hoa, rờn sáng liễu,
Bên hoa rót rượu tiễn ta đi.
Cũng chỉ say sưa như mọi bận,
Sáo đàn đừng nổi tiếng chia ly!

Nghĩa
Trãi qua tiết Thanh minh không rượu không hoa,
Thích thú với sự sơ sài lặng lẽ như vị sư nơi hoang vắng.
Hôm qua sang hàng xóm xin lửa mới,
Sáng sớm lấy lửa ấy đốt đèn đọc sách bên song cửa.

Chú thích:
興味：興趣、趣味。Hứng vị: hứng thú, thú vị.
蕭然 Tiêu nhiên: lặng lẽ, sơ sài.
新火 Tân hoả: lửa mới. Tục thời Đường thời Tống, một ngày trước tiết Thanh minh thì cấm lửa không nấu nướng, đến tiết Thanh minh thì nhóm lửa nấu ăn lại, gọi là “tân hoả” (lửa mới).
分與 phân dữ: chia (lửa mới xin được) cho (cây đèn).

歸臥故山秋
Quy ngoạ cố sơn thu
Trong các bản dịch nghĩa. dịch thơ trên đây, thu 秋 đều được hiểu là mùa thu. Và câu thơ được hiểu là Mùa thu về núi cũ nằm.
Nếu Giả Đảo viết bài thơ này vào mùa thu thì chữ thu bị thừa. Một người ưa thôi xao như ông chả lẽ lại dùng chữ thừa? Nếu ông làm bài thơ vào mùa đông, mùa xuân hay thậm chí là mùa hạ thì tôi thật không hiểu sao ông đang buồn vì không có tri âm như thế, không bỏ về núi ngay mà phải chờ đến thu?
Thu 秋 ngoài nghĩa là mua thứ ba tong năm, còn có nghĩa là buồn.
Zdic cho nghĩa:
秋 qiū 〈形〉(1) 悲愁 [sad]
秋之为言愁也。——《礼记·乡饮酒义》Thu chi vi ngôn sầu dã: Thu là nói buồn vậy (Lễ Kí).
Vì vậy câu 4, theo tôi, có lẽ nên hiểu là: Buồn về núi cũ nằm.
Tạm dịch cả bài:
Hai câu mất ba năm,
Đọc lên nước mắt tràn.
Bạn như không thấy thích,
Buồn núi cũ về nằm.

Xin góp ý thêm về nghĩa hai câu 5-6
Cách toạ tống câu xuân tửu noãn,
Phân tào xạ phúc lạp đăng hồng.
Tống câu: trò chơi xưa bên Tàu. Người chơi chia thành hai tổ (phân tào) ngồi cách nhau (cách toạ), người trong mỗi tổ chuyển một cái móc (tống câu) cho nhau, cuối cùng dấu trong tay một người nào đó. Tổ nào chỉ trúng chỗ giấu móc (xạ phú) của tổ kia thì thắng.

Câu 2: 雲雨巫山枉斷腸。
Vân vũ Vu Sơn uổng đoạn trường.
được hiểu là “Chuyện mây mưa ở Vu Sơn chỉ luống đau lòng” thì khá tối nghĩa.
Theo tôi, 雲雨巫山 là chỉ vị thần nữ nổi tiếng ở Vu Sơn. Câu này muốn nói là vị thần nữ này nếu đem so với nàng Dương quý phi thì cũng chỉ thêm đau lòng (vì kém sắc).

Nghĩa cả bài.
[Nàng như] một cành màu hồng đẹp đọng sương thơm,
Thần nữ Vu Sơn [so với nàng] chỉ phí công đau lòng mà thôi.
Thử hỏi trong cung Hán có ai sánh được,
[kể cả] nàng Phi Yến đáng thương cũng phải nhờ vào trang điểm mới có thể so.

Câu 4. 寄身於草野。Kí thân ư thảo dã.
寄身：居住，生活。草野：野外、原野。
Như vậy câu 4 này, theo tôi, nên hiểu là: Nương thân nơi đồng hoang.
Không phải: Tấm thân sống gửi như cỏ hoang, hay thân gửi tựa cỏ hoang.

Câu áp chót: 十金遺子
Bản dịch âm: Thiên kim di tử.
Sửa: 十 thành 天 hoặc 千 mới đúng bản dịch âm.
Và hợp lí. 十金 tức 10 lượng vàng, thì ít quá, thực không bằng một quyển sách cổ. Nhiều quyển sách cổ nay đắt lắm.